Mom Lai Lungzuan – 1
A nuai a thuluii (Mom Lai Lungzuan) tawh kisai tawm khat kong pu-laak phot masa nuam hi. Zangkong University leh Colleges/Institutes sangnaupangte’ vaihawmna tawh kisuak sak “Zomi Zingsol Magazine” (1968?) sung a hel ding a 1967 kum a ka gelh ahihi. A hi zong in laimai kiciangtanna huhau in kisuaksak zo lo hi. 1967 kum lai ih Zomite lawm ngaih lawm hel dan, tua hun lai ih khua lam dawi biakna sung a omzia ngaihsutna zia leh ngeinate theih kawm nang’ leh tonh zu-nun sa-nun sung nungak tangvalte kizop dan leh a lawpdan uh, mitkha tawh muhtheih leh ngaihsut tawm theihna ding deihna tawh kong suaksak hi.
(Khen Khatna)
Amun: Saizang Khuapi, Ani Akha Ahun: Kum tulkhat zakua sawmguk kum (1960) Phalbi nitak nitum kuan, December kha ni 22 ni, nitak nai 4:30PM hun, ni taang san sim kike hun laitak ahihi. Ni taang lai cih hang in mual minthang mual zatamte bawl in, mun ci teng tanh khin gai zo nawn lo aa, luikuam gamkuam citeng liap dildial hi. Khua sung aa teng taangpi taangtate in, lokhawh singtuk bekbek mah tawh kivaak uh ahih man in, nidang hi leh hih bang hun in sim lo zo lo pan lokuan vaii kiciah san leltak ding hi.
A hih hang in tua ni in piiteek puteekte leh mi zawngkhal mi dam lo lupmun ngakte sim loh, nungak tangval nupi papi numei naupang a neu a lian a puan neih uh a hoih theithei silh in, puanduum puan-gial puanlaizeem/puanlaisan cih bang a puanzaa thak leklak vive ngentang tek uh tawh, Pa Lian Khan Khupte inn lam zuan in, amun amun ah khualu khawtaw pan hongpai lamlam uh hi. Kong zing citeng kawi et kawikawi leng, a tai tawh a khawl tawh a pai tawh, khatte inn pan a veeng a veeng a kizawn ngeiingaii tawh, tua kawm kal ah nungak lokuan ciah hak kha thahte bang, tan ngo haahaa aa suangphah peek aa kisil buatbuat tawh bang tawh… tua hun laitak khual pan athu thei naii lo khat hong pai zenzen hi leh pawh, “Galtai ding hi le uh lah kituaci zeem zawzen liang kei ve un cin, Maang dawn ding hi leh uh lah tua bang zahta in nupi papi nau paw kawm nau tawi kawm liang in pai buang kei leh kilawm ven,” ci teltel ding uhhi.
A puanduum, a puan-gial, a puan laizeemte mel tawh kilawm khawm sawnsawn ding in, gamlak aa po neisokte leh khuasung aa phuitong paak zah phialphial a a etlawm meitei kungte’ zong a paak san laitak hi aa, ni tan’ lai aci bang keek in ih khuadakna ih khuakhattna mun san peuh ah, hong kilangh kawikawi pha diak se uhhi. Khuasung khua-nawl a po suangkuah kungte paang kungte zong, a sawt lo aa paakpalh ding in nguum ngiingeii in om san leltak uh aa, va ci peuh in tuanna’n nuamtuam khin hi.
Huan sung ah a tehte dum pian buang eng pian buang khat in, benang gui leh bekang gui bawk litliatte lo-ngal, ankung dang om nawn lo hi. Thangmual hong nawk khin hi’n teh cia upmawh huai Phalbi huih in tua begui tehte a ling sak seuhseuh zo khop ding bektak in, zawt nun hi. A hih hang in vot hi. Hih bang aa, a lungzuangte lungzuan cikcik theih hun, a dahte dah theih cikcik hun, a lungdam sate lungnop cikcik theih hun laitak aa, a khua zang uh aa, phulum phul bang liang a, a pu-laam khengkhanghna uh pen, Pa Lian Khan Khupte tong uh hi ven sial gawh en ding aa pai uh ahihi.
Tu in sial kigo ding hong hi petpet ta aa, Sialkong panin Tonh “misam” tangvalte nih in lau sim pian kawmkawmin mui ciaituai in a sial hong tuun leh tuun kha vanglak uhhi. A sial in a hih leh a si vat ding a kisa liang kei zong in, mihonpite a muhteh a lungmang mahmah ahi tam.. a lu hong pei belbel bek sam…. Hehpih huaisak tawh kisai lo aa ih pupa ngeina khat hong suak ahih man in, “misam” tangval nihte’n kai aa, a khau uh tonh song gil tung ah khat vei hong vial in hong kimawlpih hong ki-ommaihpih ta uhhi.
A mei kuai ding in papi hang khat hong kiseh aa, gim baih lua inteh ci’n a kawng sat ding bang ki phallo phot zawzen uh hi. “Hang ta lai ei; hang ta lai ei;” cia a meikuaipa a ot dakdak tawh, a sial gote khawng siam pha kei in hang pha kei leh a huansak aa sial gawh en mi honpite’n, “Mapa’ a sa pya khat man bek pia vo, “misam” tangval di’n kilawm nai kei ei!,” a ci tawh kiko gawp dikdek ek uh hi ven, hih bang aa numei no naupang note leh nupi papi kamtam thei pawl a ot toktok geuh uh a, akigamlum mahmah ziazua hang in, tangval pawl ngaknu pawl khatte leuleu ciangin, Gentehna’n; Tg Thang Khial Langh (Langno) bang in sialgawh et ding peuhmah kin kha man peuhmah lo in, a ton tuitawi ngaknu, Ciang Neh Man (Manno) a na et niloh malam mah bang in, tangval dangte zong sialgawh a etnop uh lian lo zaw in, tangvalte’n nungakte – nungakte’n tangvalte a etnop man vive hi zaw uhhi. (Misam tangval – Tonh zo dingin a khual gamla a meeltheihte a sam ding a kisehte a cihna hi. Tuitawi ngaknu – Tonh hun sung a kisam tui a tawi ding a kiseh nungakte a cihna hi.)
A tung aa Langno ka cih pen tangval momno lai mahmah khat kum (17) khawng a pha pan ding khat hi aa, nungak lah vang ngaih ngam thei pian khin napi’n, a ngaihte cih thadah ngaknu khat peuhpeuh tawh kamsiam a kipaih ding khawng na leng a hang nai lo, a lungsim gim hun bektak laitak ahihi. Ama meel peen a meelhoih a migit mai a san ngo pian, a duang kikhai dingdiang khat, pau uunh sim buahbuah khat hi. Manglai tan 6 hong zawh khitteh nungak lam mah hong ukpian pian khit tawh, khua lam vive hong lungzuan lawh ta hi. A nu a pate mahmah inh zong sangkah zop toh ding na hanthawn tangtang lo zaw uh aa, a lokuanpih dingin iplah sim giugiau zaw ahih manin, – tu’n Tedim ah Manglai tan 7 zom suak nawn lo in a khaw sung aa lokho aa om ahihi.
Manno leuleu a maa sang in a mom zaw ding mitmul del sim teutau, a mai a beem law lo a zawl law lo, duang kikhai ngingngeng khat – a mittang ciim sitset tawh hong et khak bang teh hong ngai peuh sak dekdek pahpah khat hi aa, numei cih ciang in Langno sang nau zaw a hih hang’ amah’n tangval lengna a na zuih zawh kumkhat bang na sawt zota ahih man in, ngaknut tangval thu a na thei khin mahmah, khawsung bang ah a meel hoihna bek hi lo in, a thusiam leh a lasiam man mah aa minthang khat ahihi. A hiang tuni ciang dong kua mah tawh genbaang nai lo tangvalte iplah bektak laitak ahihi.
Langno in Manno a theihna bel, a lo kuanna uah a lo uh kigalsai hi ven, tua pan a theih a ngaihsut sim giugiau tawntung khat ahihi. Manno in ahih leh tu laitak dong mah Langno in a vangngaih lam thei nai lo ding hi. Langno in a na etet laitak bangin, ama’n zong sialgawh a na et kei leh, tangval dang khat peuhpeuh na en kha zaw mai ding aa, Langno in tu aa bang aa, amah a vangngaih a hih lam tak ngaihsut in zong nei nai lo kha meek ding hi. Langno bel den aa gen bangmah aa zawlleng ding aa kithawi pan, a ngaihna thu a gen ngam nai lo, Manno ton tuitawi ding aa, akicial lam a theih teh – hun hoih tua bang om thei khong, ci a sial gawh et ding sa’ng Manno et ding a na kinzaw gige khat na hi hi.
Langno in Manno a etet a khattkhatt nop hang in tu’n a sial gawh uh zong gim mahmah ta aa, kitom zo nawn lo ahih man in, mi pawl khat a ciah nainai si uh leh khua lah hong mial pian si tawh, naupangte keel gawh zong ngak vet nawn lo in, khawl nuam lai pipi a inn lam ah Manno bekbek mah a lungsim sung ah ngaihsun kawmkawm in, lam banna lah nei lo in ciahsuak pah vingveng hi. A inn uh a tunteh pauna hamna lah nei mel lo in, a inn meeng uh aa, a lupna ah a khut a tal tung ah koih kawmsa in a thallup pah ziuziau hi. (etet khattkhatt > enen niloh, mit phia lo liang a enen, vilvil niloh)
Azom omlai…
Agelh: Awn Za Pau
Comment piaknop aomleh...