Kum Tul Maanna
(The Millenium)
A. Pasian’ Kumpi Gam
A huampi-in, Laisiangtho sungah Pasian’ gam a cih ciangin vantung leitanga Pasian’ ukna a kigenna hi den hi. Pasian pen thuneihna khempeuh nei-in na khempeuh a hih thei Pa ahih den manin, Pasian’ kumpi gam pen lam khat panin a tawntung ahi hi. Pasian in a niamkhiat Babylon kumpipa Nebuchadnezzar in hih thu tawh kisai teci pangin, “Sangpen Pa thupha pia-in a twntunga nungta Pa phat-in ka pahtawi hi, ama’ ukna pen a tawntung ukna hi a, a kumpi gam pen khang khat pan khang khat dong kizom hi: Leitunga mi khempeuh bangmah ahi kei hi: khat beek in ama’ khut kho thei lo uh a, Bang sem ahi hiam? ci-in zong sit thei lo hi” (Dan. 4:34-35) na ci hi.
A beisa tawntung hun peka kipanin Satan leh Pasian a lehdo lai-a amah tawh a kipawl vantungmi honte in Pasian in vantung leitung buppi a ukna a langpan uh hi. Tua banga a lehdote thu a khenna tawh Pasian in ama’ thuneihna a lahkhiat hangin, leitungah mawhna hong lutna in mihingte’ tangthu-a Pasian’ thuneihna a lahkhiat nading Pasian’ gelna hong lak hi. Hih banga a lahkhiatna sungah a piansaksa nate’ tungtawna na a sep hangin Pasian mahmah ukna sangpen a nei Pa ahihna kumpi gam ahi Pasian’ ukna gam mahmah zong kihel pah hi.
A kipiansak cil lai-in Adam’ tungah leitung buppi ukna za kipia hi (Paincil. 1:26-28). Adam leh Eve in Pasian’ thu mang lo-in a kikham singgah ne uh hi. Mawhna sungah a puk ciangin Adam in a ukna za taan-a, mihingte’ tunga kipisawn Pasian’ thuneihna mahmah zong Pasian in ukna nei dinga a phal leh a tel mi mal pawlkhat’ tungah kipia ta hi. “Pasian in mihingte’ gam uka, a ut mite ukna nei dingin koih hi” (Dan. 5:21) cih Nubuchadnezzar in a theih mateng Pasian in a thuhilhna ah hih thu a theih nadingin Daniel in Nubuchadnezzar na phawksak hi.
Thuciam Luisungah Saul, David , leh Solomon-te tawh a kipan Israel gam pen Pasian’ ukna gam a kilahkhiatna hi pah hi. Pasian in a thuneihna tawh a ukna sunga Gentile kumpite zong gam-ukna za kipia hi. Pasian’ phalna leh makaihna nuai-a kumi ki-ukna thu Romans 13:1 sungah Paul in, “Mi khempeuh in a sangzaw ukna a nei mite’ thu mang uh hen. Pasian longal vangliatna a om kei hi: ukna vangliatna a om peuhmah Pasian’ koih ahi hi” a cihna ah na gen hi.
Kumpi ki-uknate leh kumpite-a kilang Pasian’ thuneihna banah Pasian in mihingte’ lungsim a ukna khalam ki-ukna zong om hi. Mihingte a piana kipan a om pah hi a, tua khalam ki-ukna ah Pasian’ tunga ki-ap mihing mi khempeuh, mihing ahi a vantungmite ahi zongin a vekin kihel hi. Paul in Romans 14:17 sungah, “Pasian gam pen an leh tui nekna dawnna hi lo hi; Khazih’ sunga dikna leh lemna, leh lungdamna ahi hi” ci-in na gen hi.
Matthew lungdamna thu bu sungah “vantung gam” leh “Pasian’ gam” a kizat ziate a kilamdanna na kigen lai hi. Lungdam thu bu gelh dangte in “Pasian’ gam” cih kammal a zatna munte ah Matthew in “vantung gam” cih kammal zang pahpah ahih manin, Laisiangtho khia tampite in hih kammal tegel a khiatna kibangin ngaihsun uh hi. Hih kammal nihte a kibat mahmah hangin, a kizatna ah vantung gam pen Pasian’ gam sangin zaiizaw leh kilawma, tang leh tahum thugentehna sunga vantung gam sungah tahum zong kihel-in, ngen thugentehna sunga vantung gam ah ngasa hoih leh ngasa hoih lo a kihel mahbangin mihingte’ upna pulaakna zong kihel leh kilawm hi (Matt. 13:24-30,36-43,47-50 te tawh enkaak in).
A langkhat ah, Pasian’ gam bel upna pulaakna mawkmawk hi lo-in John 3:5 sungah Zeisu in Nicodemus’ tungah, “Thumaan kong genin, mi khat tui leh Khasiangtho-a a suah kei leh, Pasian’ gam sungah a lut thei kei ding hi” a cih mahbangin ahi taktakte bek a omna ahi hi. Laisiangtho siam tampite in bel hih kumi gam nihte kilamdang lo hi, ci uh hi.
Tuhun-a kumpi gam leh Kum tul maanna sunga kumpi gamte a kilamdanna thupi zaw hi. Tuhun-a kumpi gam bel “thusim” bangin kigena, a pianzia ding Thuciam Lui sungah kilaak nai lo, cihna ahi hi (Matt. 13); ahih hangin kum tul maanna kumpi gam bel Khazih hong pai kik khit ciangin tangtung dinga, thusim hi het lo hi.
A kimu thei lo tu khanghun-a thu-ummite’ lungtang sunga Pasian’ ukna leh a kimu thei ding minthanna tawh kidim Khazih hong pai kik khit cianga hih leitunga om ding kumpi gamte a kilamdanna i muh theih ding zong thupi hi. Tu khanghun-a Pasian’ ukna leh kum tul maanna hun sunga Pasian’ uknate a kilamdanna i muh theih nadingin hihte i khentel theih ding kisam hi.
Kum tul maanna gam tawh kisai-in ngaihsutna lianpi thum om hi. Khazih hong pai masa-in tawntung hun van thak leh lei thak a kipat ma-in Khazih hong pai ding hi, cih upna premillenialism cih khat om hi. Premillenial a kicihna pen kum tul maanna (millenium) kipat ma-in Khazih hong pai kik ding a hih man ahi hi.
A nihna pen amillennialism kici a, leitungah kum tul maanna gam om taktak lo ding hi, a cihna ahi hi. A huampi-in gen lehang, Khazih hong pai kik dinga, a kikal ah bangmah om nawn tuan se lo-in van thak leh lei thak kipan pah ding hi, ci-a upna ahi hi. Hih upna ah Thuciam Lui leh Thuciam Thak sunga kum tul maanna tawh kisai a kigennate ahi bangin kikhia lo-in tu laitaka pawlpi in leitung mahmah-a a tuahkhak thute ahih kei leh vantunga a sinkhak ding thute bangin kikhia ziau hi.
A thumna pen bel postmillennialism ahi hi. Hih upna ah tu khanghun sungin lungdamna thu in leitung buppi zogawp dinga kum tul maanna tawh kisai a kigennate a i muh dikna leh nopna khempeuh a kimna hun nuam mahmah khat piangsak ding hi, kici hi. Tua hun nuam mahmah kum tul maanna hun a bei ciangin Khazih hong pai ding hi, cih upna ahih manin postmillenialism a kici ahi hi. Laisiangtho a pom postmillennialism umte in mihingte’ lungtang sungah Khazih kum tul khat a maanna hi, ci uh hi. Liberal lam zawdeuhte in evoltion upna lim mah la-in leitunga khantohna khang semsem dinga hun a nuam mahmah golden age khat hong tung ding hi, ci uh hi. Kum zalom sawm nih sunga leitung pianzia tawh kizui-in hih leitungah mihingte’ hanciamna tawh Pasian’ deihna tantung ding hi, ci-a up theih nading om lo ahih manin, tuhun ciangin Laisiangtho siam a tamzaw in premillenialism ahih kei leh amillenialism um zaw uh hi.
Kum tul maanna taktak om ding hi, cih upna leh up lohna lam sangin thu tampi a kigen hangin, Laisiangtho sunga genkholhnate bangci ciangin a hi bangin kikhia hiam cih bek in thu khempeuh vatsat ding hi. Hih thu i genna ah Laisiangtho sunga kilaakna dangte ahi banga i khiat bangin genkholhnate zong ahi banga khiat ding ahi hi. Hih thu tawh kizui-in, Thuciam Lui sunga genkholhnate leh Thuciam Thak sunga Kilaakna 20 te ahi banga i khiat ciangin Khazih hong pai khit ciangin van thak leh lei thak a om ma-in leitungah kum tul khat sung Khazih maang ding hi, ci-a khiat loh phamawh hi. Kum tul maanna tawh kisai upna tuamtuamte tawh kisai a them a nengin Walvoord’ gelh The Millennial Kingdom kici laibu sim beh huai hi.
B. Leitunga Pasian’ Ukna Ahi Kum Tul Maanna
Kum tul maanna om lo dinga Pasian’ gam i cih mihingte’ lungtang sunga Pasian’ ukna hi lel hi, cih upna amillennism tawh kilehbulh-in, Laisiangtho mun tampite in Khazih mahmah leitung ki-ukna lama kumpi leh khalamah makai-in omin mite bia ding hi, ci-in hong hilh zaw hi. Thuciam Lui leh Thuciam Thak sungah hih thu cingtakin kigen hi.
Minamte in Pasian a lehdona thu a kigenna Late 2 sungah, “Hong ngen in, minamte na luah dingin kong pia dinga, leitung mong dongin na neihsa dingin kong pia ding hi” ci-in Pasian’ Tapa na kithuhilhna kimu hi (v. 8). Hih pen khalam-a ki-ukna hi lo-a gam ki-ukna ahihna a tang kuana ah, “Amaute sik ciangkhit -in na uk dinga, bel sekpa bangin amaue na dengzan ding hi” (v.9) ci-a a genna ah kilang hi. Hih bel pawlpi a kigenna ahih kei leh vantunga khalam-a ki-ukna peuh hi thei lo dinga, mi gilote nuaigawo-a ukna a mangsak kumpipa’ thu a kigenna hi hi.
Tua kumpi gam hih leitung mahmah ahihna htu Isaiah 11 sungah zong kigena, David’ suan ahi Khazih in thumaanna tawh leitung thukhenin mi gilote dan a piak nading thu na kigen hi. Isaiah 11:4 ah, “thumaanna tawh mizawngte thukhen-in leitunga mi kiniamkhiatte thutangin thukhen ding hi: a kam pana paikhia molhtum tawh leitung sat dinga, a muk pana paikhia a hu tawh mi gilote a that ding hi” ci-in na kigen hi. Hih mun ah leitung cih kammal kizang pahpah a (Isa. 11:9 sung bangah), leitung bup pana Israel mite a kaihkhop kikna ah minamte thu a khenna zong kigen mun mahmah hi.
Sim zawh loh ding Laisiangtho mun dang tampite ah kum tul maanna pen leitung mahmah ahihna ding thu kigen hi (Isa. 42:4; Jer. 23:3-6; Dan. 2:35-45; Zech. 14:1-9 te zong en lai in). Hih munte-a kum tul maanna sungin leitung mahmah ah Khazih kumpi-a a maan nading thu a kigennate peuhmah tu khanghun-a pawlpi’ thu ahi a vantung gam thu peuh a kigenna hi thei ngei lo ding hi. Hih genkholhnate a tangtun nadingin Khazih hong pai kik khit ciangin leitung mahmah ah kumpi gam khat a kiphuh loh phamawh hi.
C. Kum Tul Maanna Sunga Kumpite’ Kumpi Khazih
Thuciam Lui leh Thuciam Thak sung mun tampi ah Khazih mahmah leitungah kumpi lianpenin maang ding hi, ci-in kigen hi. David’ tapa ahihna tawh Khazih ngiat David’ tokhom tungah tu ding hi (II Sam. 7:16; Late 89:20-37; Isa. 11; Jer. 33:19-21). Khazih a suah lai-in vantungmi Gabriel in Mary’ tunga a tangko mahbangin Kumpi-a hong pai ahi hi (Luke 1:32-33). Kumpi khat bangin amah na kinial hi (Mk. 15:12-13; Lk. 19:14). Singlamteh tungah a kikilhlup laitakin Jew-te’ Kumpipa banga si ahi hi (Matt.27:37). Hong paikikna thu a kigenna ah “KUMPITE’ KUMPI, TOPATE’ TOPA” ki ci hi (Kilaakna 19:16). Thuciam Lui sung mun tampi ah Khazih leitunga a maan nading kigen hi. A tupi zaw deuh Laisiangtho mun pawlkhatte kitel deuh hi (Isa. 2:1-4; 9:6-7; 11:1-10; 16:5; 24:23; 32:1; 40:1-11; 42:1-4; 52:7-15; 55:4; Dan. 2:44; 7:27; Mic. 4:1-8; 5:2-5; Zech. 9:9; 14:16-17).
Kum tul maanna sungah David mahmah kithokiksakin Khazih nuai ah ukna za nei ding hi (Jer. 30:9; 33:15-17; Ezek. 34:23-24; 37:24-25; Hos. 3:5). Tu laitak pawlpi sungah tua bang om lo a, hih genkholhna a tangtun theih nadingin Khazih hong pai kikin Thuciam Lui misiangthote a kithawhkiksak kul ding hi.
D. Kum Tul Maanna Sunga Ki-uk Zia
Leitungah mailam huna kiphut ding kumpi gam tawh kisai Laisiangtho sunga a kigennate ah kum tul maanna sunga Khazih’ ukna tawh kisai a thupi mahmah thu thum kimu thei hi.
1. Khazih in leitunga om ngei kumpi gam khatpeuh leh David’ kumpi gam mahmah sanga zai-zaw leitung buppi uk ding hi, cih thu Laisiangtho in teci pang hi. Leitung bup kumpi a phuhna ah mihingte in leitung a uk nadinga a gelnate Pasian in tangtungsak hi. Adam in a uk zawh loh hangin, Adam Nunung Khazih in Late 2:6-9 a kigen Pasian’ tupna tangtun ding hi. Daniel 7:14 ah Mihing’ Tapa’ tungah “ukna, minthanna, leh kumpi gam khat kipia a, mi khempeuh, gam khempeuh, leh kampau khempeuh in ama’ na sem ding uh hi: a ukna pen a tawntung ukna hi-in bei ngei lo dinga, a kumpi gam zong kisusia ngei lo ding hi” ci-in kigen hi. Hih thu mah Daniel 2:44; 4:34; 7:27 sungah kigen hi. Khazih in leitung buppi a uk nading thu Late 72:8; Micah 4:1-2; Zechariah 9:10 sungah zong kigen hi.
2. Khazih’ kumpi ki-ukna pen thuneihna leh vangliatna bukim tawh ki-ukna hi ding hi. Khazih in “sing ciangkhut-in uk ding hi” (Late 2:9; Kilaakna 19:15). Amah a lehdo mi khempeuh suksiatna tawh thukhen ding hi (Late 2:9; 72:9-11; Isa. 11:4). Tua banga thuneihna bukim tawh ukna pen Khazih in pawlpi a ukna ah lah om lo-a tu khanghun-a leitung ki-ukna ah lah kimu lo-in Khazih hong pai kika leitungah a maan ngiat ciang beka om ding ahi hi.
3. Kum tul maanna sunga Khazih’ kumpi ki-ukna pen dikna leh nopna hi ding hi. Isaiah 11 leh Late 72 te ah hih thu kigen hi.
Vikmah-a om ngei lo hih bang kumpi ki-ukna pen Israel leh minamte thu a kikhenna (i gensa) leh Satan mahmah kihencip-a a gamtang thei lo dinga a kikoihna tungtawnin piang thei bek ding hi. Leitungah mawhna a om theih laina mun khat bek om dinga, tua pen a ci a sa uh tawh a om lai mihingte’ neih mawhna tawh kidim pianken hi bek ding hi. Tang leh tahum a kikhenna (Matt. 13:24-30) leh ngasa hoih leh ngasa hoih lo a kikhennate (Matt. 13:47-50) pen Khazih’ ukna gam ading kigenkholhna ahi hi. Kum tul maanna pen a khangcing khin mi khempeuh Khazih’ sunga piangthak taktakte banga a kikhelna uh tawh a kipan ding ahi hi. Kum tul maanna sunga suak aungekte in zong Khazih in thumaanna tawh a ukna mang dinguh a, Kumpipa a lehdo peuhmah pumpi kithahna dongin thu kikhen ding hi (Isa. 65:17-20; Zech. 14:16-19). A kilanga mawhna bawl peuhmah dan kipia dinga kum tul maanna sungah Kumpipa lehdona cih bang ki-omsak lo ding hi.
E. Kum Tul Maanna Kumpi Ki-ukna Ah
Israel Mite’ Ngah Ding Mun Tuan Vilvel
Kum tul maanna gam hun sungin, Israel mite in hamphatna leh thupha ngah deuh dinguh hi. Jew leh Gentile-te a dinmun uh kibanga a ngah uh hamphatnate zong a kibatna tu pawlpi hun bang hi lo-in, Kum tul maanna hun sungin Israel mite in kamciamsa gam luah dinguh a, Pasian’ angvaanna a tuamin ngah dinguh hi. Israel mite a kikaihkhopkik hun, niman khat-a a kikipsakkik hun, leh David kumpi gam a kiphuhkik hun hi ding hi. A tawpna ah Israel mite in a gam uh ngah kikin a vekin ngah dinguh hi.
Laisiangtho mun tampi ah hih thu kigen hi. Kum tul maanna hun sungun Israel mite kikaikhawmkik dinga tanglai-a a gam uh kipia kik ding hi (Jer. 30:3; 31:8-9; Ezek. 39:25-29; Amos 9:11-15). A gam vuah a kiciahpih kik ciangin, a dingkik David’ kumpi gam sung mite hi pah ding uh hi (Isa. 9:6-7; 33:17,22; 44:6; Jer. 23:5; Dan. 4:3; 7:14,22,27; Mic. 4:2-3,7). A kikhen Israel leh Judah gamte kigawm kik ding hi (Jer. 3:18; 33:14; Ezek. 20:40; 37:15-22; 39:25; Hos. 1:11). Jehovah’ zi ahi Israel (Isa. 54; 62:2-5; Hos. 2:14-23) in Gentile thu-ummite sangin hamphatna ngah zaw ding hi (Isa. 14:1-2; 49:22-23; 60:14-17; 61:6-7). Israel mite in khalam khanlawhna thak nei dinguh hi, ci-in Laisiangtho mun tampi in hong hilh hi (Isa. 2:3; 44:22-24; 45:17; Jer. 23:3-6; 50:20; Ezek. 36:25-26; Zech. 13:9; Mal. 3:2-3). Laisiangtho mun dang tampite in Israel mite’ thupha ngah nadinguh, khalam-aa khanlawh nadinguh, leh amaute’ Pasian tawh a kikholhkhop nadingte uh gen lai hi.
Gentile-te in kamciamsa gam a ngah khak loh uh hangin, Thuciam Lui sung mun tampi ah a kigen mahbangin amau zong thupha nakpi-in ngah dinguh hi (Isa. 2:2-4; 19:24-25; 49:6,22; 60:1-3; 62:2; 66:18-19; Jer. 3:17; 16:19). Leitung in a theih ngei minthanna khempeuh sangin Israel mite ading bek hi lo-in Gentile-te’ adinga zong kibawl tua kumpi gam minthanna thupizaw ding hi.
F. Kum Tul Maanna Sunga Khalam Thuphate
Kum tul maanna i cih Khazih mahmah ki-ukna lam-a kumpi-a a maanna bangin a kigen den hangin, hunkhenna dangte-a om ngei lo khalam nuntakna kicing zong om ding hi. Satan kihenin, a kilang mawhna peuhmah thu kikhena, leitung buppi in Topa a theihna tungtawnin tua bangin piang thei ding hi. Isaiah 11:9 ah, “tuite in tuipi a tuam bangin TOPA theihtelna tawh leitung kidim ding hi” ci-in kigen hi.
Thuciam thak sung ah sunglam tawh kisai khalam thupha kamciam tampi kipia hi. Jeremiah 31:33-34 in, “Israel inkuan tawh ka bawl thuciamna hih bang ahi ding hi: tua nite khit ciangin, TOPA in ci hi, a sung vuah ka thukham ka koih dinga, a lungtangte vuah ka gelh ding hi; amaute’ Pasian ka hi dinga, amaute ka mi ahi dinguh hi. Kuamah in a vengte leh a sanggamte’ tungah, TOPA thei in, ci-in hilh nawn lo ding hi: bang hang hiam cih leh amaute a neupen panin a lianpen dongin hong thei dinguh a, TOPA in ci hi: amaute’ mawhna ka maisak dinga, a mawhnate uh ka phawk nawn kei ding hi.” ci-in hong gen hi. Dikna hun leh (Late 72:7; Isa. 11:3-5) leitung buppi nopna (lemna) tawh a kidim hun hi ding hi (Late 72:7; Isa. 2:4). Khalam omziate hangin Pasian’ mite’ adingin cikmah-a om ngei lo lungdamna leh thupha ngahna hun hi ding hi (Isa. 12:3-4; 61:3,7).
Tuhun pawlpi sunga bangin Pasian’ Khasiangtho in thu-ummite pum khat a suah nadingin baptaiz ding cih thu a kigenna a om loh hangin, Kum tul maanna sung ah thu-ummite Khasiangtho in tendenin vangliatna pia ding cih bel kimu thei hi (Isa. 32:15; 44:3; Ezek. 39:29; Joel 2:28-29). Hun dang tawh kibang lo-a a tuampianna hangin, hunkhenna dangte sangin Kum tul maanna hun sungah khalam thupha kingah deuh ding hi, cih kimu thei hi.
Biakna kipiakna mun tawh kisai-in, Ezekiel 40-46 sungah Kum tul maana sunga biakinnpi kigen hi. Hih biakinnpi ah Moses’ thukham sunga biakpiakna tawh a kilamdang pianpian biakpiakna kipia ding hi. Hih biakpiaknate a taktak ding mah hiam, cih thu tawh kisai-in Laisiangtho siamte kithutuak pha lo uh hi. Biakinnpi leh biakpiaknate thu a genkholhnate ahi bangmah-a san loh nading thu om zenzen lo hi.
Khazih’ sihna in Moses’ thukham leh tua sunga biakpiaknate a beisak hangin, Thuciam Lui sunga biakpiaknate in singlamteh a etkholhsak mahbangin Ezekiel in a gen biakpiaknate bel phawkna lim hi dinga, singlamteh leh-etsak ding hi. A om ngei lo khalam thupha tawh kidim kum tul maanna sungah, mawhna a suksiatna leh Khazih biakpiakna a kisapnate a beisa hunkhennate sangin tel hak zaw ding hi. Hih thu tawh kizui-in, tua hun cianga biakpiaknate zong mawhna a maisak Khazih biakpiakna a kisapna a kiphawkkiksakna hi ding hi. Thuciam Lui biakpiknate in Khazih’ sihna enkholsak ahih leh, Kum tul maanna sunga biakpiaknate in zong Khazih’ sihna phawkiksak ding hi.
Bang bang ahi zongin, Kum tul maanna pen a om ngei lo khalam thupha ngah hun hi dinga, leitung buppi dikna, lungdamna, leh nopna (lemna) tawh a kidim hun hi ding hi.
Khalam thuphate hangin cikmah-a om ngei lo khat leh khat kizopna lam-a khantohna leh sum zon paii zonna lamah khantohnate nakpi-in om ding hi. Thutang tawh ki-ukin mi zawngte kihu ding cih thu ngiat in khat leh khat kizopna leh sum zon paii zonna ah kinetniamna om lo ding cih hong lak hi. Mi a tamzaw in Topa thei kha ngel ding uh hi. Leitung a gahphat loh nadinga samsiatna kihemkhia dinga (Isa. 35:1-2), guahtui hoih mahmah ding hi (Isa. 30:23; 35:7). A huampi-in, leitung in a theih khak ngei loh daupaina, cidamna, leh khalam thupha ahi a ci leh sa lam thupha ahi zongin om ding hi.
Kum tul maanna sunga omziate in leitung mahmah ah kikhelna lianpi tampi piangsak dingin, pawlkhatte Gimna Lianpi hun sunga gimnate’ hang hi dinga, pawlkhatte Khazih hong pai pai kikna tawh kizoma piang hi ding hi. Tu-a Olive Mualvum a omna Jerusalem nisuahna dongin zanglei kizomsuak ding hi (Zech. 14:4). Hih hun sunga a piandang thu dang khat leuleu ah, Jerusalem mahmah zong a kiim a paam mun dangte sangin sangzaw ding hi (Zech. 14:10). A huampi-in, Kamciamsa Gam pen leitung buppite’ huan suakin, leitunga Pasian’ kumpi gam laizang, leh a om ngei lo thupha kingahna mun suak ding hi. Kum tul maanna pen a nuam mahmah hun (golden age) hi dinga, leitung tangthu khempeuh a kikhupna, leh thuneihna khempeuh tawh a Tapa in vantung leitung a uk nadinga Pasian’ gelna khempeuh a tangtunna hi ding hi.
Dotna
1. Pasian’ gam a cih ciangin a huampi-in bang a cih nopna ahi hiam?
2. Bangci bangin Pasian gam pen a tawntung hi a vantung leitung khempeuh huam ahi hiam?
3. Mawhna hong lutna hangin bangci bangin Pasian’ uk kumpi gam thu hong kipankhia ahi hiam?
4. Bangci bangin Adam’ pukna hangin Pasian in mi pawlkhat ukna za pia ahi hiam?
5. Bangci bangin Israel gam pen Pasian’ uk kumpi gam a kilatkhiatna hi pah ahi hiam?
6. Mihingte’ lungtang Pasian in a ukna leh Pasian’ uk kumpi gam a kilamdanna bang ahi hiam?
7. Mi pawlkhatte in bangci bangin “Pasian’ gam” leh “vantung gam” cih kammalte a khiatna kilamdangsak uh ahi hiam?
8. Tuhun-a kumpi gam leh mailam huna Kum tul maanna kumpi gamte bangci bangin kilamdang ahi hiam?
9. Premillennialism tawh Laisiangtho khiat zia i cih bang ahi hiam?
10. Amillennialism tawh Laisiangtho khiat zia i cih bang ahi hiam?
11. Postmillennialism tawh Laisiangtho khiat zia i cih bang ahi hiam?
12. Hih Laisiangtho khiat ziate ah bang thu paipi kihel ahi hiam?
13. Leitungah kumpi gam kiphut taktak ding hi, cih thu Late 2 in bangci bangin hong hilh ahi hiam?
14. Leitunga kiphut ding kumpi gam tawh kisai Isaiah 11 in bangci bangin hong hilh ahi hiam?
15. Hih munte ah “leitung” cih kammal pen “vantung” genna ahih theih lohna gen in.
16. David’ tapa bangin Khazih in leitung a uk nading thu Thuciam Lui in bangci bangin hong hilh ahi hiam?
17. Davis kithokiksakin kum tul maanna hun sungin Khazih nuai ah ukna nei ding cih thu leh, tua bang ahih theih nadingin leitung mahmah ah mailam hun ciangin kumpi gam khat a kiphuh loh a phatmawhna thu Laisiangtho bangci gen ahi hiam?
18. Thuciam Lui sunga David’ gam sanga golzaw kumpi gam uk dingin Khazih mang taktak ding ahihna thu Laisiangtho in bangci bangin gen ahi hiam?
19. Khazih kumpi ki-ukna pen thuneihna leh vangliatna bukim ahih nading thu Laisiangtho sungah bangci bangin kimu ahi hiam?
20. Leitunga kumpi gam pen leitung bup dikna leh nopna (lemna) gam ahih nading thu Laisiangtho in bangci gen ahi hiam?
21. Israel mite thu a kikhenna, Kum tul maanna kipat ma-a Gentile-te leh Satan thu a kikhennate indikna tawh kidim kumpi gam a om theih nadingin bangci bangin kiginkholhna om sak hiam?
22. Kum tul maanna sungah Israel mite bangci bangin mun tuam vilvel kipia a, amau’ ngah ding thuphate bang ahi hiam?
23. Kum tul maanna sungah Gentile-te ngah ding thuphate bang hiam?
24. Kum tul maanna sungah mi khempeuh in a ngah ding cikmah-a om ngei lo thuphate bang ahi hiam?
25. Kum tul maanna sungah Khasiangtho in bangci bangin na sem ding ahi hiam?
26. Kum tul maanna sunga biakinnpi leh biakpiak zia ding tawh kisai Laisiangtho in bang hong hilh ahi hiam?
27. Singlamteh tungah Khazih si khin ngawn ahih teh tua biakpiaknate bang ding ahi hiam?
28. Kum tul maanna sungah khat leh khat kizopna leh sum bawl paii bawlna lam ah bangci bangin khantohna lianpi om ding ahi hiam?
29. Kum tul maanna sungah leitung mahmah bangci bangin gahpha ding ahi hiam?
30. Kum tul maanna sungah leitung maitang mahmah bangci bangin kikhel ding ahi hiam?
31. Kum tul maanna sunga kingah ding cikmah-a om ngei lo thuphate gen in.
Rev. Zam Khat Kham
Comment piaknop aomleh...