Taangthu Bawlte & Taangthu Gelhte
Taangthu Bawlte: Leitung-ah a-omsa paizia khat asiatna leh ahoihna khentel thei-a, mipi’ ading ahoihzaw paizia deihna-tawh pilna siamna, thagui thatang, hunlehni itsiit lo-in haksapipi-a ahaanciam, amapang mite-in amau’ mapanna pan-in neuno hitaleh lianpi hitaleh kikheelna – mipi aphatuamsak kikheelna hongpian takciang-in tua mi-pen “Taangthu Bawlmi” ahihi.
Leitung pianciil pan-a alianpen, alamdangpen leh amanphapen Taangthu Bawlmi-in Bethlehem Khua pan-a asuak, Nazarene (Nazareth Khuami) YESHUA Messhiac ahihi. Mihing-a ahongpiang Pasian ahihman-in mihing dangte-tawh kidang sinsen-hi. Mipi’ ading phattuamna mawkmawk ciangbek hilo-in bangmah-tawh akiteh theilo Tawntung Nuntaakna nangawn hongtah Pasianhi-a, khavaái Suahtaakna hongluui-hi.
Mihingte’ lakpan-in gam tuamtuam, minam tuamtuam-ah om kawikawi-a, tua lak-ah Saltanna (Slavary) pan-a luangkham-a suahtaak nading aphu, akalsuan, maa atunzo Moses (Musaá), sila (slave) hilo, silla neimi (slave owner or master) hinapi silate’ ading suahtaákna naakpi-a mapang-a vaáihawm Abraham Lincoln (US President)-a kipan mi thupi om kawikawi-hi.
Taangthu Gelhte: Hihbang mite taangthu bawlmite (history makers) hi uh-a, amaute’ gamtatzia, kalsuanzia, haanciamzia cihte akhong-akhia-a agelhkhia, maantak-a aciamteh, agelhkhia mite taangthu gelhte ahihkeileh taangthusiampi (history writer or historian) ahi uhhi. Taangthu gelhte’ lak-ah nam 4-in kikhen suk-hi:
Muhlehtuah (Experience) bih-a, ama’ muhbang-a agelhsuk pawl omhi.
Kansuutna (Research) bih-a, amu-athei mite’ tungtawn-in thulehla (Information) kaaikhawm-a agelh pawl omhi.
Malmat (Reference) bih-a, akigelh khinsa thulehla kaaikhawm-in laibu tuamtuam pan-in amau’ deihteng khilbawl-a agelh pawl omhi. Adiak-in hihte laibusaal (library) bih-a agelhte hideuh-hi.
Aciim mahmah, thuciapteh ahaát mi khenkhat-in akhang akhang-a akigensuk thute thumaan tak-in keencing-in khangsawnte tung-ah avawh suksuk mite-pen taangthu kamgensiampi (oral historian) hi-in, lailam khantohna omma-a ataangpi-a akizangh mite ahihi.
Hih 4te’ lak-ah khatbeék akizatkeileh laimaai tampi akigelh zong-in taangthu kici lohi.
Zomite’ lak-ah minam-tawh kisai taangthu bawlmi a-omlo zahdong-in tawm mahmah napi taangthu gelhmi daanpian honkhat om sese-a, atung-a gui-4 paiziate’ lak-ah khatbeék zangh lo-in, aphual pan-a hongciah bang-in gen/gelh maimai tam mahmah-hi. Taangthu maan omlo-in kikheemna leh kipumphatna-in minam mengcip ahihman-in minam cidam lohi.
Khangthak lak-ah taangthu bawlmi leh taangthu gelhmi kician tampi kisamhi. Thumaan cihtakna-tawh thaangthu bawl-a, aciamtehte inzong thumaan cihtakna-tawh taangthu agelhding naakpi-in thupi-hi. Moses (Musaa)in ama’ bawl taangthu amahmah-in gelh-a, tualo ataangpi-pen taangthu bawlte’ thulehlate taangthu gelhmi (midang avei, a-it, thupi asa mi) te-in gelh-hi.
Tuahi-a, taangthu bawlmi omhiam? Taangthu gelhmi kician, thumaan gelhngam, genngam omhiam? Kimaaivilna ciangciangpen neékzong ahihkeileh neékza thalawh hi-a, thumaan-pen taangthu ahihi.
Taangthu bawlding leh taangthu gelhding Zomi sung-ah naakpi naakpi-in kisam hihang! Zokhai
Comment piaknop aomleh...