Sum: Lamdang luakei
Sum pen van ki khek theihna khat ahihi. Mi khat in a thatang pen sumtawh khek aa tua sum pen an tawh khekkik thei hi. Tuabangin vanlena te hong kikhek thei sak aa a tawpna ah an tungmah ki tung kik zel hi. Hih chapter sungah sum pen i kisapna khempeuh a hihlohna gending hi hang.
Mikhat in sum a ngahtheih nading hanciam takin na a sepleh tua mi in a taktak in sum ii piaktheih lungnopna, nek le dawn, inn, silh le ten, etc. cihte a zongzong hi lel hi. Ih khutsungaa i tawi sum ii manphatna pen i khuttung aa buangnai khat i deihbangbang in i khel theih bangin ki khel thei hi.
Gentehna in: Mehthuk tawi khat $1 in ki zuak ci ni. Mi 10 lak ah mi khatbek in sumnei hi. A dang mikhat in temta khat nei hi. Tua temta a neipa in a temta $1 tawh zuak hi.
Tua dollar khat pen temta neipa kiang hong tungta hi. Temta neipa in a lawmte khat kiangpan in laibu deihleuleu a hihman in $1 tawh laibu lei hi. Tuabangin hong kilaih toto aa a number 10 na pa kiangah tua $1 hong tung hi.
Tua mahbangin sum ii manneihna pen a ki laihlaih hiaa i lei van le a sum a kituak a hihi. Mikhat a’dingin $1 pen temta khat tawh kituak ding hi. Mi dangkhat a’ding in $1 ii manphatna pen laibu khat tawh kituak thei hi. Mikhat a’dingin mehthuk tawikhat tawh zongh kikim thei hi. Sum pen a mah le a mah in man a nei hilo aa i leivan in a manphatna hong gen thei bek ahihi.
Leitungah kumsim in sumtampi ki khek ziahziah den hi. Van tawh sum kikhek aa a mannei taktak pen van ahihi. Sumtui tawh sumtang i bawl zongin tua sum tawh vanki khek theilo hi leh ki deih tuanlo ding hi. Tua a hihmanin sum sangin van a manpha zaw a ci nuam i hihi.
Hibang i gen ciangin sum manpha vet lo hi a ci i hi kei hi. Sum pen a taktak hilo van ki khek theih nading ciangbek in kizangh thei hi cih a gennuam i hi zaw hi.
Sum tawh thatang i lei hi
Sum tawh bangmahdang i lei thei kei aa thatang (sepna tha) bek i lei thei hi. Hi samkei na ci nuam ding hi. Gentehna in mawtaw khat ngaihsun in. Mawtaw tungaa om sik, puan, man leh tayar cihte na ngaihsun kha ding hi. A taktakin cileng tua mawtaw tungaa i muh khempeuh singgah lawh bangin a kila ziau hilo hi. Mawtaw tungaa om khempeuh khat zongh kisit loin mihingte in thatang tawh a sep ahihi. Nek ding an i lei ciangin i nek theih an le mehteh mehgah te a lei ziau i hi kei hi. Tua an te a pian nadingin a kizangh thatangte tawh a lei khawm i hihi.
Ih omna inn te thatang mahtawh hong kibawl a hihi. Tuahiaa sumtawh i lei taktak pen thatang hiaa thatang, sepman pen ki khel den hi. Sum pen leitungbup ah a kibang a omding hamsa mahmah
aa nam tuamtuam leh mel tuamtuam tawh kibawl hi.
Khantohna leh leitung ki khelna tawh kizui in silver sum leh laidal sum te hong kizangh zaw ta hi. Leitungah sum pen 1929 kim ciangin gam khat le khat te in van ki khek nadingin thupi tak, tangzai tak in ki zangh ta hi.
Neihna i cih bang?
Neihna i cih banghiam cih a telcian lo ki om lai hi. ‘Hih kei a’ hi, kei ma neihsa hi’ i ci thei hi. A taktak in i neih bangmah omlo hi. Inn khat na lei ciangin ‘hih inn keima neihsa hita hi’ na ci ding hi. Tua inn tawh kisai siah na piak laiteng a zangh thei na hihi. Tua inn siah (taxes) na piak kei leh hong kizangh sak nawnlo ding hi. Sum tampi bei in na lei mawtaw zongh nanga’ taktak mah hi ding hiam? Tua mawtaw siah leh licence na neih ciangciang bek a zangh thei na hihi. Hihthu ngaihsun leng a tawntung aa dingin i neih bangmah omlo hi cih na thei ding hi.
Ih genthu te genkik pak leng: sum pen a mah le a mah in manphatna nei lo hi. Van i lei theih ciangin ih sum ii manphatna pen i leivan in hong gen hi. Van i lei ciangin thatang tawh a kilei a
hihi. Leitungah bangmah i nei thei taktak kei hi. Zat theih ding aa i kawmpak ciang hilel hi. Ataktak in i leiloh ih pumpi nangawn ei a’ hilo hi. Puah in, it in, i kep siam ciangciang i zat theih hi bek hi.
Kumpi na sem in, kha sum san theih nading nate a sem te in zong khacin ni aa a kipia sum a’dingin na a sem hilo hi. Tua sum tawh a lei theih nek le dawn, silh le ten, van zat tuamtaum te a deihman in na a sem ahihi.
Na sepnop taktak bang hiam?
Inn hoihmahmah te na deih ding hiam? Na tate pilna sinna ding a hoih zaw, na ut hunhun in na utna mun peuhpeuh ah pai theihna ding, sumlepai vai ah lungmuanna cihte na deih hiam? Na deih leh na utdan na lungsim sungah na koih den leh tua in na sunglampilna leh na sunglamtha nasem sak ding hi. Tua na sunglam pan in na ngaihsut ding leh na sep ding hong ki hilh ding aa na deih te ni khat ni ciangin na ngah ding hi.
A hizongin i theihding khat ah, na deihna pen sumbek a hihleh sum na ngahtheih nading sepding tamlua a hihmanin na sepding le na zuihding lampi na lungbuai pih ding hi. Inn tawh a buai mi na hihleh- tua inn hangin na lung a damtak pi ding ahihleh, na sunglampilna in nasep ding khempeuh hong hilh pah thei hi. Tua gualzawhna pen leitungah i lungdamna pen a hihi. Milian mi thupi i cihte a sum neihzah tawh thupi i sa lua tuan kei hi.
Henry J. Kaiser pen mihau le sumhau bek in ki ngaihsun lo hi. Tembaw bawl mipil khat leh empire vanzat hoih tampi a bawl mi minthangkhat a hihi. A mah a hilo midang khat in tuabang semlezong mi lawhcing kici ding hi.
Henry Ford pen mihau ciangbek in ngaihsun kei in. Mihingte khualzinna sumtawm bei in a manlang zaw dingin nalianpi a sempa a hihi. Charles Lindbergh zongh mihaupa khat in i ciapteh sangin a lian mahmah Atlantic tuipi a kantan masa pa in ki ciampteh zaw hi. F. W. Woolworthpen sum le pai a haumahmah mi khat himah hi. Mi khempeuh te a’dingin noptuamna a pia vanzuakna sailian pi tawh na a sem pa in ki ngaihsun zaw hi.
Hih alawhcing khin mite thu i genna pen a sum hauhna uh a gen nuam i hi kei hi. Mi khat mihau a hihna leh a lawhcinna pen sum tawh ki teh theilo aa asep abawlna pan in ki et sak hi. Gtn khat gen lai leng: Will Erwin pen company lianpi khat in company mintawh vanzuak dingin interview kisam hi.
Na sep siau in a paina ding sum leitawi tawh a pai mipa pen mihau mi lianpi hong suak hi. Tua mahbangin na nasepmanin na ngahding sum en masa kei zaw in. Sumpen a taktak hilo hi. Sum na ngahnop manbek in nasem kei in. Na nasep manin thaman dingin sum a ngah na hihi. Ih Mutna leh Hauhna
Comment piaknop aomleh...