“Phatna leh Biakpiakna” tawh kisai kamkupna etkikna (Live Table Talk on “Praise and Worship” Review) ~ Tg. Samuel Nas
THUMA – Tunai in Pawlpi sungah la leh tumging tawh kisai buaina hong tam diak leh kilawm hi. Na thak ahihmanin a sang thei pah omin a sang thei nailo zong ki-om hi. Hih thu hangin Pasian tate vive kilungtuak takin Pasian a phat khawm ziahziah ding kimlai deihdan kibatloh manin Satan lungdamna dingin khat leh khat i kisiatlawh dikdek thei zawsop hi. Hici bang kawmkal ah, “Ei ut bangbang in Pasian bia ding i hiam?” cih thulu tawh kamkup ding vai hong hawmte ngaihsun siam uh sa ing. Kiallap (timely) mahmah hi.
A HUAMPI ETNA
Kamkupna pen khen li kisuah hi. La tawh kisai, music tawh kisai cih bangin kikhen dimdiam hi. A huampi a nuaia bang hi a, kamkupna a enkik nuamte adingin zon-olna (time stamp) tawh hi ci’n hong koih suk ing.
0:00-4:53 ~ Mellahna (Introduction)
4:54-31:56 ~ Khen Khatna – Biakna La tawh kisai genkhopna:
*Worship (biakpiakna) i cih bang hiam? * Hymnal (Tedim Labu sunga te) leh Contemporary (hong suakthak biakna late) koi zangzaw ding? * Tuhun P&W zatzia pen gualnopna hi lel lo a hiam? Hih pen biakna maanin sang zo ding i hiam? * I Labupi sunga late pen ann khing hi lel lo a hiam?
31:57-50:29 ~ Khen Nihna – Music tawh kisai genkhopna:
*Music in mihing nuntakna/lungsim bang tanah hong sukha hiam? *Biakinn sungah music bang teng zang ding i hiam? *Music pen biakpiakna hong huh ding beka vanzat ahi hiam? Akl. Music i tum pen zong biakpiakna hi pah hiam?
50:30-01:10:01 ~ Khen Thumna: La mal (lyrics) leh la phuahdan tawh kisai genkhopna:
*I Pasian thu up zia (theology) in bang tanah i laphuak zia hong su kha hiam? * La hoih/ la thak kici khempeuh biakpiak kikhopna sungah sak tuak mah hiam? * Ei late mimal vai thei lua deuh lo hiam? * La i phuah ciang bang thupi sak ding I hiam?
01:10:02-01:27:03 ~ Khen Lina: Ngeina leh Biakna tawh kisai genkhopna:
*Mikangte biakpiakzia bek mah a hoihpen hiam? I Zo ngeina tawh kituakin zong Pasian kibia thei lo ding a hiam? I Zo ngeina pen dawi vai dan phial a ngaihsutna pen a maan mah hiam? I ngeinate tu’n kankik leng i zekai ta diam? I biakpiaknate a kuitun zawh lohna hang pen i ngeina sau paisan lua kha i hih man ahi thei diam?
01:27:04-01:40:30 ~ Thukhupna & hunzawh lungdamkohna.
Dotnate pen kidottuak leh ngaihsuttuak vive thu hi a, i om muan kawmin hih thute ngaihsunkik leng hong manpha sem ding hi.
HOIH KA SAK PAWLKHAT
- ~ Kamkupna pen limtak a geelkhiat (well-planned & structured) ahihna kimu.
- ~ Kamkumte zong hoihtak kisa khol uh; thu mawk gen leh zau gen gawp cihte omlo.
- ~ “LST in tua ci” ci-in LST mah bulphuh penin hong nei uh a, upna thu ah i mi madawkte (Gtn. Jonathan Edwards, Martin Luther, Ravi Zacharias) ngaihsutna hong zangsiam uh.
- ~ Tangthu (History) limtak na kan uh cih zong kimu thei. Hih pen thu limtak ana ngaite ading metna vive hi.
- ~ Ngaihsutna kibanglote ah kipongnial gawp cihte omlo a, hoih a sakte uh hoihtak gen lelin adangte gensia gawp cihte omlo hi. Hih pen picin vai mahmah sa ing. I Siapa i phat nop manin pawl dangte sia teng va gensiat gawp a kulna om hetlo mah hi.
MANPHA KA SAK THUTE
~ A bul lamah Corporate Worship (mipi biakpiak kikhopna) leh Private Worship (mimal a biakpiakna) pen hong kikhensiang pah hi. Hih pen a kisam mahmah thu khat hi. Hih geel i khensiam loh manin kikhopna ah buaina [pelh thei a hi si pen] piang zel hi. Mimal ah pen ei suahtakna bangbang hi thei a, ahizongin mipi kikhopna ah pen paidan kician (order) khat a om kul hi. Tua tawh kitonin mimal biakpiakna (private worship) pen thupi ngaihsut tek leng, mipi biakpiak kikhopna (Corporate Worship) zong hong nuam semsem ding cih khat lungsim ah hong kilo velval hi.
~ “Ei Khristiante i hamphatna pen i biak ding i zon tawm kullo, I biak ding Pa in eite hong zongkhia ngiat hi” cih pen thangah ing. Biakpiakna (worship) i cih zong hoihtak hong gencian uh hi. Mi khenkhat a kikhop zel tei uh hang, Pasian bia dinga pai ahihlam uh kitheilo hiam cih theih dingin om zel hi. I biak kua hiam? I biakpiakna hang bang hiam? cihte i tel kul hi.
Siate hong genna ah, “Biakpiakna (worship) I cih Pasian tawh kizopna hi” “I biakna (worship) hang pen ei nopsakna/thangahna ding hi masa lo in, Pasian lungkimna ding hi zaw” “Biakpiakna i cih lamna diannate na hi pah lo a, lungsim lam hi zaw hi” I lungsim koi ah om, I lungsim kua lam nga cihte thupi hi. “Pasian hoihna leh a thupitna i theihna tawh kituaka i dawnkikna (response) pen biakpiakna hi.”
~ La tawh kisai pen I buaina pi hi a, a manphatna a nihin hong kigentuak hi. I zatkhop siam ding thupi a, a kullo pi a hih geel i kilangneihsak loh ding pen Siate deihna hi.
Hymnal (i labupite sunga late) a manphatna:
- i) Lai Siangtho mah bulphuh a kiphuak hi.
- ii) Tam veipi sitna (scrutiny) na kibawl khin a, a lamal/theology hoih hi.
- iii) Late a kiphuahna a sawt khit hang tuni dong Pasian in zanglai hi. (relevant lai)
- iv) Ann khing hilo a, ann tak hi zaw hi. Pasian thu kisakhia ahihmanin manpha hi.
- v) Mipi sakkhop ding limlim a kiphuak ahihmanin saknuam pah hi.
- vi) Solfa leh Staff notation kithuah a, music a sin nuamte adingin manpha hi.
- Contemporary Worship (hong suakthak biakna late) a manphatna:
i) Tuhun tawh kituaka Pasian hong piak late hi a, zatluat ding hi.
Hih tawh kisai a kigen behlapna ah: “Pawlpi tangthu (Church History) i kan ciang, I biak Pa leh I biakna hang (substance of worship) pen kikhel ngeilo a, ahizongin I biakpiak dan (form of worship) pen na kikhel toto cih kimu thei hi.” Tua manin tuhun a pen a lui tawh a kibatloh manin a sia cihna hi pah lo hi.
- ii) LST sungah “Topa tungah la thak sa un” cih sawlna tam veipi kimu hi.
- iii) La thakte ah Pasian tawh mimal aituam takin kiho-a sak ding la tam hi.
- iv) LST mah bulphuh a kiphuak late mah hi.
- v) Pasian in zong zang hi.
- vi) La kaih leh music pen khangthakte deihdan tawh kituak hi.
Hih bang teng a kigen khit ciang, a kisam pen la makaite hi. La teelzia ah pilvan kisam a, la lui leh la thak Pasian in zang thei tuaktuak hi. Mipi lasak khopna ah pen mipi hong lawngkim thei ding mah teelhuai hi. “La makaite mahmah pen Moses etteh leng – Pasian mai ah ding masa lo in mipi mai ah Moses ding ngeilo hi.” Tua leh, la makaite in hun leh tha tampi pia in kisakhol uh ahihmanin amau hong makaihna bangbang i zuihsiam zong kisam hi. Thanemnate zong kigensia pah lo in, thungetna tawh kihuh ding hi.
~ Tuhun biakpiak dan (Contemporary Worship) pen gen leh sak tam diak hi. Tuate ensuk pak leng: “Kigualnop suahna hi lel” “Night Club pai tawh kibang” “Music ngaih thei lua” “La makaite mahmah zong gina lo” “Leitung dan tawh kizaang lua” “Mipite in la kisakpih theilo” “A theology hoih zo lo deuh” “Mawk dian cihte tam”. Hih tawh kisai Sia James Lalpu dawnkikna pen hoih sa ing.
“Hih teng pen a zatkhialhna hi a, na khat peuhpeuh a kizatkhialhna pansanin thu I khen hetloh ding thupi hi.” (Do not judge a system by its misuse/abuse. ~ Ravi Zacharias).
Biakna man leh manlo i khen ding zia: (1 Johan 4 pansanin Jonathan Edwards gen)
- a) Jesu a kiliansak semsem hiam?
- b) Satan kumpi gam a kisusia hiam?
- c) Mite in Pasian kammal (LST) a lunggulh semsem uh hiam?
- d) Mite in mawhna paisanin thutak hong naih semsem uh hiam?
- e) Pasian leh midangte itna a lian semsem hiam?
- Ei nopsak leh nopsak loh tawh thu khen lo in, hih thu nga teng tawh khentek theih pen picinna hong ding hi.
~ Music tawh kisai zong thu manpha tampi kigen hi. “Music pen zaknop ding ahih laitakin a bilaphuai mahmah khat (noise) suak thei hi.” Tumging tumte mawhpuakna lian cihna hi. “A zatdan i siam loh manin i nu leh pate in i tumgingte hong sang zolo hi bek hi.” Tumging tumte mah a kisam hi leuleu. “Siam taka tum theih ding mah thupi a, tua dingin kisin kul hi.”
“Music pen biakpiakna hong huh ding beka ngaihsutna pen dik kimlo hi. Music tumna (Pasian hong piak siamna) tawh zong amah kibia thei hi.” Music nuam koih kha kei ni. La i sak teh a thu bek ngaih ding ahihleh, music kihel lo in a thu pen kisim khia ziau leh cihtheih hi. A thupi penah, i vanzatte sang a tumte thupi zaw hi cih phawk den dingin hoih hi.
~ La phuah dan tawh kisai ah ka vei tampi hong kigenkha hi. I thu up in i laphuah dan hong saizia hong kisut toh pen manpha leh zaknop sa ing. “I laphuakte in Pasian thu mah hong thupi sak uh hen la, Pasian thu mah kisa leh deihhuai hi. I la thute hong gil hen la hi leh, upna lamah zong kithuklut sem ding hi.” La sasa minam I hih manin I late ah zong LST thu hong tam leh, LST tampi a lotngah kisuak pah ding hi.
* La hoih khempeuh pen biakinn ah sak ding na hi hetlo hi. I sak ding late pen LST tawh a kituak mah hiam cih sit masak tangtang hoih hi. “Berean khua mite in Sawltak Paul zong na sit ngam uh hi.” Sit cih teh langdo cihna hi pah lo a, LST tawh kituak mah hiam cih etna hi.
~ Ngeina tawh biakpiakna cih tawh kisai ah, “I Zo ngeina tawh kituakin zong Pasian kibia thei hi.” “Mikangte a bekbek pen thupi i sak loh ding” cihte manpha sa ing. “I ngeina pan lamsau kipial khin ahihmanin I biakpiakna kuitung zolo” cih pen zong ngaihsuttuak sa ing. Ngeina hong pia Pasian pen tua ngeina mah tawh I biak theih ding kal ngaklah huai hi. I ngeina hoihte kan a kepcing kisam hi. Hih thu ah khangthakte in mawhpuakna lianpi kinei cihna hi.
(MIMAL) LUNGGULHNA
Mailam ah thulu tuamtuam tawh hi ci dan deuh kamkupna hong om zel leh lunggulhhuai hi. Khangnote tawh kisai zaw deuh (gtn. depression, social media zatdan, pornography, dating ctp.) bang hi thei leh bang aci tam? Tu-a pen amasa pen ahih hang “hici zaw deuh leh” cih ding omlo phial hi.
Khat bekbek. Thu i gen teh, i theihloh kalin i Zokam ahi lo tampi na kihel kha zel hi. Hih bel a kuakua i kisin kul tek leh kilawm (kei a kipan). English pen unknowingly na ki-use kha zel hi veh aw (hehe). Singtang Zodawn lamah english mal khat zong a theilote in zong i thugen leh i gennop a tel theih ding tanah hanciam tek leng lunggulhhuai hi. Martin Luther, Jonathan Edwards cih khawng a kigen teh, mipite theih dingin hong gencianna hong kineih zel pen zong pilvanhuai mahmah hi.
THUKHUPNA
Leitung khangto zel ah, deihdan kibanglo pen hong om zel lai ding hi. Hih pen ahi ding mahin ngaihsun ni. A thupi zaw ah, hih danin ngaihsutna kibanglote sungkhawmin ei ading a hoihpen ding geelkhopna hi. Pawlpi liante zat pen pawlpi neute tawh na kituak lo thei a, mikangte cihdan pen ei a akanglote tawh na kituak lo thei hi. Khang kihal (generation gap) i cih zel zong lungsim kihal hi a, hih pen hoihtak kamkupna a omloh man (communication gap a om man) hi na ci ing. I lungsim ah Jesu mah hong lianpen tek hen la, tua tawh kitonin “thu liante ah – kithutuahna; thu neute ah – suahtakna; na khempeuh ah ki-itna” cih pen i thubullet hi tek den leh hoih pen ding hi.
Comment piaknop aomleh...