Kumpi’ sumhawm ziahziah te koipan? ~ Dr. Singpi
(Australia) Covid-19 hangin leitung khawlcip in sumbawl sumzuakna khempeuh dinkhawl cip hi. Vanbawlna teng kikhakin, Services tuamtuam khawlcip hi. Gam khangto le gamhau te-in hih bang buaina hangin amau gam ii Economic a ngei abat kik nadingin Economic Stimulas Package ci-in min tuamtuam tawh business te panpihna le mimal huhna te kihawm ziahziah hi.
Hih munah ka lunglut mahmah thukhatin hih bangsum te kumpi in koi pan la hiam? cih pen ka lungsim sungah theihnopna hong om takciangin hun tampi la-in ka kanna tungtawnin ka theih teng kong hawmsawm nuam hi.
Economic Stimulas package aading akisam sum teng deihbangin Treasury department in print ziahziah maw? Tua bang mawkmawk tawh sum kiprint thei ziauziau lo hi. Australia ah Sum a print taktak zong Treasury department hilo-in Reserve Bank of Australia (Central bank) te hizaw hi. Kumpi in direct in sawl thei lianlo hi. Sum kimot print ziahziah leh zong summan kiamin sum tawikhai tawh a teh Zinbabwe gam dan a kisuak theilua hi.
Gam khat ii sumzekna pen Company te tawh kibang hetlo hi. Company te-in sum bangzah nei cih tungtawnin sum koi cih zeek ding, bangzah ngah nading cih ngim uh aa, gam khat leuleu in sum bangzah lut ding cih ngimna tawh sum a zekkhol ahihi.
Gam khat pen innkuan khat tawh kibang aa, Innkuan khatin sumlut a om den mah bangin Gam khat in zong gamsung summuhna om aa tua pen GDP(Gross Domestic Product) kici hi. Tua tungtawnin Gam khatin amau gampan a ngah sumsangin tawm azat zawk leh Surplus(Sumval) ci-in a sumbat lakkholh te loh nading sumval a nei ahihi.
Azenzen in amau sumzonna sangin sumzatna tamzaw zenzen leh Deficit(sum kisam) ci-in sum leibat kibehlap toto hi. Sumval atam leh Budget a bawlkik ciang tampi zek kik thei pah hi. Sumval omlo in Deficit a tam zenzen le leibat tam semsem cihna hi. GDP, Surplus leh Deficit tawh zong thu tampi kigen theiding ahihman in tua zah khawlbawl phot ni in, i gennop bulpi ah lut phot ni.
Gam khat in amau Budget suaikaina ah akihello sumzekna pen koi pan lading hiam? Leitawi ding simloh adang lampi omlo hi. Tulaaitak gam khempeuh phialin leibat nei aa US le UK bangin amau GDP ii 88% kiim bang leibat nei hi. Australia ahihleh 19% kiim khawng nei hi. Kua te tungah leibat nei hiam cihleh Bank(gamsung), Hedge Fund, pension fund or Superfund, Gamdang bank le Institution(Building, investment, insurance..etc) tuamtuam tungah leibat nei hi.
Adiakdiak in Australia Kumpi-in sum akisapciang Treasury Department in amau department sung aa sumleitawi a zong deuhte kiangah thupia aa tua te-in kumpi bond te online panin zuakin sum a zong ahihi. Australia bangah tuadan tawh kisai sumleitawi a zong (Debt manager) te pen Teasury builidng level 3 na aa Australian Office of Financial Management(AOFM) te hi-aa, kideihna tungtawnin a khang tuamtuam le lohkik ding kum tuamtuam tawh Bond te zuak hi. Tua bond aleite tungah kumpi-in akhang pia in, kiciamna kum (kum 5,10,15,20… etc) tungtawnin loh kik hi. Kumpi-in amau deihzah sum angah nadingin AOFM thusai te kiangah thupia-in bond te zuakin sum leitawi zongsak ahihi.
Hih leibatte pen loh kik hamtang ding ahihman in lampi tuamtuam tawh a lohkik nading hong geel ding uh hi. Siah@tax khan aa sum zong ding maw? Sumlut atam semsem nading le sumbawl a hoih semsem dingin Reserve Bank of Australia in interest rate(sumkhang) khiamsuk ding maw?
Quantitative easing method a kici – Reserve bank of Australia (Central Bank) te-in kumpi’sum leibatte bond te leiding maw? Ahih kei leh lohkik nawnlo ziau ding(Default) ding maw? Tuate bel thuneite ngaihsutsak phot ni-in i ngah sunsun te mannei takin i zat nading mah thupisak zaw ni! Dr. Singpi
Comment piaknop aomleh...