Lunggulhna liankhat ~ Dr. James Dongno
Zomi Congress for Democracy, Global Zomi Alliance,Tedim Association, Zomi Youth Association leh ZOMI kipawlna tuamtuam makaite tung lunggulhna lianpi khat kohna: October 17, 2016 To:
- 1. Pu Cin Sian Thang, Member of Parliament, Zomi Congress for Democracy (ZCD) Makaipi,
- 2. Rev Dr, Pau Khan En, Global Zomi Alliance Makaipi,
- 3. Prof. Dr. C.Thang Za Tuan, Tedim Association Makaipi,
- 4. Zomi Youth Association tuamtuam leh adang Zomi kipawlna Makaipite,
MRTV channel athak nga ki beklap ding aa company tuamtuamin ong hong ding cih thu ka zak ciangin ei Zomi Program peuhmah hoihtak leh nasia takin i neih zawh nading Zomi kipawlna makaiteng ong kikumin nong vaihawm nading uh lunggulhna lianpi tawh kong thuum nuam hi.( Hih chanel thak nga a kihon beh kei phial leh zong hih veve ding hi hang.)
1959 pawl aa kipan Radio ah Falampau ( Laizopau) tawh i neih ban ah tu-in MRTV ah i nei leuleu aa lungdam huai mahmah hi.
Asawt vei nai lo-in MRTV ah Mindat pau-in program ong suak leuleu aa khantohna khat kibehlap hi ci-in i lungdam semsem hi.
Zopau a zang, ei Tedim leh Tonzang gam Cikha khua khung pan Bamboo Camp ciang i pau avekin kibang khin aa, Pasian ong piak thupha lianpi khat ahi hi. Dim, Hualngo, Khuano, Lamzang, Paite, Phaileng, Saizang, Sihzang, Teizang, Vangteh, Zo, i vekpi-in i awkaih tawm ki lamdang bek hi. Tua ahih manin, “kamphen kul lo “ i kici hi.
Chin State sung leh Kawl zaang, Tamu dong, Mandalay leh Zangkong aa om, Khamtungmi khempeuh sung ah mi atampenpen-in azat pau pen Zopau ahi hi. Mimal-in 120,000 val pha hi. India gam ah Zopau a zang 200,000 bang om lai hi. Pau dangte azang mi 50,000 apha om lo ding hi.
Tua bangin mi atampenpenin azat Zopau pen Radio/MRTV program sung ah tuni dong a-om nai loh mawk pen a ki ngaihsun zo lo, alamdang mahmah thu khat ahi hi. Bang hangin tu dong hih bangin i koih mawk hiam? Thuakzawh hatna lian mahmah anei minam khat ihi hi. Mimal atam penpen, Pasianin pilna lam, sum leh pai lam, kumpi nasepna lam, galkap sung ah min leh za, gam makai cih bangin atampen mun tuamtuam ah thupha ong piak ngiat minam hi napi hang, hih i ‘thuakzawh hatna” hangin i khantot nading, i piicin nading ong daal, ong khak hi.
Tudong mah Pasianin ong it, ong kamvak, spoon-fed in i om-aa, ei ngaihsut tawm leh hanciamna zang lo-in i om ngiun:geu ( r : r tonic solfa la awin simin, m : d hi lo) lai ding hiam?, ngaihsut huai kasa hi. Radio khawng TV program sung khawng ah ei pau om takei leh phamawh asa zo nai mahmah lo Zomite-in athak aa i phawk ding deih huai kasa hi. Hih pen athupi mahmah leh alauhuai mahmah thu khat ahi hi.(A lauhuaina thu mundang ah kikum lai ni)
Ngaihsun pha mahmah dih ni. Midangte khat pepeuh pau kibang ei zah pha peuhmah leh Radio, MRTV program ah hun asaupenpen nei hamtang ding uh hi. Ei sang aa a tawmzaw thamtham te’n tun Radio leh MRTV ah program nei ta uh aa, a zum mahmahin, maizumhuai lua ta hang. A mau aa sut ding i hi kei hi. Amau neih hoih isa aa i lungdam pih hi. E’n sawtpi pekin i neih ding kilawm mahmah zaw hi. Hun hoih tampi in ong kheng khin ahih hangin zekai lua nai lo deuh hi. Zekai lai leng aman ding ihi ta hi.
Ih theih lohna hangin i lungsim hangsan zo lo zong hi kawmkawmin ka mu hi. Pawlkhatin a gen uh ciangin, Falam pau mi tampi-in thei pen hi ci-in eilam i ulian masate gen kei mahmahin 1959 kumin ka za ngei hi. Tua ban ah “Falam pau pen Radio sung pan ki paukhia ahih ciangin, mi tampi theih ahi hi” peuh ong kicih ciangin, thei lo i hih manin ahiding peuh i sa hi. A taktakin Chin State sung ah Zopau azang mi atampenpen ahi hi.( mi a tampenpenin Zopau azang uh hi.) Tua ban ah, Kawlzaang-Tamu dong, Mandalay, Yangon khuapi ciang ah zong mi atampenin azat ( Khamtung pau lak ah ) Zopau azang mi atampen hi.
Tua bek tham lo-in Zopau pen, Myamyo Defence College ah Army htauh lan ye, MI -te-in sin ngiat uh hi. Pau tuamtuam a etkaak uh ciangin, Tedimpau baihpen, a zang mitampen, sumbawlna lam ah kizang pen cih amuh uh ciang aa kisin ahi hi.
Sagaing ywathitgyi, Taingyintha Phwenhphiu-ye Theihpan sang ah zong kum 60 val, tuni dong Zopau kisin hi. Hih thute ei nangawnin i thei kim nai kei zen hi. Tua ahih ciangin, Zopau bangzahta-in thupi cih i theih ding thupi hi. A thupitna i gen khia ding hi, i pholaak ding aa tha i la ding hi. Mi dangte gen peuhpeuh hi isa nawn kei ding hi. Hih thute aneen-asi-in ciaptehna om khin zo aa hilai ah gen ding kul nai lo hi.
Tua ahih ciangin, bang ngak lai ding i hi hiam? Kumpi-in Zopau thupi sa aa hih bang sang thupite ah kisin sak zawzen ahih ciangin Radio/MRTV program peuhmah ah Zopau a om loh ding ahi thei lo thu khat ahi hi. Thu phamawh ahi hi.
Tua ahih ciangin Zomite-in nu leh pa-aa kong neih uh ZCD, GZA,TA, ZYA makaipite-in i minam aading athupi mahmah hih thu, tu khawm, maitang kituahin ong kikum peuhmah le uh cin ci-in lunggulhna lianpi leh veina lianpi tawh kong kun hi. No lo adang Zomi makai om lo hi. No nong sep kei uh leh nidang ciangin khangthakte-in ong mawh sak ding uh hi.
Athu ala ong kanin, siau-in tu mahmahin announcers / news readers ding nungak-tangval navak, atei zong kholin training i kipat ding leh akisam dingte khempeuh nong vaihawm nading uh lunggulhin muanna leh lametna lianpi tawh kong kun hi. Hih lai na ngah uh ciangin na ngaihsutna uh ong thei sak le uhcin ka lung adam mahmah ding hi. Deihsakna takpi tawh, James Suan Za Dong (Sydney, Australia)
mung says
na lai at te khempeuh thubun sa ing .TEDIM thu ,tedimpau. ZOMI tangthu. te a kipan ,hoihlahhoih, manlahman ei, kapu honggengen ngei te tawh kibang mahmah.
Pau Khan Thang says
hi lua mah ei kithawikhiathun ta mah ei guai…aw