A hoihbek khatmaw, Zomi
Thupatna
Mihingte in huang kinei ciat hi. Pawlkhatte kimu thei a, pawlkhatte kimu thei lo hi. Pawlkhatte daai-uumna kilang mahmah a, pawlkhatte leuleu huang-uumna kilangh lua lo hi. A kilangh a, a kilangh takei zongin, huang pen om gige hi, cih kimu thei in zong kithei thei hi. Mihing leh ganhingte in huang kinei ciat a, huang uumna pen dai kici in huang kepna dingin dai ki-uum pah hi. Dai aki-uum lote zong a ki ciangtan’ ciaptehna huang khat mah na nei veve hamtang uh hi.
Ganhing tawh kisai gen masa le hang, ganhing a khawi ngeite in tel mahmah ding hi hang. Gan kikhah khong theihna mun leh kikhah khong theih lohna mun kiciangtan hi. A kikhah khong theihna mun pen taang gam hi a, a kikhah khong theih lohna mun pen aituam gam leh lo-te na hi hi. I bawng i sial khat in mi’ huan mi’ lo ah va taa in an a va neek sak ciangin lengla khah hong pai pah hi. Hih thutawh kisai a va thuum dingin a kipai pen gan kamtuam- thuum kici hi. Banghang in gan kamtuam va thuum kul hiam? I cih tak ciangin, mi’ huang sung ah (ei huangsung a hi lo) i gan pen huang neite’ phalna om lo pi in, va luut ahih man na hi hi. A thu duh ngiatte bang in lo sung a ante a kine takei phial zongin a gan in a huang uh kaan ahih manin gan neite gaamh veve uh hi. Gan neite aa dingin thumaan lo tawh a kibat hangin lo neite aa dingin thumaan mah na hi zel hi. Ahih hangin liau leh liau loh ding pen lo nei-huang neite’ thu siam dan leh gan neite’ thuum siamna tawh kizui hi zaw thei hi.
Thu-Huang
Gennopna bulpi in ah, ganhing ahi zongin, mihing ahi zongin, ei’ neihsa ahi lo midang’ huang sung ih va kaan ciangin kaan man piak kul liau kul, na hi hi. Nungakte bang gen pak leng, a nau zaw khatin a u zaw numei khat pasal neih san ding ahih leh, kaan’man a piak kul hi. Bang hang hiam cih leh, a u nu mun aman kaan ahih man in huang kaan mah hong suak veve hi. Hih lai ah, hun leh huang hong kithuap hi. A hun leh a huang hong kan ahih manin kaan man hong piak kul hi. Huang tuamtuam kikup ding tam mahmah ahih manin tutung in Thu-Huang tawh kisai in pan ding hi hang.
Thu ih cih pen a thupi lua mahmah leh thu a nei mahmah na khat hi. Thu om kei leh na kisem theilo hi. Na khat peuhpeuh a pian’ khiatna dingin thu a om photphot kul hi. Thu pen thupi mahmah a, zangh siam le’ng hoih mahmah in phat tuamna tampi piang sak thei hi. Zangh siam kei le’ng lah, lau huai mahmah leh guu pha mahmah thei hi. Thu pen lungsim ngaihsut na pan hong kipan in, lungsim ngaitsutna panin kam pau leh lai tawh ahi zongin tua thu pen kisuah khia hi. Tu hun leitung pilna kikhangto mahmah ta ahih manin thu pen nam tuamtuam in kikhah khia, kizeel khia thei a, mun tuamtuam ah hun tomno cik sungin kizeel khia thei ziauziau ta hi. Khanglui ten, “Thu hoih in baangkua kan lo, thu sia in mual kua khum” na ci uh hi.
Thu hoih khat om leh kizeel khia ziauziau theita in, thu sia khat om leh lah kiza baih zaw kankan lai mawk hi. Tua ahih man in thuhoih ih gente sangin thusia ih gen khiat khaak ding kidop huai mahmah zaw kan lai hi. Zomite pen leitung mong dong mite omnate ah kizeel khinta ihih hangin, thu kizaakna pen ih neulai (khangluilai) sangin baih zaw lai hi. Thu sia thu pha ih gen khat pen minute khat sungin leitung mong dong a-om Zomi khatin internet-email pan in na sim thei ziau in, phone leh internet kihona (chats) tuamtuam panin zong kiza thei pah ziauziau ta hi. Zomite nidang sangin zong kikhangto zaw in khua zong kimu zaw deuhta a, ih pilnate zong hong sang zaw deuh ta in, mi’gam mi’lei zong kipha zaw deuh ta hi.
Hih bang a, ih khantohna tawh kizui in Zomite i gamtat, i kam pau, ih lai-atte khempeuh a khangto mipilte leh muhna sangte’ gamtat kam pau kiheek ziate bangin ih om theih ih zat theih ih zuih theih ding hun zong hong tung to ta hi, cih pen ih phawk ding thupi mahmah hi. Huang thu tawh kisai a kikum ihihna tawh kizui in, Zomite’n ih gen thu leh late in i Zomi pih mi’huang sung khat peuh a kaan phei kha hiam?, cih zong a kidot huai leh a ngaihsut huai mahmah thu khat hi. Kisuakta tah ci in ut peuhpeuh, ut bangbang phial-gen phial-at gawpding zong hi khin pah lo hi. A khangto a pil leh thu mu a kisa ta Zomite ihih leh, thu khat peuhpeuh ih gen ma ih at ma in ih khinkhaih phot ding kisam mahmah leh thupi mahmah hi. Mi khangto, mi pilte leh mi ciimte in mi dang khat tawh kithu tuah lohna khat a neih uh leh zong, a mimal in kitang kap kitang gen sia lo in, a thu mah bulphuh in kigen ciatciat in kihocianna leh kileptuahna nei thei uh hi. Hih pen, Zomite aa ding in etteh huai mahmah thu khat hi.
Thukhupna
Zomite nidang sangin khangto zaw ta ih kisak leh zong ih ngaihsutnate zong khat leh khat hong kilam dang toto ding a hong hoih toto ding hi. A hih hangin a hoih toto a ih khantoh semsemna dingin, Zomite’ i lungduai ding, ih kitel siam ding, pilvang tak-a i gamtat kam pau siam ding leh ih kitha piak siam ding pen thupi mahmah hi. Zomite in taangpi-huang leh mimal-huang a tuamtuak a, om ahih lam phawkciat ni. Zomite mi khangtote leh mi picingte ih suah nop taktak leh, pilvang tak in gamta kam pau in, mi’ thu-mi’la kisai lopi-in tok nawi sak lo-in, mi’-mun mi’tual kisam lopi in kan tan-se lo in, thu hoih tawh nungta ciat ni! Zomite pilvang takin gamtat kam pau siam ciat dingin i biak Pasian in thupha hong pia ta hen!
A hoih bek khat maw, Zomi!
Sia Zam Khai
Footnotes:
A hoihbek khatmaw, Zomi! cih thulu tawh laiat a kipan khin om a, “Mi Ngeina Zuisiam in Zo Ngeina Kemsiam Ni!” pen a Serial No. 1 na hi.
Comment piaknop aomleh...