Lungdambawl Thu laigil – 9
A gilo Kumpi Herod: Kumpi khat hong suakding cih thu Herod in azak ciangin zan nangawn limtak ihmu theilo in bangcih leng tua mipa that theiding ka hi hiam, ci-in tumawh ommawh in nisim in a lungnop theilo hi. Herod pen I gensa mah bangin Jew misit hilo in Jew mi leh Edom mi kiteng sung panin a piangkhia ahi hi. Rom kumpi in gal asim ciangin Palestine gamah tualgal aom lai taki-in Rom kumpi a dingin nakpi tak-in pangin huh ahih manin Rom mite in amuan mahmah khat uh ahi hi. BC 47 kum in Palestine gam ukding in kiseh a, BC 40 kum ciangin kumpi za ngah hi. BC 4 kum dong uk ahih manin hun saupisung Kawl galkapte mah bangin anna tawh agam uk hi. Amah pen alian Herod (The Great Herod) kici a, Palestine gam hoih tak-in ukin kilemna aom sak zo kumpi amah bek in ki ciamteh lai hi. Innlam’ khawng kin mahmah a, Jerusalem khua biak-innpi zong ama vaihawmna tawh kilam ahi hi. Kawl galkap kumpite tawh a kibat lohna khat in gamsung mite a haksa aom ciangin huhna dingin kumpi sum(siah kipiate) zangkhia in BC 25 kum kialpi hun lai-in a puksi ding mite nek ding ann leina dingin ama innsung nazat kham kibawl pakante leh kuangte nangawn piakhia demdam hi.
Tua zahin mi hehpih in cingh mahmah napi’n lungsim puakzia a hoih hetlo khat nei-in ki suanna leh mi muan mawhna lingsim nei tawntung hi. A khangham semsem ciangin tua lungsim suk semsem in puteek mi thatpa kici hi. Amah adem theiding mi khat aom nak leh thatpah lian hi. A zi Mariamne leh a zi nu Alexandra that hi. A tapa upa pen Antipater leh a tapa dang nihte Alexander leh Aristouklus zong that hi. Ama tunga aom kumpi liang pen Rom gam khempeuh a uk kumpi Augustus in “Herod tapa hih ding sangin a vokpi hileng lungnop huaizaw hi,” naci liang hi. Kum 70 aphak ciangin si kuanta ding ahih lam kithei a, ama ukna sunga khua hoih pen Jerikoh ah tawlnga in om hi. Jerusalem khuasung aom ulian teng a mawhna dinguh paulap zongin amat khit ciangin thong sungah khia in ama sih laitak in tua a thongkhiatte athah nading un thu pia hi. “Bang hang hiam cih leh kei ka sih ciangin dah in a khituiluang kuamah om hetlo ding ahih manin kasih laitak in khitui luang, akap aom ding kadeih hamtang hi,” cimiau hi.
Kumpi khat hong suak ding cih thu a zak ciangin Herod patau mahmah a, Jerusalem khua buppi nangawn linglawng in patau uh hi. Bang hang hiam cih leh Herod lungsim thei uha, a suakthak naungek tungah a bawlnop zia a mitkha uah theikhol uh hi. Mi pawlkhatte bang ling kelkel lianguh ci mawk hi. Herod in Siampite leh thukham hilh Siate samsak pah hi. Thukham hilh siate pen Lai Siangtho thu leh thukham thu athei a siam mahmahte ahi uh hi. Siampi lian a cih uh ciangin nam nih phasak uh hi. Siampi lian pen asem ngeisa teng siampi lian kici a, Siampi lian a semte mi tawmno cik bek ahi hi. Siampite sung panin a thu nei pente uh hi-a, hih Siampi lian pen a hong piankhiatna innkuante zong siampi lian mah ci uh hi. Baikna lamah alian pen le apil pen teng samin Pasian sathua nilh pa hong suahna ding mun Lai Siangtho in bang cigen hiam, ci-in dong pah hi. Koilai mun ah suak ding hiam, va zong un kei zong pai-in tua naungek ka bianuam hi, ci-in kam vaikhak hi. Ahi zongin ama ngimna pen kumpi a suak ding tua naungek Zeisu a thatnuam ahi zaw hi.
Herod in Zeisu pen a maza, a hihna suan dingsa ahih manin hong suakding cih thu a zakteh mudah in galbawl pahlian hi. Tu hunteh eimi sung nangawn ah biakna lam hita leh gamvai nasepna a kipan a nakhempeuh cipak mai ni, eisang a, a pilzaw, a hauzaw, a citheizaw, a tuahphazaw khat hong omteh, I zakteh, I muhteh, haza in bangcih leng hihnu hihpa suminsia theiding, hemkhia theiding, maimang sakthei ding, ka hi hiam, ci-in ana langpan, ana lehdo om thei hi. Tuate pen Herod tawh aki lamdanglo uh hi-a, mi kamsia mahmah ahi uh hi. Bang hang hiam cih leh Herod tawh nikhat niteh koi mun hiam khat ah kimu khathei dinguh hi. Herod in Zeisu that nuamin, Kumpi a suahding khaktan nuamin lam tuamtuam tawh ahanciam hang, Pasian gelsa ahih manin tangtung thei peuhmahlo hi. Tuamah bangin Pasian laptoh mikhat I khaktan nop, I suksiat nop, I hazat mawk khak leh lunggimna leh minsiatna tawh Herod mah bangin I kidim ding hi. Siampi liante leh thukham hilh Siate in bel Zeisu suah ding pen nuamding leh dahding in zong na ngaihsun manlo uha, biak-inn sunga a nasepteng uh leh thukham tawh kisai kikum, kisel in manlah den uh hi.
Tuamah bangin lungdambawl teh, amau vai tawh nisim in buai in Zeisu a phawkkha manlo, a awl mawhlo mi tampi om thei hi. Tukum lungdambawl ah Herod Kumpipa leh Siampi liante banga lungdambawl I zatding, I bawlding, I dawn khak ding I ki deihsak kei hi. Mipilte mah bangin lungsim siangtho leh I neihsun a hoihpente mah tawh lungdambawl I zatding, I bawlding, I dawnding I ki deihsak hi. A gilo kumpi Herod bangin Zeisu langpang loin Lungdambawl nuamtak in zatsawm ciat ni.
Khaibawi
Comment piaknop aomleh...