Zomi a ka pian aw… hampha mah si’ng!
Hehmah si’ng ciin ka nu ka pa ka mawhsak sawma, ka beh ka phung ka mawhsiat zongin Nicodemus mah bangin ka pianna ka nu gilsungah lutkik in a mundang khat peuh pan a pusuak thei ding ka hi peuhmah kei hi. Tua manin ka hihna bangbangah ka lungkim, ka lungdam theih pen ka pumpi cidamna ding leh ka lungsim cidamna ding bek hilo, leitung cidamna ding leh minam leh gam a cidamna dingin a kisam ahi hi. Leitungah mihingin a piangsa khat peuh in a pianna nu leh pa a laih theih loh mah bangin a hihna laih theilo hi. A min laih thei a, a khua laih thei in a gam laih thei hi. Amah leh amah a kilaih theihna omlo hi. A puatham laih thei kha inteh, a sungtawng leh a hihna (identity) laih theilo hi. Ahihna a kitheilo a om leh a tuam hibek hi.
Zomi khempeuh zong damdam in i hihna i kithei a, a khangto hiaihiai ihihna a kilang hi. Zawhthawhthu tawh a kisikcip thei leitungah Zomi te zong leitung khuahun tuamtuam a nawkkha pawl ihi a, a nawkkhalo kuamah omlo hi. Tuni a nuamsa, khangto, mipil i cih Israel minam te mahmah zong enkik leng amau thuaklai in a nak thuak mahmah minam ahi uh hi. Tuin zong a thuaklo hi peuhmahlo in ahi zongin a thuaklo, a thuak nawnlo tampi omta in a nuamsa leh a pil, a hau, a siam, a lian tampi a omta uh hizaw hi. Israel gam sunga nisim thupiang leh a gam kim leh paam te tawh a kilawmtatna uh a baih khitloh ding dante na suutpih ngei leh amau zong a ‘nisim singlamteh uh pua’ mah ahi veve uh hi. Tua dinmun ah Zomi te zong a kilamtoto ihi hi. A genthei, a thuak, a haksa tampi a omlai mah bangin a nahno ding, a khangdawng ding, a paalkhia ding a kithawi honkhat zong om hi hang. Minam kikhekna hunpi (transition period) ah om hihang cih i phawk ding ka deih hi.
Thu kong honna tua teng ciphot ni in, banghang in Zomi a ka pian; Zomi a i pian hampha kisa ka hiam cih te tawm suut suk lai ni:
Zomi Khuado: Zomi bek in kum khen pawi zang i sak leh leitung minam tuamtuam in zong kum khen na zang ciat uh himawk. Tunai diak in Chinese te bangin kum khen nak muak lua kisa khuasung khempeuh san zeza zezen hiven maw. Lunar New Year a cih uh Lentong Pauno lakam kawmpak sai leng Tung Solkhapi tawh a tuat uh ciang amau Kumthak hong tunni limtak in na dawn uh hi. Asia leh China Town a om khempeuh in Sen Kumthak i theiciat hi. Zomi Khuado tawh a kibatna tampi om hi ciin ka ciamteh hi. Hih thu limtak khatvei sutlai ni. Innsung, khuasung a kihahsiang dan, vanlui peuhmah kumthak tawh kituak in vanthak vive tawh a kilaihtoh dan. Gawpawngthau bang hileh kumkhat pen thautang khat bang hi a, thautang thak khat a lut ding ciang a dang khat a lengkhiat masak kisam hi. Tua mah bangin kumthak hong tun ciang kumlui a pusuak masak kisam hi.
Zomi te pen a lui nate ah a vaithamlote ihi hi.
Naupang bangin a hoih a hoihlo nate i theih ma in na khempeuh a hoih i sa ciat hi. Tua pen Zomi te bek hilo hi. Ahi zongin themkhat hong khangto in hong golzawk tak ciangin a hoih leh a hoihlo nate hong khentel thei hi. Hong khangto zel in a sia a pha hong tel a, ahi ahilo hong telsiam hi. Lai i neih zawh kum 100 pha pan hi. Leitung khuavak i muh kum 100 val pan hi. Leitung pilna siamna i sin zawh kum 100 val pan hi. A khangto masate in University a neih zawh uh kum tul valta hi! Morocco gam a Fez khua a om University of Karueein pen AD 859 kuma kiphuan hi a, tuni dong kizangto suak lai hi. Europe gama upa pen University of Bologna, Italy gam a om hi a, AD 1088 kuma kiphuan hi. Mite in leitung pilna sangpen a na neih ciil un tua bang pilna sinna om hi cih Zomi te in thei nailo hi. Tan 10 zo masa pen zong suak nailo hi. BA pass masa pen, MBBS zo masa pen cihte gen kei ni. Tuni in leitunga pilna sangpen degree nei Pasian hehpihna tawh tampi i omta hi.
Khua i muh, theihna i behlap, pilna i sin a, pilna sang sem i neih khit bang ciang i Zomi sungah kikhekna leh kilamdanna hong khang mahmah hi. A hoih lama kikhekna hi a, a lungdamhuai kilamdanna hi. Mite in ‘tuate hi uh teh’ ci a a gen peuh uh ‘ahihlohna’ telta hi hang. Tuni in amau hihna a kithei nailo, amau leh amau a kithei nailo tampi omlai hi. Zomi te pen i hihna a kiteltate hita hang.
I tel bek hikei, ahihlohna i tel ciang a nusia pahte hi hang. I hihna thei gegu napi, i hihlohna khat ah a vaitham te hi kei hang. Ekteh banga pai theilo a dinkhawlcip, tucip nam hikei hang. I hihna lam zuanin a pai ngiatngiatte hi hang. A hoihzaw i muh ciang i theih ciang a khawl man nawnlo, a khawl thei nawnlo, i hihna lam manawh in a paite hi hang. Zomi i hih i kitheih ciang, “Aw, himaw!” ciin Saipi paiin a pai pah te hi hang. Mite in hong cihnate a nial ngampah hi hang. Nial napi midang a mawhsak lote hi hang. Ei hihna ah a lungkim i hih manin mite diklohna a buaipih a mite mawhna a kawk namte hilo hi hang.
Zomi khuado bangin a hunlui ah a vaithamlo, a hoihzaw lam a manawh, a hoihzaw delh in a siazaw a nusia ngam minam hi hang. Midangte mawhna a zong hilo in a maisakte hi hang a, a hoihzaw lam i manawh ciangin a dang khempeuh a kipampaih cihna hipahlo hi. Lawmta bangin kikhawllai in sanggam unau banga i kikholhnate a beisaklo te hi hang. Midang a huaisiam, Zomi a thupisak siamte ihi hi. Ei kipahtawi in midangte zong a elbawllote hi hang.
(zop lai ding)
Hau Za Cin
Phuitong Liim
www.hauzacin.blogspot.com
Comment piaknop aomleh...