Ngaigsut kikkik ding thute (Points to Ponder) ~ Khup Khan Thang
Politicians think for the next election. Nai-ngan-ye tamaa te’n mai kitel kik ciangbek khual/ngaihsun uhhi. Statesmen think for the next generation. Gam leh minam ait/avei makai te’n khangkik ciangdong khual/ngaihsun uhhi. Tualsuak-candidate (Home grown candidate). Ih Khamtung gam, ihkhua ihtui ah innkip lokip tawh a innkuan aa, ateng ngait te Tualsuak-Candidate ahihi.
Khuaal-candidate (Alien candidate). Zomi veve mundang leidang khuadang (Kalemyo, Mandalay, Yangon, etc..) ah hong lalsan khin, Zogam sa’tan hong duhgawh kik te Khuaal-Candidate ahihi.
Khuaal a teng ih Zomi te in ih Zogam (Chin State) hong uk ciang in, tualteng Zomi te in supna tampi ih nei. A neu pen, a khasum bek uh, azi atate in a tenna khua ah na ne uh aa, anteh theipuam leina sum bek nangawn midang te-in hamphat lawh hi. Ih khua ihtui ah ateng te hi leh anteh theipuam leina sum ban ah niangtui hai khat beek a’mipih te’n noptuam pih ding hi. Tualsung kisapna hong theihpih zaw ding hi.
A beisa hunte ka et kik ciangin; Chin Specail Division a kipan Chin State tuni dong, Ih Zomi ulian/milian lakpan Capt. Mang Tung Nung bek ihkhua ihtui ah hong ciah kik in a lutang hong phum hi. Chin State bup, ih Zomi ulian te, Maj. Son Khaw Lian, Lt.Col. E.K. Kim Ngin, Lt. Col. S.V. Khai Mun Mang, Col. Son Khaw Vum te ihkhua ihtui ah a lutang hongphum omlo hi. Col. Khen Za Moong in zong hong phumlo khading hi.
1964 kum kiim pawl, Kawl ulian khat in, Falam khua ah, Pastor minthang khat kiangah, “Banghangin no Chin te in, Kawlte sangin Mangkang/Mikang te iit zaw na hiuh hiam” mawh zonna in dong hi. Pastor pa’n “It zaw mah ung, amau ko Chin te hong iit in, ka khantoh nading uh, kapil nading uh deihsakna hangin a lutang uh ko Chin gam ah hong phum hi.
No Kawl te’n zong ko Chin te hong iit in, ka khantoh nading, kapil nading un ko kiang ah na lutang uh hong phum le uhteh, Mangkaang te ka iit zah un, no Kawl te zong hong iit ding hi ung”ci in dawng kik hi. Kawl ulian pa’n a cih nang theilo in, Kalemyo Thaingkwian 3 ah ciah kik hi. Kawl ulian te zong Chin State sungah a lutang uh a phum omlo hi.
2010 kum kitel lai-in, mee kuanglui khuaal-candidate te lak ah, kitel khitteh, a mee kuang luina mun (Constituency) ah kua in, bang zah vei hong vaan kik uh hiam?
Tutung kitel ciangin mee pia ding mimal or mipi te in ih ngaisut ding thu nih om kasa hi. Politician leh Statesman ih mee kua pia zaw ding? Leh Tualsuak-candidate leh Khuaal-candidate ih mee kua pia zaw ding?
Chin State Government MP teng in, mee akhiat ciangin, Tedim,Tonzang township leh Cikha Sub-Township kigawm tengin District ngahzolo in Hakha leh Thantlang township kigawm tegel in, District hong ngah hi. (Democracy pai dan a hihi.)
Tua thu hangin, Dong Khen Mung (Mungsen) in, CNP makaipi Pu Zozam in District vai Chin State parliament sungah mee/vote khai ding a, athusun (motion) pen Pu Zozam a dingin win win stuation ahihi ci hi. Maan lua hi. Why? Tedim,Tonzang, Cikha kigawm tengin District ngah leh Pu Zozam adingin amaa gam leh minam aading hamphatna hi pah hi. Hakha leh Thantlang kigawm in District ngah leh Pu Zozam aading in a CNP gualzawhna gam hi aa, 2015 kum kitel kikciang CNP/CNDP in Hakha leh Thantlang Township sungah zawhding lam-etna nei pah ding hi. CNP Nai-ngan-ye party hamphatna hi pah hi. Pu Zozam in a maa meetang koi lam khia cih, a’mah bek in thei ding hi.
CNF/CNA te Tedim gam sungah Liaison Office hong hon sawm ciang in, Tedim, Tonzang, Cikha gambup Zomi taangpi in, letmatthuh/suaikai in ih nial hi. Pu Zozam in ko CNP in CNF/CNA ka panpih (Support/welcome) uh hi ci-in hong taangko ciangin, Tual Khan Suan (Suanpi) in “Pu Zozam in a mipi te khem” ci-in net sungah hong taangko leuleu hi. Mee a pia mipi/taangpi te thukimna lalo/omlo aa, hih ziau pen, a mipi/taangpi te thuneina thusimlona “Violation of Rights” hong hiizel a, a’khem mah hongsuak hi.
Hakha leh Thantlang lamte maikaihna CNF/CNA panpihna in, 2015 kum kitelkik ciangin CNP/CNDP in, Hakha leh Thantlang ah gualzaw nading lamsial kholhna a hihi. Hih thu te hangin Pu Zozam pen Politician maakai siam khat ahihi. Mee/vote khai tawh District ngah loh ding thei gegu aa, Chin State parliament ah mee/vote khai ding thusung (propose) teitei cihpen, gam leh minam itlohna (Statesman hilona) kilang hi.
ZCD te’n Zomi numei te hong tawsawn, hong pwe-thoh (Debut) pen hoih kasa mahmah hi. Zomi te sungah numei pasal kikimna (equality) lahna ahihi. Ei Zomi te-in tuni ciang dongmah, numei pen, aniamzaw (lower class) in aseh lai tampi ih omhi. Ahizongin, numei in pasal bang aa, a’sep theilohna leh sep zawhlohna mun pawlkhat hong om zel hi. Tua ahih ciangin, Zomi te nai-ngan-yee law-kah (Zomi political society) sungah numei ki pwe-thoh (Debut) masa pen-na ah, thakhat in numei 3 tak, ki pwe-thoh pen tamlua vat kasa hi. Zomipi a tamzaw in saangthei pah ding in ka um kei hi.
ZCD pen Zomi min suang (a zangh) political party hi aa, Zomi nam party hilo hi. Democracy kammal azat khit nung tsang, Democracy ki-uk dan, ngah nading a hanciam nai-ngan-yee party ahihi. ZCD pen Zomi minam party cih zong hituanlo hi. ZCD in Zomi taangpi mee ih deih leh ZCD mee kuanglui ding candidate a sehlai in, maakaipi te-in internet beek ah mipi/taangpi deihna hong dot ding uh kisam hi. Zomi movement (914) lai aa, a hanciamna leh a thapaihna, a min na ngawn uh ih zak ngei vetloh mi pawl khat candidate dingin hong tel uh ciangin lamdang ka sa hi. Tua te in Statesman hilo kha ding hi.
USDP in galkap lui, khual mi mah, mee kuanglui ding candidate aa seh teitei cih pen, power letsuak nopna hi aa, minam itna hilo hi. Party gual zawh nang lam-etna hi. Statesman hilo hi.
Party dang te leh a candidate te uh ka thei omlo a hih man’in bangmah kong gen thei kei hi.
Tua a hih ciangin kei mimal in, a party sangin, amimal Statesman leh Tualsuak-candidate te mee piak ding hoih ka sa pen hi.
Khupkhan Thang Taithul
5104 Ladbrook Street
Norman, OK 73072
U.S.A. (405) 409 05536.
Comment piaknop aomleh...