Khangthak Zomite lungsim puakzia ~ Hau Za Cin
Khangthak Zomi ka cih ciangin kum 1980-1999 kikal a piangte ka cihna hizaw deuh hi. Tuate in tu laitak nasep kipan litlit uh a, sangkah lai a om hangin a sawtlo in a zo ding vive leh a semsem khinta zong om hi. Leitung mihing ngeina bangin leh minam dangte mah bangin Zomi khangnote in ngaihsutna leh deihna, lametna leh nasepzia a tuampi khat nei uh hi. Amau lunggulh lianpen leh a ukzia uh zong a tuampi khat ahi hi. A tuampi cih ciangin a semsa, a kum hamzaw te tawh tehna in kibang nawnlo cihnopna hi. Amaute pen Millennial Khangnote zong kici thei ding hi; kum tul lom 2na ah tawh a khan uh kiton lian ahih manin.
Khangthak Zomite pen internet tawh khang khawm uh ahih manin dotcom cih pen a lungsim vuah a khanpih uh ahi hi. Amau leh amau kimuanna lianpi khat tawh om gemgam uh a, ahi zongin lungduaina nei tawm uh hi. Thupi a sakte uh kum 30 a phak ma vua company leh sumbawlna kicing a nei, mihau a suak namte ahi hi. Mite in hahkat takin a sep khit uh ciangin za khangin ulian suak uh cihte theisiam mello in thakhat thu in hau ding, manlang takin za khang to hithit ding cihte a muhdan uh ahi hi.
Sepna khat ah kum 20, 30 sem dingin tua ciangin a lianpen suak ding cih banga kuhkalna leh hanciamna, lungduaina leh thuakzawhna omlo in kum 2 kum 3 in nasep khek ziauziau in a nasep khek sim un khasum 100 cih bang 200 cih bangin khang den leh a hunhun in a za uh khang ding cih lametna nei uh hi. Kilawmtatna kiptak nei ding, seppihte tawh kithei in kikhawl in kipawl ding, semkhawm ding cih omlo in manlang taka sempak ding, hih ziau ding, zo ziau ding, khang ziau ding, tua ciang nusia ziau ding cihte a lungsim vuah omzaw hi.
Manlang takin mite tawh kizopna bawlsiam uh a, mite hopih leh kamnem a lawmbawl pak siam in a kisap nawnloh uh ciangin nusia kik ziau cihte hong tam semsem hi. Lawm a hauh uh leh hauhloh pen mi bangzah in a bacebook ah ‘likes’ meksak hiam cih tawh tehpong uh hi. Nasep a zon uh ciangin zong a lawp huai deuhdeuh teng masa uh a, a lawphuai mel kei leh kin lo uh hi.
Mimal khanna ding leh za khanna ding a tam kei leh sawt sem utlo in kisuan pahpah ding lunggulh uh hi. Nasep a kipat nak uh leh nasep hoihtak, manlang tak, siamtak a zawh pah ding lungsim tawh sem pah uh a, zong siam takpi uh hi. Nasep a zawh uh ciangin adang sep ding banghiam ciin zong kik pahpah uh a, tut khawl mawkmawk cih bang utlo leuleu uh hi. Hih ding khat peuhpeuh hih mengmeng ding, sem mengmeng ding, zo mengmeng ding cih lungsim nei uh hi.
Nasep siamna zong nei takpi uh a, a ngaihsutzia ding uh zong limtak in a sangkahna uh pan a sinsa uh zang thei uh hi. A siam kei uh leh zong a siambang un upmawh phut ngam uh a, lau, kihta, dawilok cih bang om vetlo in sia ding, khialkha ding cih bang lungsim patauhna nei kilkel lo uh hi. A siat leh puah ding, a hoih kei leh lai ding, a pian kei leh khek ding, a thak bawlkik lel ding cih lungsim nei uh hi. Vanzat kicing in sum leh pai zong kicingzawta a, ‘hih ding’ cih lungtang nei ngiat lel uh hi.
Hih zaha computer nasep zia phial a nasem thei Zomi Khangnote khangthak hun ah bangthu kigenlo hiam cih leh tua zaha manlang leh siama a sep theih uh hangin a kidop ding uh leh a ngaihsut ding uh, amau tawh a semkhawm khanghamzaw, uzaw te in a theih ding pawlkhat om lai hi.
1. Thuneihna leh Makaihna ah: Khangthak Zomite pen thuneihna leh makaihna ah mite siamna leh sepsiamna nak etlua, lim etlua ahih manin a sem siamsa, a theisa, kum tampi a hihsa te telna pen a neu et khak loh ding uh a kidop dinguh thupi mahmah hi. Lungsim kipna leh lungsim dam taka siamtak, tawldam taka kum tampi semsa te theihna leh siamna pen sangkahna pan theihna leh computer zaha manlanga siam pakna tawh kiteh theilo a, kum haamsa te theihna zong dot taak mahmah hi cih a tel uh kisam hi.
Mi citakte cihtakna a thupina zong a tel uh kisam a, mite uksiam seppih siam ahite siamna a thudon uh zong kisam hi. Tua manin ngaihsutna kikup khop hun, mite sanga nuaizaw ah sep a kul ciang kiniamkhiat ding hun, mite maiet a kul leh a maiet siam ding kisin a kul hunte a theih uh kisam thuah lai veve hi.
2. Sem suak hamtang ding: Khangthak Zomite in ‘kitenna’ ciang nuamsa uh a, ‘nupa suahna’ nuamsa lo uh hi. Kitenna pen mopawi kibawl a, lawp takin mite hong pai a, gamlum in mite in hong pahtawi in nuam kisa ziazua, ahi zongin nupa te nuntakna pen tua mopawi khit ciang kipanpan hi. Khangnote in tua mopawi ciang, kitenna pawi ciang bek nuamsa uh hi. Nasep a neih uh ciang a nuamteng bek teng nuam, a hamsa leh a lungduai kul, ngakzawh kulte sem nuamlo diak uh hi. Thakhat thu a lungnopna leh lungkimna a pia ding nasepte teel nuam sese diak uh hi. Tua manin lungduai tak, lawptaka thuak teitai a sep a kulnate ah zong sem dingin a lungsim uh a kibawl kipuah uh kisam hi.
3. Min leh za zahtak kisin kul: Khangthak Zomite in thakhat thu in zalian suak pah ding cih bang na ut diak uh hi. Nasep siam peuh leh a ngetna peuh ah tua bang za zong kipia in sum zong akilawm khop mah kipia pah hi. Ahi zongin khangthak Zomite sungah min leh za leh hihna pen kuhkalna, hanciamna leh hun sawtpi sepna pan kingah sangin mimal siamna leh theihna tawh kingahte bek thupi diak hi cih ngaihsutna om hi. A nih in a hoih hi a, kumtam sepna tawh a siamte zong zahpih huai tuanlo, sangkahna leh pil sinna pan siamna tawh nasep zalian a ngahte zong tungnung tuanlo – a kibang, a kikim hi ciin sangsiam ding kisam hi. Tua bang sansiamna in picinna ahi hi.
4. Tomvei lawhcinna: Khangthak Zomi sungah nasep siam in ka nasep tel mahmah peuh leng min leh za leh sum leh pai ka ngah ding hi, tua bang hong kipiak ding a ngeina hi ciin ngaihsun uh hi. Tua zong a hihna ciang a om sam hangin tua bang vive hi khin samlo hi cih zong a tel ding uh hoih hi. Tua bang hi khin kei leh lungkiatna leh thadahna piangsak thei veve hi. Tua manin a kilekkim ngaihsut siamna kisam hi.
5. Kamsiam zatsiam a kisapna: Khangthak Zomi sungah kamsiam zang thei in ka gennop, ka cih nop kitel takin gen thei in midangte sangin zong kamneel zaw peuh leng ka nasepna ah lem lel inteh, ka septe hoih lel inteh ci kha ding hi; himah hi, ahi zongin kamsiam zat hun ding leh kamneel zat hun ding a om lam a theih kisam a, mite kamsiam tuamtuamte zong a tel sinsen kisam hi.
Ulian leh tungsiahte a hopih ciang a kampau dan leh a kammalte a kilawm a kituak a zat siam kisam a, khangual leh kimpihte tawh akiho ciang a kilawm kammal leh zahtakna mah a zatsiam kisam in, nuaisiah te tawh a kikholh ciang zong a kampau a kidop veve kisam hi. Tua manin khangthak hun hingaw hiven cihna tawh uzaw zahtaklo, naute nuaisiah cih bangin gamtat gawp theih tuanlo, mite in hong mitsuan den veve hi cih theih ding ahi hi.
Hih a tunga teng i theih, i zatsiam, i telsiam ciangin a kilawm a kituak a gamtang siam Zomi Khangthakte i hi dinga, i sepna gam tuamtuam hita leh a picing mimal leh minam in mite in hong mu ding uh a, min leh za leh sum leh pai leh hihna tampi mah hong luanglut, hong tung ding hi. Tua ahih manin Zomi khangthakte aw, pil tak, siamtak, kilawm takin kalsuan ciauciau in. Gamdang ka tung, mite omdan ka thei ciin gamtang phangphang tuan kei in, a pilvang, a kidawm, a navakte mah mi khempeuh in na zahtak zaw uh hi aw. Ka lungdam. Hau Za Cin
Comment piaknop aomleh...