Ih Pu ih Pate in laibu laikung neilo uh a, lungsim khuak pilna leh ciamteh-haatna zang uh hi. Amaute in Upadi-thukhun a zat ciangin, gatang kai-a, thulu khat khit khat sotin sut’ ngiatngiat uh hi. Palsatna leh khialna zui-in liau sak or gaam uh hi. Mawhna thaman palsatna thaman kipia ahi hi. Ki-ukna thukhun ahi Upadi palsatna thaman ahi hi. Liau leh Gaam pen a khiatna kigamla lawlo hi. Liau cih pen upadi palsatpa puak mawhna thaman gen hi-a, Gaam cih ciangin thukhen aana zatna gen ahi hi.
Lawk’ cih kammal khat neilai uh hi. Hausa thukhenna manglo-in ama liausum pialo ahihmanin, Lawk ci-in aana tawh aneihsa khatpeuh laksak uh hi.
Liausum sehdan
1. Lawi-1, lawi-4, lawi-8
Lawi-1 ciangin Ks 30, Lawi-4 pen Ks120, Lawi-8 pen Ks 240 ahi hi. Luangthu zah a thupi thuliante-ah Lawi-8 liau sak uh hi. Mihing tungah khutkhial a, sihna dong a tungthei thute leh mihing nuntakna susiazo thu tungah kizang zawdeuh hi. eg Numei leh pasal vai-ah zawlgai aa a tenpih keileh,lawi-8 ngen hi. Zi a makleh zong lawi-8 mah kiliau sak hi.
Nidanglai-in zawlgai pen sia-ngaihsut mahmah uh hi. A tenpih zongin mindaiman ci-in lawi-4 ngen teitei hi. Mizi tungah a khialte pen zineipa in a mak’ leh, lawi-8 ngen a, a mak keileh, lawi-4 ngen hi. Midang tawh mawhna hangin numei a mak’leh, numei-man kipia kik hi.
Tualthahna pen lawi-8 sangin niamzaw ngei lo hi.
2. Sial-1, Sialpi nuta, Sial-3
Sialkhat ciangin Ks 200 kiciangtan hi. Tua pen hunhoihlai Myanma Socialist hong khanma sung kizang hi. Moleina tawh kisai-in, sial kinakzat zawdeuh hi. Numei mawhna hangin nupa kikhenna apian leh, Sialkhup beizah kipia kik hi. Moleite aadingin vangikpi ahihmah bangin, a piakikte aadingin vanzang’ hetlo khong hi. Nupa kikhenna haksa-sak tuam mahmah hi. Moman dingin, Sialpi khat, Sialpi nuta, Sialpi khat leh zabo cih bangin man kitan hi.
3. Tau-1, tau-2, tau-3
Tau-1 ciangin Ks3/- ahi hi.Tau-3 liau nate pen thuneu zawdeuh ahi,guktakna, migensiatna, misuktuahna cihbang thuneute tungah kizang hi.
4. Tuk-3 dan
Tuk-3 dan, acih ciangin, vok-tukthum gen ahi hi. Tuk-3dan tawh kituak mawhna tam ahih ciangin tuk-3dan liauna tam mahmah hi. Logam kigi kekna, innluang kigi kekna, tuilam-tuinak suksiatsakna, logam sing kiphuksakna,ankung kisuksiatsakna, thu tuamah kizang hi. Avanman’ a loh banah tukthumdan kipia thuahlai hi. Vok-tukthum liauna thu tampen kha ding hi.
5. Siattutna leh Siansuahna
Innsung huangsung lungmuanna leh bitna susia thei thu tuamtuam om hi. Midangte huang sungah gulsia-tangsia paih ding kiphallo hi. Gamsung tuahsiatna a om ciangin mihuang sung kilut pih theilo hi. Leengla, zintung, innkawm khatpeuh tuahsia a omleh, innsiansuah ci-in thuumna nei masa hi. Innteek lungkimna bangin a nget bangbang piak kul hi. Luangman zahmah kingen lel uh hi.
Biakinn ahi zongin,mikhatpeuh innah ahi-a,a huangsung ahi zongin nupa-lupna tung ahi zongin,numei leh pasal mawhna abawl leh, lawi-8 mah gaam hi. Biakinn ahihleh biakinn aapna sumbei zah kiliausak a, inn-aapna kibawlpha kik hi.
6. Zehphi or Zepik
Tualbawl hunlai-in, khuabupin zeh tang uh hi. Zehphi or Zehpik te in Tualbawlna bei khempeuh loh hi. Mikhat in Dawipi, Dawitaang athoih ciangin siampipa thupiakna bangin zeh tang hi. Innnung phaitam huang kongkhak leh kongbiang kongkhak khuamte tungah sawlbawk hing khai uh hi. Tua sawlbawk kipaikhia lo-in mawklut lo uh hi. Inntual tawn nuam leh zintung nuam a omleh zeh tangmaw tanglo dong masa uh hi.
Zehphi a om ciangin innteekte sumbei khempeuh loh hi. Ganno-man, siampipa nilawh, siampipa sikdam leh abei khempeuh dongin lohsak hi. Zo sanggamte leh Pawiten Dawipi thoih nangin meipum zang thei uh hi. Tua hi a, zehphiit khak ding kilau mahmah hi.
Zomi ih Pu ih Pate hunin thusia khatpeuh a om ciangin Hausa-zum kitun pahpah lo uh hi. Thute a neu theithei dingin hanciam uh hi. Mawhmaisakna leh Ki-itna bulphuh uh hi. Leenglakhah paisak masa hi. Tua Leenglakhahpa tungah, khial ung cih ahizongin, khial kei ung, cih ahizongin thuzakkikna nei masa uh hi. Khial a kisak ciangin Zu beelkhat tawh thuum uh hi. Thuumna zubeel pen bungkhat kiguanna beel sangin neuzaw lo hi. Tua bang beel pen phel/gaphel kici hi. Thuumna a om ciangin a kimaisak tamzaw hi. A thuumnop keileh Leenglakhahte in Hausa-zumah zubeel-tung uh hi. Zubeeltung acih ciangin thubawl cihna ahi hi.
Hausa-zum pan kikhensat mawhna thaman dan a thuak ciangin liautuak ci uh hi. Khangluilai-in, lungkimlohna hanga kimatsak sum leh van khat peuhpeuh aom ciangin gaam ci uh hi.
Ih Pu ih Pate in upadi thukham hiteng ci-in, a malin nei tuanlo uh hi. A piang bangbang tawh kituakin thukhen uh hi. Tualthah hoihlo hi, mihing-gau kizolo hi, a imcipzo omlo hi, ci-in um hi. A imcipzo ommah leh zong amaluang in sawng teitei hi, ci-in um uh hi.
Zuau gen kei un. Zuau in a khaap tawn hi, ci-in khangsawnte ciapteh dingin thuciin nei uh hi. Mi, gensia kei un, thopi in puak thei hi, ci uh hi. A kigenthu khempeuh bicing’ panin hong ngai om hi, ci uh hi. Tua pen Pasian cinuam maw, dawi maw, asiam khatpeuh cinuam ahi hi. Thallam cilsiat eimau tungtu ci uh a, eimau hih bangbang ei tung hong tukik thei hi,ci uh hi. ” Nang tungah hong kibawl ding nadeih bangin midangte tungah nabawl in,” cih thukham tawh kibang ahi hi.
Angkawmna
Numei leh pasal lupkhopna pen thanghuai ngaihsut mahmah hi. Gamsung kuante in a zi lup ngamlo uh hi. Galkap numeitawh lumkhawm a om ciangin a taltang ah thautang lut ci-in, khat leh khat linnphawnna-in kinei uh hi. Tanghlai siampite Asiangtho-mun a lut ciangin,nipi kaalkhat kisiansuah masa uh-a, a zi tawh lumlo uh hi.
Nupa lupna tungah midang a mawh khak leh, innteekte suun hi. Suun cih ciangin siatuaksak or siattut cihna ahi hi.Amau, nupa lupna tungah khat zawzaw midangtawh amawh khak leh, amawhzaw pen in amawhlo zaw pen suunlum hi, kici hi. Ei khangah zong paulap ding mitmuh tampi om hi. Suun cih ciangin sihna maw khantawn zawngkhalna khat teitei tuaklawh cihna ahi hi. Damlo aa sibaih tampen hi.
Nu lehPa zahtakna
“Nu leh Pa thu mang un, Nu leh Pa thumang nahlawhpeek” kici hi. Nahlawhpeek cih ciangin thupha saang gennuam ahi hi. Masuan vang hi, daupai hi, mainawtin nuamsa uh hi. Tuamah bangin uunau sungah Nu leh Pa vaakte a dangte sangin lawhcingin nuamsa zaw veve uh hi. Nu leh Pa samsiatna taangtung hamtang hi, ci uh hi.
Nidangin salung-sakal, akgilpi, sa-naangkhil, cihte pen Nu leh Pa ahi khanghamte zahtakpiakna-in kine sak hi. Bangkuasung kine an leh tui kihawm khempeuh Nu leh Pa tanh kipia masa hi. Nu leh Pa tungah i bawl bangbangin ei tungah hong tungkik ding hi.
Thang Siangh
Comment piaknop aomleh...