Kawlgam gamvai thupiang Report (2013)
Dear U le naute teng
Kawlgam vai alunglut akuamapeuh adingin ngaihsut ding le noptuamna khat teitei om ding cih lametna tawh, Myanma tandaw Senh journal Lom 2, Hawm 52 le The WAVES magazine 1/2014 sunga “Kawlgam thupiang tangthu kantel mipil khat” cih min tawh Kawlgam gamvai thupiang Report ( 2013 kum ) Thului pen ong let khia ing.
liantuang
Kawlpi ( 09 400 511 757 )
Kawlgam gamvai thupiang report ( 2013 kum )
2013 kum sung kawlgam gamvai thupiangte ahuampi in en kik hileng ngaihsut ding thu tampi tak om mawk hi. Minam vai buaina le biakna bulphuh buaina tuamtuam, Letpadawng sumngo khuak buaina le ngongtatna tuamtuamte pen kum kipat lamin ong nasia mahmah hi. Tua banah Mualmite vai, thautawi tuamtuamte vai, kipawlna tuamtuam vai le lemna ding kamkupna (Peace process ) cih te zong abanban in om toto hi. Gamvai vaihawmna lamah zong buaina kisiatna tawh kidim hi. Hih bangteng nianua pen khat le khat a kizom dimdiam hi phialmawk hiam cih nop huai hi. Ahuampi in I et ciangin kawlgam in I maingat mailam thu pen telmun mel om pha lo hi. Athupi tampi lakah athupi pen in khat le khat. kikal Kimuanna kizahtaksiamna neih zawh ding ahi hi. Langlam party te tawh ahi zongin, Mualmi thautawite le mipite sung mahmahah khat le khat kimuanna kizahtaksiamnate kiptak I neihzawh masiah kawlgam gamvai pen ahi ci milmial tawntung ding hi mai hi.
Rakhaing gam sung buaina
Rakhiang state buaina tawh kisai commission te’ muhkhiatna 2013 March kha in ong suakkhia hi. Buaina apiangsak thubulpite kantel in kilem takin nuntak khuasak khop theihna lampite ong suut uh ciangin sepding gelding maban lianpi om pah hi. Rakhiangte le Bangalite kikal ah muhzia ngaihsutziate kilamdang lua mahmah ahih manin mailam suapi ah a thu haksa mahmah ding khat ahi hi. Tua ahih manin Commission te Report pen alangnih un lungkim takin a san theih ding uh a thu baihlo ahi hi. Hih thu pen 2013 September kha President pa’ Tan Dway khua azinna ah ong kilang mahmah hi. Alangnih tuakun lungkim zolo uh hi. Adiakin Rakhaing mite lungkim lohna pen gambup kithukhatin mainawk dingin I hanciam mahmah laitak adingin athu namtui hetlo khat ahi hi. Hih in thunei ( kumpi )te tungah mualmite lungsim nopmawhna khat kibehlap sak hi.
Letpadawng ( Sumngo khuk vai )
Rakhaing vai commissionte report bangin thuneite a vaibuaisak mahmah Letpadawn ( sumngo khut ) report zong ong suakkhia leuleu hi. Hih report zong huamkim le laihawl mahmah ahih hangin tu ni ciang dong siangzo nailo hi. Rakhaing le Letpadawng vai ah thunung thuma tampi na om hi. Rakhaing vai ah gamdang NGO, INGO tuamtuamte nasepna in kumpi thunei lamte nasepna tampi dongkholh sak hi. Rakhaing vai pen gamvai hi a, letpadawng vai pen sumzuak sumleina vai ahi hi. Commissionte muhkhiatnate pen thupi mahmah in pahtawi huai mahmah hi. Democracy tawh lampai a kisin cil kawlgam adingin hih thute pen thasin le ahamsa mahmah thutea nawk kha I hi hi. Ahi zongin tuni ciangdong mah hi ci lian hi cih theih om nai lo hi.
THUKHUNPI
2013 kum sung kawlgam in a kibuaipih le athupi pen in 2008 thukhunpi puahding / laih ding vai ahi hi. 2008 thukhun bel hi thei mahmah sam kei ci in ahawmthawh mahmah tampi kiom hi. . President thuneihna tawh kiukzia ahih hangin England le America te thukhunpite sung pan’ hoih in teh cih teng akigawm tuah ahi hi. Tua ban ah gam tuamtuamte thukhun sungah a hoihte la in kawlgamzia tawh gawmtuakin a kilem tawm ahi hi. Kamdangkhat in gen leng America lukhu, England bombi le kawl puan-ak kigawmtuah ahih manin a etlawm mel lohna pawlkhat om hi ci in upadi lam mipil pawlkhat in gen hi. England le America thukhunte kawlgam paizia tawh a kigawmtuah ahih hangin amaute thukhunte khat le khat akizop dimdiam bangin kizom theilo a, kician sinsen loin akitukalh gawp thukhunpi hi ci in a gen zong om hi
Hluttaw le Thuneite buaina
Thukhunpi mahmah kician sinsen lo ahih manin Thunei ( Govermment ) le Hluttaw kikal buaina ong om pah hi. Thukhunpi siksan in Thuneite le Hluttaw kikal kikamtamna tungtawnin kipawlna tuamtuam, mipi le party te in thukhunpi kilunglut to a, kibawhhuan ahih manin gamlum mahmah hi. Tua tungtawnin Thukhunpi puah ding le a thak tawh laih ding cih kidemna khat ong piang khia hi. Athak tawh laihding a deihte in “ Puah ding tam lua mahmah ahih manin athak khat gelh vet leng lem zaw ding hi” ci uh hi. Hih bangin a thak agelh nuam atamzaw pen langlam party sung pan a puakbakbak pawl le journalist sep kawmin gamvai a lunglutte hi pha deuh hi. Democracy taktak I deihleh athak gelh ding hi zaw ci in tangko ziahziah uh hi. Mipi in khut kibeng ziahziah hi. Mipi’te thapiakna ( khutbetna ) a za nuamte in hih thu nak gen semsem uh hi. Athulam dang khat ah hih bangin mipi a satsuah ziahziah lakah 90% pen ama thulo thu asa lo phadeuh mite tawh a kimemat zawdeuhte hi citciat hi.
“Thukhunpi athak tawh khek ding pen tu le tu in piang thei pak lo ding hi. Hih bangin I nawt gawpleh I gam sung kalsuanzia nungtolh kik kha ding hi. Tua ahih manin a kisawk thei tantan sawk phot in alem tantan puah photphot leng I vai khuang baihzaw ding hi cih ngaihsutna a nei pawlkhat om leuleu hi. 2008 thukhunpi ong pianna, 2010 kitelpi ong pianna, kumpi ( thunei ) thak kikhelnate pen galkap makaite gelna le sepna hi a, amau deihna om bangin a hei kiaukiau theihna dingin abawl uh ahi hi. Amau lungmuan dong ( amau gelna tan a tun dong ) a letkip theihna dingin a gelsa uh hi a, thatang hat thu tawh I sawn gawp leh a lehlam in ong taipih kha ding hi, ci in angaihsun zong pawl khat om hi. Lamkhat panin thatang tawh a nawksawm ( hard liner ) le thunem tawh a nawksawm ( soft liner ) te tha kidemna khat cih theih ahi hi. Hih kidemna in party sung, kipawln, journal le mipi mai thugenna tuamtuamte ah mun ong la to a, khat le khat kiko kikap kigensia toto uh hi.
NLD le thukhunpi
NLD party sung nangawnah hih ngaihsutzia namnih om ahih manin mipi deihna la masa ni ci in thukimna nei uh hi. Tua hun a kipan NLD in mipi’ deihna taktak bang hiam cih theihna dingin mipi tawh kimuh khopna nei toto uh hi. Mun khempeuh phial ah thukhunpi puahding maw khek ding cih mipi lungsim lakna nei uh a, tua hang mah in gambup in hih thukhunpi vai kilunglut to pah hi. Party khempeuh in zong amau dinmun ciat tangko uh hi. Khat le khat kibang hetlo uhi. Thukhunpi puah ding lamin mipi tonpih zaw uh hi. Tua kawm mah in party pawlzonna ( sii zung zi ) nei pah uh hi. Ahi zongin NLD conference ciangin “Thukhun puah ding” cih thu suak hiau hi. U Win Tin mahmah in “ Kei lungsim bang hi leh bel a thak tawh laih ding ut zaw ing. Ahi zongin party thukimna pen zuih ding hi zaw hi.” ci in tangko khia hi. NLD in thukhunpi apuahnopna mun tampi gual suak uh hi. Upadi paizia ah upadite alangval a kipuahleh a thak tawh kibang hi cih khat om se hi. Tua hi a, puahzaw ding a cih hangin athak a gelh tawh a kibang lel dan na hi leuleu zel hi.
USDP le Thukhunpi
USDP in zong Party sungah thukhunpi vai kikupna nei hiauhaiu uhi. Puah ding maw, athak tawh laih ding cih lam hi loin puah ding maw puah lo ding cih dan hi zaw hi. U Aung Tawng a kidotna khat ah “Kua in gamvai lungmuan huai ta hi ci ngam I hi hiam. Galkapte in khiamzo takpi ding hiam. Thukhunpi cih limlim pen a kul bangin puah ding hi mah hi. Ahi zongin tu le tu a puah ding I sanawh tengtung pen abang hi mawk hiam.” ci in a dawn thu pen thu tampi ahuamna hi kha ding hi.
Ahi zongin Party makaipi pa le ama naihuai piante kampannate I et ciangin Thukhunpi puahding pen thukim bek tham loin a kibuaipih mahmah Act 59 vai nangawn gen hak tuak lo hi. February kha sung Hluttaw tawlngana ah Media te thudotna khat ah Thura U Swe Mann “ Daw Aung San Suh Kyi in President angah zenzen leh zong kei lam pan ka gen ding bangmah om tuan kei. Amah tawh khut kilenin na sem khawm ning e” ci in dawng kik hi. Hih dan hileh thunem lam manawh a hih manin Puah ding lam ah a lek pianpian cih ding hi. U Swe Mann in “ Act 59 vai mah bangin hluttaw sungah vai thupi mahmah tampi akivaihawm ahi hi. Democracy kikhelna a dongtang sak thei ding thu tampi om hi. Tuate khempeuh huamkim tak gel kul ding hi.” ci lai hi. Tua khit ciangin puahhuai le puahtuak teng kiakhawm in hluttaw ah a puakto ding committee khat ong piang khia pah hi. NLD in zong a puah nop teng kaikhawm in hluttaw puak ding ong kipan uhi. Galkap lam pan zong a puah nop uh pawlkhat ong sung leuleu uhi. Ahuampi en leng bel thukhunpi apuahding lamin amaingah ta hi zaw hi.
Ngaihsutna nam nih
Puahzaw ding cih ong om ciangin koi teng puah ding cih ah thu kitukalhna ong om leuleu hi. Tua banah Thukhunpi puahding cih thulu nuai ah Hluttaw paizia tawh a puahnuam le hluttaw pualam pan( mipi tha ) tawh puah ding cih ngaihsutna namnih om leuleu hi. Hluttaw sung nasepzia pen a hi lianlian ding hamsa lua ahih manin hluttaw pualam pan puahding cih ngaihsutna a om ahi hi. Hih leuleu ah Hluttaw lampi tawn theileng lem pen ding hi aci pawl thahat zaw uh hi. Hluttaw lampi tawn leng hi thei mialmial kha dinga, apualam pan I tawsawn gawp lehbel I thu ong lehtai kha dinga utloh teng I sin kik kha ding hi ci in a ngaihsun pawlkhat zong om hi. Pawlkhatte leuleu in hih bangin I thu lettai kha ding hi a cici te pen a lettai takpi nadingin lampi a hilhhilh te hi lel hi ci leuleu uhi. Pawlkhat leuleu in lettai kha ding hi cih thapaih pen kithawmvauna hi a ci zong om leuleu hi.
Act 436
Thukhunpi puah ding cih leuleu ciangin Thukhunpi sunga Act 436 sungah “ Thukhun khat peuhpeuh puah ding ciangin Tangmi ( MP ) 75 % te in puah ding thukim dinga, gambup mipi mee alang val in athukim ciang bekin kipuah thei ding hi.” cih pen phawk huai mahmah hi. Thukhunpi puah nopleh a tunga bangin sep ding ong hi leuleu hi. Athu in bel 2008 thukhunpi pen puahdingin a haksa mahmah nam ahi hi. Galkap in mee 25% nei kingkeng ahih manin ama phal lohin mee 75 % ngah zawh ding a thubaihlo ding ahi hi. Ahi zo ngeilo ding thu hi mai hi. Thukhunpi puahna ah Act 436 pen masak zo leng a lem thei pen ding suak hi. Galkapte leuleu in hih 436 pen ol no takin phal khollo kha mai ding hi. Hih 25 % pen galkap in gamvai ah Vito power neihna dan in a ngaihsut hileh kilawm hi. Ama lung hihmawhna om bangin a gamtat theihna dingin a koih hi kha ding hi. Daw Aung San Suh Kyi in Kayin gam a athu genna ah “ Thukhunpi puahna dingin tangmi 2/3 ( seh thum suah seh nih ) ciang ahih keileh tangmi a langval te thukim ciang hileh kicing lel hi” ci in gen hi. Hi thei hiam hi zo lo hiam ciah pen ngak lai ding suak hi.
Galkap le thukhupi
Galkapte kithawizia en leuleu dih ni. Amau lam pan bel tampi khiam mahmah cih ding hi. Galkap bupipa ( Senior General ) Thai le Singapore gam a hawh lai in tampi na gen khia hi. Galkapte pen gamvai vaihawmna pan damdam in nungkik ding hi ung cih lim gen mahmah hi. Galkap lam pan ahi thei zahzah in khiam ding hi ung, hun bel nong piak uh kul ve, a ci nuam dan ahi hi. Bangtan vai sawt ding cih genna nei lo hi. Tawlpi khat ngak kul ding cihna hi pian hi. Thu dang khat in gen leng amau lung patauhna khempeuh a bei ciang dong ahi dingin ngaihsut ding ahi hi. Tu tadih in bel America president in Vito aana a neih bangin galkap in zong Vito aana a len dan ahihna kimu thei hi.
Thukhunpi puahding vai a kigen ngeingai ciangin galkap lampan in zong puahding pawlkhat om hi ci in thu ong gingkhia hi. Hluttaw lampi tawh thukhun puahding thukimna a lakna ahi hi. Galkap lampan a puahnop thukhunte le ama thukimpih thukhun puahna dangdang khempeuh zong ama mee 25% piakna tawh ama deih bangin a hei thei ding suak ta hi. Party dangdangte’ puahnop thukhunte pen galkap mee 25% kihel loin apiang zolo ding suak veve hi. Ahuampi en leng galkap pen gamvai vaihawmna ah “ a lo theilo” a thupi mun ah tu nuam lai ahihna kilang hi.
Thukhunpi sung mahmah ah Galkap in gamvai vaihawmna ah apangpi lamah ding ding ahihna kihel khin hi. Galkap in thunpi kem/cing/ zui ding hi ci ahih manin ama thukimna loin puah ding pen a thubaihlo ding thu ahi hi. Tua ahih manin Act 436 a kipuahzawh masiah thukhunpi puahding cih pen galkapte mit-hek en kawm a sep ding hi mai hi. Galkap in ama gelna le lampite a sukha thei ding thukhunpuahna peuhmah sangzo nai khollo kha mai ding hi.
Tua ahih manin thukhunpi puahding pen a thubaihlo thu ahihna kimu thei hi. Galkap lampan thunemna a om masiah thukhunpi a kipuah zolo ding thu ahi hi. Amau a-ut nak lehlah a piang thei thu hi leuleu hi. Galkapte a ut nakleh act 436 pen hamsa liangin puah kul lo a, act 109 ( b ) sunga galkap tangmi ( MP ) phazah khiap ding thukim bek lehzong vai tampi nuam tuam pah ding hi. A-ut kei uh lehlah cih theihna om sam lo hi.. Hluttaw in “Thukhunpi a enpha ding leh puah ding” committee khat ong nei to ta ahih hangin tua committee te kalsuanna pen thusua mahmah lai ding hi.
Mipi kisatsuah dekdek
Tua committee sungah mualmi party te tam kihello ahihmanin kikamtamna om leuleu hi. Mualmi party te in hih pen kithusim lohna hi ci in ngaihsun uh hi. Hih bang kilungsim nopmawhna a om pen a hoih hetlo khat ahi hi. Hluttaw sungah USDP, galkap le NLD le party dangdang pan tangmite in Thukhun puah ding hanciam kawm un khat le khat kisimdemna ki-et giaugiau na tampi a om laitak ahi hi.
Tua bang hun laitakin NLD makaipi nu in “ Thukhun puah ding pen ko cih dan in a pian theih keileh lampi dang khat zon kul ding hi.” ci in Shan state khualzinna ah gen hi. “ Lampi dang khat” acih pen banghiam cih gencianna om lo hi. Galkap pen tangpi tangtate it le zahtak ahih ding lim gen hi. 1300 AYIIDAWPONG kum 75 cin pawi ah U WinTin in “ Asawt loin kisaksuahna lianpi khat ong piang ding hi.” ci in tangko na nei mawk hi. Hihte pen a ngaihsut huai thu hi ta hi. Gamvai ah kigin kholh theihna ding kitangkona hi ta hi.Tua banah 8888 sangnaupangte le NLD makaite Ni Pyi Taw ah a kimuhna thu khat ong om lailai hi. Hih teng khempeuh a kizom dimdiam pian ahihna ong kilang hi. Abeisa lai in NLD le 8888 te deihdan a kibat loh hangin tu kum sungin 3 vei bang kimuh khopna aneih uh pen a lamdang thu ahi hi.
8888 te in zong NLD tawh khut kilen in thukhunpi amanlang theihthei in puah dingin kumpite ( thuneite ) tawsawn dingin tangko uh hi. 16 February 2014 ni in Daw Aung San Suh Kyi inn ah Act 436 puah ding vai 8888 te tawh kikum uh a, hluttaw sung le hluttaw pualam anih in hanciam ding cih thu ong gingkhia hi. 8888 makai sung pan Ko Myah Aye in “ Ngaihsutna a kibanglo tampi a om hangin akibatna teng sem khawm masa ding, kibat lohnate zong lem tuah phalai ding, ngongh tatna tawh kalsuan ding bel ut huai kei” ci in news khat ah gen hi. NLD makaite pen hluttaw sungah zong akihel uh ahihna tawh kizui-in thu om zia te theitel ding uh ahih manin mipite saksuah in lamdungah pusuahpih sam lo kha ding hi. Daw Aung San Suh Kyi mahmah in “ Thukhunpi puah ding thu taksuakzo kei phial zongin mai kitelpina ah kilut veve ding hi.” ci in tangko hi. Tua himawk ahih manin mipi saksuahin thu toknawi nuam mi songpong pawlkhat na om gige cih ding hi.
Minam le biakna bulphuh in buaina
President pa thugenna khempeuh ahuampi in en leng, langkai lua loin laihawl den ahih hangin tu nung thugenna sungah “Ei kihel khak loh manin langpang ding….,” cih dan kammal azatna om kiaukiau hi. Hih kammal in kawk nop khat nei gige ahih lam kilang mahmah hi. Thukhunpi puahna ding vai ah kithukimna la zo loin mipi kisaksuah gawpna a pian ding lung himawh huai hi. 8888 makai lamte thu genna khat ah Act 59 puah ding vai nawngkaina khat peuhpeuh a omleh mipi mahmah pusuakin lamdungah I dian ngeingai kul ding hi.” ci in gen mawk hi. Hih pen ama ngaihsutna hi a, kipawlna’ thukimna hih tuak sam lo hi. Ama cih bangin mipi sung kisaksuah in lamdungah awng ngeingai kik leng kawlgam gamvai pen lunglen huai mahmah dinga, apat pan pat kik kul ding hi. Democracy manawhin I kalsuanna ah tu laitak dinmun ciang I tun toh nading pen a hamsa mahmah kimlai, mipi tha zangkhial in I lehtai khakding lauhuai hi.
Mipite lamdung ah a awng sak ngeingai nuam mi palang pawlkhat a om lam I gen sa ahi hi. Tuate in biakna khak le khat kikal ah buaina a pian theihna ding thu bawl tawm uh hi. Tua mi palang mi kheltatte hoih tak I et ciangin langlam party te a vatpai nuam pawl hileh kilawm hi. Thupomzia le kilungsim nopmawhna te bulphuh loin mipi mahmah bulphuh zaw leng I thupaizia ong hoih zaw ding hi.
Makaipi 4 le thukhunpi
Thukhunpi khat peuhpeuh puahding zuun ding a baihsak gam pawl khat a om mah bangin a hamsa sak mahmah gam pawlkhat zong om veve hi. Kawlgam thukhun lakah 1947 Thukhunpi pen a thunem pawl in kigen a, 1974 Thukhunpi pen a khauh pawl sungah kihel hi. 2008 thukhunpi leuleu bel sawk theih dingin a hamsa pen thukhunpi hi dingin kigen hi. Ahi zongin thukhunpi puah ding pen thakhat thu in ong gamlum mahmah hi. Tua hang mah in Mi 4( great 4 ) kimuh khop ding langlam party pan ong pulak khia uh hi.
Apulak ten apulak hangin amite ( great 4 ) in a awl-mawh loh mawk pen amau sung thu ah khat le khat kimuanlahna hang hi leh kilawm hi. Makai sung bekah kikup sim khiankhian ding thute hih bangin tangko khiat sese pen min deihna hi ci in thunei ten a ngaihsut mawk pen khat le khat kimuanlahna mah ong hi zel hi. Kawlgam vai a kantel in a encik mipil khat in “ Makaite in gam le minam ading cih thulu tawh ma pan khop nopna lungsim a neihloh uh pen a buaihuai pen hi.” ci hi. President pa kum thak Radio thugenna “ Kawlgam mi khat peuhpeuh in deidan om loin gam makai mun angah theihna ding leh gam le gam mite ading a kisam thukhunpi te bawlna / puahna ah vaibing sak thei ding thute a omlohna dingin i lampite zui khial kei ni .” ci mawk hi. Hem gen luadeuh aci zong om hi. U WinTin, U Aung Tawngte genna leh President pa, USDP makai pa thugenna te I et kak ciangin hi bialbual pian ahih manin Party pi te sung mahmah ah zong kilepphat mahmah kul ding hi ci in journal pawl khat suak hi.
Gamsung gampua muhdan kibanglo
Thukhunpi khat peuhpeuh puah ding a baih-a ahamsa phial zongin athupi pen ah tua thukhunpi a nuntak photphot ( kizang ) kisam hi. Tua bangin zang nailo sin nailo pi in khel kik pah huai lo hi ci in mipil pawlkhat in mu hi. Puah ding khek ding aci pen gamsung lam pan hi zaw deuh a, gam tuamtuam pan mipil pawlkhatte in tawl khat ngak phot ding thupi sa uh hi. Amaute in kawlgam kikhelzia pen manlang lua hi Atung lam ah kikhelna a om ziahziah hangin anuai lamin zui zo nailo ahihna lim gen uh hi. Daw Ang San Suh Kyi Germany apai lai athugenna khat ah “ kikhelna pen manlang lua cih theihna om tuan lo hi. Zekai lualeh lauhua zaw hi.” a cih kawmin Act 59 puahphat ding vai gen lai hi.
Gam sung lam panin thukhunpi puah ding/ laih ding cih thute nungah mualmite le Daw Aung San Suh Kyi in president a ngah theihna ding cih thute bilbial hangin party lianpite sungah lungsim galdona om pian hi. Act 59 vai pen mi khat ading ngaihsutna tawh puahding cih thu hi a, USDP makaite, galkapte le thunei lam panin kuamah apau kholloh hangin dik sa khollo uh hi leh kilawm hi. Hih Act 59 puah ding vai ah galkap, USDP le thunei pawl sungah zong ngaihsutna kibang kim lo a, USDP party chairman pa te pawl in bel puah lengzong hi mah e, a ci pawl hi leuleu hi
Tua kawmkal tengah “ Act 59 thukhunpi puah lo ding” cih lungphona pawlkhat ong om leuleu hi. Zangkong le Mandalay khuapi sunga act 59 puahding acite langah hih bangin thudang khat om leuleu cih ding hi. Act 59 puahna tawh gamdangmite sal dingin kipai khia tawm kei ni. Kawl phonggite bawl thukhunpi kipsak mengmeng ni ci in awng ngeingai uh hi. Hih bangin khat le khat a kitukalh dingin a vahihawmsim pen kua hi mawk hiam cih nop huai mahmah hi. Hih lungphonate ah NDF le USDP panmun nei pawlkhat va pai uh a, amau ngaihsutna ciat journal te ah ong suak khia ahih manin mipi sung kilok mahmah hi. USDP sungah ahi bengbang pian pawlkhat om ahihna kilang hi. NDF te in bel tuapawi a paite pen party tanga pai hi lo hi ci in tangkona khat nei uh hi. Hih lungphona pen phonggi te hanciam upadi akipsak nuam pawlte tawh na kizom pian ahihna ong kilang hi. Phonggite thukhun a kipsak nuamte zom ah, a phonggi te mahmah tawh kimemat to leuleu hi. Tua hi mawk a, act 59 puah ding vai pen biakna siksan in puahloh theihna ding lampi kizong ahihna ong kilang hi. Tua hi a act 59 puah ding vai nangawn USDP sungah deihna kibang lo uhi. Tua kibat lohna leh act 59 puah lohding lungphona te kimematna om pian mawk hi.
Deihdan kibanglo Hluttaw le Thuneipawl
Hluttaw le thuneipawl ( u Thein Sein pawl ) kikal deihdan le lunggulhna kibang mello ahihna hun tomno sungin mipite in kigalmuh thei pah hi. Banghanghiam cih I kan ciangin Thukhunpi kiciat lohna hang mah na hi zel hi. Mimal kilemlohna zong tawmtawm kihel hi. Galkap sunga training kah khawmte ( batch kibang ) te alomlom a, “Upa zaw, nauzaw” vai zong kihel ahihna ong kidawk simsim hi.
Amasa in Telephone ( MPT ) te contract sap ding vai hluttaw le thuneite kikal thukinialna tawh ong kipan hi. Tua nungah President pa in golhguk vai tawh kisai hluttaw ah lai apuakna hangin amaute gel kikal ong so pianpian ta hi. Tua zomah President pa kha sum vai kinialna om leuleu hi. Ahuampi in I et ciangin mai kitel kikna ah President a ut vive ahihna hangin kila thei hi. President pa America a zin lai VOA te thudotna ah mipite in ong deih laileh term kik ah zong sep ding ngaihsun lai ing ci in na in gen khia hi. Tua hi mawkleh USDP chairman pen kua hi mawk hiam cih ding ong hi leuleu hi. Thukhunpi sungah “President a ngah a kipan party sunga panmun le tavuan len kha nawnlo ding hi.” ci in kigelh hi. Amasa lam in USDP chairman pen vice chairman Thura U Swe Mann in alen khawm dan ahi hi. Ahi zongin tulaitaka chairman panmun ala pa pen chairman hi pah hi cih party sung pan a gen pawlkhat a om ciangin ki gamlum ngeingai hi. USDP khangno khawmpi khat ah U Swe Mann pen party chairman pa ci in tang takin a gen uh journalte pan suak henhan a, journal pawlkhat in hih pen party sung panmun kisuanna hi ci in a at zong om hi.
Hih teng thu a om bialbual ciangin NLD tangmi khat in USDP chairman kua taktak hi peuhmah hiam cih hluttaw ah donga President zum minister khat in dawn kikna nei cih kiza hi. Adawngna ah Thukhunsunga upadi pawlkhat siksan in thu tampi gen a, party chairman pen tu laitaka I President pa mah hi cih hem gen se hi. Party chairman le President panmun pen kiton pian ahih manin kinialna khangto semsem hi. Tua hun laitakin Thura U Swe Mann in “ Presindent pa tawh ka kiho na vuah, term kik ciangin sep ding ngaihsun nawn kei ing” ci hi ci in tangko khia hi. President zum lam pan in “ Tua thugenna pen mipi tungah gen sawn ding hi lo a, kiho na mawkmawk hi” ci in thuk kik leuleu hi. Tua banah “ Mipi theih ding akilawm hun ciangin siangtakin kitangko khia ding hi” ci beh lei hi.
President pa ut-lai le ut nawnlo cih pen thutuam khat hi lai a, ama vang anoptuampih kim le kianga te in sem sak nuamlai hileh kilawm hi. Tua hi mawk ahih manin USDP sung bekbek panin President ding pupi nihte a kidem ding thu ahi hi. Party in kua pia zaw ding cih pen lunglut huai thu ahi hi. Tua mah bangin party sungah athunem nuam pawl le a vik vitvit nuam pawl cih khennih pha ahihna kimu thei hi. Gam tuamtuamte maipha a ngah mahmah tu laitaka thuneite ( U Thein Sein pawl ) in USDP tawh kizopna kinbawl phalo ahih manin party dang khat peuh tawh ong ding kha thei ding tawh zong kibang hi. Hih pen USDP sung tu laitak dinmun panin apiang thei lua ding thu ahi hi. Nungdeuh khat U Hlah Swe ( Amyotha MP ) thu gen na khat ah “ President pa cih bangbang galkap MP teng in lungkim pih lianlian hi.” ci hi. Hih pen President pa le galkapte kizopzia hi pah kha mai ding hi.
Tu nungdeuh journal khatin President zum tawh dotna khat a bawlna sungah “ President ding kua kilawm pen ding hiam cih tawh buai ding hi dihdih lo hi. Party gualzawhna ding hanciam ding hi phot hi. President panmun cih pen a ut khempeuh sep theih nam hi lo hi.” ci in gen hi. Hih pen party sung kikamtamna le U Aung Tawng, U Aung Ko te a thuk kikna zong hi kha ding hi. Akilawm khollo khat ah President zum Minister khat in Hluttaw speaker le party chairman pipa a ko bawl khak pen alungman huai thu ahi hi. Thei pipi a ako bawl zong hi kha thei mai ding hi. Thu kician khat om keileh hih bangin pau ngam khollo kha ding hi.
Thukhunpi siksan in sialkhau kisuhna
President pa le Hluttaw kikal kikamtamna abanban a om na thu pen atunga I gen sa mah bangin 2008 Thukhunpi thanemna hang hi pi pen hi. Upadi bawl theihna thuneihna pen hluttaw in aneihna tungtawnin upadi bawlbawl uh a tua khit ciangin President kiang puak phei uh hi. President pa in kipsakna aneih khit ciang bekin Updi dingin akizang thei pan ahi hi. President pa in lem a sak nai keileh Thukhunpi sunga paiziate zui in ama deihna ( behlap/ hemkhia ) tawh hluttaw ah puak kik thei hi. Ahi zongin tua pen ani ( hun )kiciangtan na sung bekah hi thei hi. President pa deihna te hluttaw in a san sak pawlkhat om a, azatsak loh zong pawlkhat om hi. Hluttaw thukhensakna pen a thu tawpna ahih manin President pa in a thukimpih mah kul zel hi. President pa thukimpihna tawh Upadi pawlkhat akip suak a, pawlkhat pen ani ( ahun ) cing ahih manin akip suak veve ahihna News te panin kimu zel hi. Hih pen Hluttaw le kumpi thunei ( President ) te kidemna na khat ahi hi. Hluttaw upadi bawlpawl le thuneilamte upadi bawlpawl te pilna kidemna hi a, a makai te gel a kidodo tawh kibang hi. Hih hang mah zong thukhunpi khenmangte (ခုံရုံး ) avek un atawp giapna uh thubulpi na hi pah hi. Nung lam deuh in hluttaw pan a kibawl upadi nam 7 le thukhupi puahna ding thu 16 te pen President pa in thukhunpi thukhenmangte kiang puak dingin a gelna I mu ciat hi.
Hih pen President pa in hluttawte bawl thukhunte a thukimlohna ahemlam takin alak ahi hi. Upadi pawlkhat hluttaw ah apuak kik kawm in media ah pusuah zel hi. President pa mahmah in hluttaw le Thuneite ( kumpi ) kikalah kinawkna om hi ci in siangtakin tangko hi. Ataktak Upadi bawl theihna ding thuneihna pen hluttaw in aneih mah bangin hluttaw te kipsakna tawh U Thein Sein zong President angah thei ahih manin khat le khat kisangsiam takin akizop huai ahi hi. Khat le khat kikap / kilangpan nadingin hluttaw pen langlam party te thuzawhna mun hi sam lo hi. Party khat vive a kidodo hi lel ahih manin kilawm khol lo hi.
Hluttaw kithusim phalo
Ataktakin cileng U Thein Sein in Union hluttaw MP pawlkhatte telna hangin President ngah ahihna mangngilh kha hi leh kilawm hi. Mipite in direct in a tel hi lo a, Pyituh hluttaw, Amyotha hluttaw le galkap te in vice president khat ta kipuak a, tua sung panin a kitel ahi hi. Ahi zongin President pa in Minister te ding pen ama deihdeih la thei hi. Tua ahih manin Minister te hluttaw sung pan hi mello uh hi. Tua ahih manin luttaw thusim phalo pah uh hi. Minister ding pen President pa deihtel hi mawk ahih manin agualzo party te in minister te tungah thunei zo phalo bek tham loin hluttaw nangawn in zo mel lo mawk ahih manin hluttaw le thuneite kikal kidemna a khauh semsem ahi hi. hi. MP te in amau mee gamhuam( telcing ngahna gam huam ) sunga thu le la om te dotna a neih uh ciangin Minister te in thupi sim khol loin a dawn kik milmialna thute uh kiza za den
MP te thugenna ah “ Minister te in hluttaw sunga a gen bangin na sem taktak lo uh hi.” cih hi mawk hi. Thudang khat in genleng Minister te in hluttaw a thusim lo hi mawk hi. Hluttaw in amau mawhna azongzong dan khat in Thuneipawl ( kumpi / u Thein Sein’ pawl ) in ngaihsun hileh kilawm hi. Hluttaw te zong mipite’ deih ngetna le kikona te in tawphuut leuleu hi. Thuneite in sep theihna ding thuneihna a nei hi a, hluttaw te in nget theihna ding thuneihna anei ahihna tungtawnin thunei lam pawlin kei sep sak ciang beka thusuakzo ding hi cih lungsim tawh nasem ahih manin khat le khat kikal kinawkna a om ahi hi. Mipite in hluttaw atelkhialhna dingin media zangin su pianpian uh hi. MP pawlkhatte khualzinna khawngah thunei lamte thu na sitna thei zel uh ahih manin abul lam a kilemlohna pen a dawndongah kizom ahihna kimu thei hi.
President pa le a pawlte
Hluttaw le thuneite( kumpi ) khat le khat ki encik in a tonkhawm ding ( check and balance ) thu ahih hangin khat le khat kidemin ki-el bawl zaw sop uh hi ci in kigen ciat hi. Hih kidemna kidona sungah azat uh galvan pen Thukhunpi mah ong hi zel hi. Anih tuak un “ Thukhunpi sungah” cih tawh kikapkap uh hi. MP te khat peuhpeuh khawlsak theihna ding upadi te amanlang theithei in ong bawl un ci in U Tin Aye (Chairman, Election commission) in 14 February 2014 ni in ngen mawk hi. Hih pen Hluttaw in Thuneite ( kumpi, adiakin abul lamte ) lem a sak keileh hepkhiat theihna aana a neihna uh tawh a kilekkim dingin a ngen ahi hi. Thukhunpi sungah MP te khat peuhpeuh amah mee apia mipite 1 % in deihlohna lai akhiat leh Commission in tua thu kan dinga mee pai mipi alangval in a deihnawn kei takpi leh tua MP pa kikawl sak ding hi cih khat om hi. Athu lamdang khatah galkap MP te nangawnin tua upadi pawlding thukimpih zenzen hi. Tua ahih manin President pa, galkapte le commission te pen pawlkhat ahihna kimu thei hi. Tua upadi ong man zenzen hen la, thunei lam panin a sepnop pawlkhat ong sem zenzenleh hluttaw le thuneite kizopna a kigamla semsem ding ahi hi.
Mualmi thautawite le gambup lemna ( Peace )
2013 February 11 ni in MPC ( Myanma Peace Center ) in KIO makaipupi kiangah kilemna thu gen ding a zot a kipan Mualmi thautawite tawh kilemna thu vaihawmna ong kipan hi. February kha in Sweli khuapi kimuh khopna panin tangkona khat ong nei khia uh hi. Amuanhuai kilemna amanlang thei pen in neih zawhna ding le kikapna a omna munte etcik nading cih thute kihel hi. MPC te le UNFC tangmi te Thai gam ah 2013 February 25 ni in kihona nei uh a, tangkona khat ong nei leuleu uh hi. March kha sung KIO tawh kiho leuleu hi. Tua khit ciangin Wa te a kipan thautawi dangdangte tawh kimuhna om toto a, November kha ciangin Myikyina khuapi ah thautawi makaite tawh kimuhna nei uh hi.
Ahi zongin deihdan le sandan kilamdan’na tampi om hi. Federal galkap vai kikup ding pen thunei lamte a ut nailoh mah bangin thunei lamte bawlkholhsa thukimlai sunga thu pawlkhat zong mualmite in sang zolo hi. Hpa-an khuapi ( Kayin state ) ah kimuh kik dingin kiho uh hi. Mualmite vai le Thukhunpi puahna pen kizom mahmah ahih manin hun lak mahmah kul ding hi. Mualmite in Federal kiukna le federal galkap thu a gen pen thu tampi a genna uh ahih manin hih vai ah pilvang mahmah ding leh a langnih tuakin citakin lungsim siangtho ding kisam mahmah hi.
Thunei lamte in thautawite tawh kiho na ah asikhinsa sahang peuh phong kik in anungta bangin a bawl uh pen thuhoih mah hiam cih khat ngaihsut huai hi. Galkap nei lo ahih manin akim le pan a mi om peuh lammat pak uh a ,uniform khu sak tawnin aliangko tungah aksi khawng a suang liapluap pawl kha tawh zong ka kiho kha ngei hi. “ Syaihka sik kimlai bawk 3 za tawh galkap ka lut nipi khat cing nai kei” a ci pawlkhat tawh ka kiho kha hi. Thunei lamte in amaimang dekdek te nangawn hih bangin a tawsawn gawp pen a ngaihsut huai thu ahi hi.
Mualmite om dan I et ciangin kawlte limlim gal bangin angaihsun pawlkhat om hi. Lemna daihna tawh kidim gam khangto, gam thahat khat hih ding sangin amau deihna amau utna khat abulphuh zaw pawlkhat mah om leuleu hi. Gamvai met bawl theihna dingin gamdang tawh kizopna a bawl tawm thautawi pawlkhat zong om hi. Mipilte cial tawn in gamvai deih ngetnate a bawltawm pawlkhat a om lam zong I thei tek hi. Hih bangta tawh paisuak leng I mailam ding bel sau lai mahmah ding hi. Thukhunpi siksan in thu tampi kivaihawm thei ahihna zong I zat siam ding thupi kha ding hi. Hun kihon laitak la samsam ding cihna lam hilo zaw in panmun kikim takin nawkkhawm tantan in gualzo peuhleng leitung bupin kawlgam kalsuanziate langdang le thupi sa in kamka liang ding uh hi. Ahi zongin tu tadih in bel aktui bangin I dop mahmahkul ding a, sawk khial kha vanglak leng khat om leh a kigawi mang thei ding dinmun vive ahi hi.
Kum khat sung thupiang khempeuh I et ciangin buaina kidemna bekbek hi mai hi. Kum khat sung tawntung hamsa pi takin kikantan hi. Hih vai lianpi teng mah 2014 kum ah kipua to suak hi. Nawkkhiat ding paihkhait ding thuham sa tampi om hi. Mipi nisim nuntakna kilap sangna ding bangmah kisem nailo hi. Minam buaina, biakna buaina le gamvai buainate sep lai ding ahi ci pi in om lai hi. Tu laitak dinmun sangin a siatzawk lohna dingin I hanciam zawhleh ahoih mahmah ahi hi. 2014 kum sungin sep ding na lian tampi om hi. Mikhempeuh in gam le lei, khua le tui adingin khut kilen in
ma I pan khop zawh leh I mai a om guam thukpi kikan tanzo dinga I mailam ding lawp huai mahmah ding hi. Gam khat peuhpeuh akhantoh theihna dingin mimal kim hanciamna kisam hi. Angsung lungsim nei in, panmun deihna, huaihamna, gualzawh nopluatna cih te nusia phot a, mipite lunggulh tawntung ahi akhangto gam lam i manawh kawm in 2014 zong kantan ciat ni ( 5 Oct 2014 )
liantuang
Kawlpi ( 09 400 511 757 )
Comment piaknop aomleh...