Ka muhpak US Gamthu pawlkhat (22) ~ Awn Za Pau
America Uthuai Takpi Maw… Lo?
Hih atung a thulu tawh kisai in a masa in kong gen nop ah, anneek tuidawn khamlah liang leh ih ci ih lu na leh kikhoi kikeem zolo liang a, khangluite pau leng ‘ngal thaldo’ a pum thuak bingthuak liang dinmun ah ih om man hi kei leh ih gam ih lei kankan a nuam om lo hi.
Zangkong ih tun ma in Zangkongah ki-om nuam in kiteng nuam mahmah hi. Ih om taktak ciang in lah a Kawlte lakah a neipente zong kihi lo pah phot malam zel in haksapipi a ih omteh lah ih pianna ih Zogam mah kiphawk ngeungau zel hi. Zogam ciah taktak leng lah sawtveipi ki-om zo tuan lo leuleu hi. Zangkong a omsate Zogam kua mah ciah kik nuam nawn lo ta leuleu uhhi.
Hih lamah zong a mau kiangah a nuainung pen pawl mah kihi veve hi. Pianpih liangko kikimna/pianpih suahtakna (human rights) ngiat in hong lung nuam sak hi kei leh kumpite leh mihaute sila takpi mah kihi veve hi. A taktak kumpi ih cih te zong mihaute leh taangpite sila hi kik bilbel hi. Kawlgamah khasum kikhom hetlo hi kei leh kumpi nasep pen a nuam mahmah cih ding ahihi. Kawl gam bek hi lo in mundang gamdang khempeuhah zong kumpi nasemte mah hampha zaw deuh hi. Suakta zaw deuh uhhi.
Hih lamah company te khutnuai hi mawk tek uh a, nasep a om kei leh ki-khawlsak ziauziau hi. Uliante mai-et zong a kul veve kawikawi ahihi. Ei Zomite a tamzaw thatang vive mah tawh na kisem ahihi. A mikang a mivomte sepnop loh teng, a teel masak loh tengmah akisem ahihi. Tua bang nasep ngah nading zong, a sem nuam tektek ih hih hangin, Mikang khitteh mivomte’n mun ngah a, mivom khitteh Hispanic kici Mexican, Spanishte pawl in zom hi. A nunung penah Asiante cih ding ahihi.
Tua bang ka cihteh a upadi a gen ka hi kei hi. Mihing ih hih mah bangin ei leh ei kinaipih teng mah kideihsakin nasep kipia nuam ahih manin, nasep siauhna ah nasep ngah zawh nang a haksa leh a ol zaw dan ka gennopna ahihi. Mihing ih hih mah bangin a lungsim sungah neu-etna simmawhna lungsim kinei veve hamtang ding ahih hangin, kuamah in a langhtangpi in hong nenh niam ngam lo uh hi. Kam pau lu hek a khialh khak ding na leng kidawm pha mahmah uhhi.
Kawlgam sung a diakdiakin Yangon khuapi sung khawng a mihau minuamsa mawtaw tawh a vak hialhialte, sumzian hau a sumzon paai zonna kician neite a’dingin pai huai hethet lo hi. Tua lo peuhmah pen, Kawlgamah sum thalawhna ding cih bang om lo mawk ahih manin a diakdiak in ei Zogam pan leh Kawlgambup sung khangno nasep kician nei lote aa’ dingin pai huai mahmah hi. Kawlgamah mailam ah ki-ukna hong kikheel diakduak kei buang leh cih loh na mailam nuntakna ding bangmah gitneihna ding om peuhmah lo hi. Lai na pil na siam mahmah phial zongin Kawlgamah lam et ding bangmah om lo in ih mai lam bin cih tak in bingg hi. A hi zongin hih lamah ih tun ciangin ih nuntakna hong kikhai pah duak hi. Amau hauhna a ciappih pah ih hihi. A hanciam nuam leh khangnote aa’ dingin lam etna tampi om hi.
Nidang hun pek in Europe pan Spanish, Portuguese, French, German cihte na pai uhhi. Tua zawhteh Asia pan Russian, Sente leh Japan na pai uhhi. Korea gal khit ciangin Koreante na tung uh hi. 1967 kum zawh ciang akipan Vietnamte bek hilo in Laos leh Cambodia gam pan zong a honhon in na pai uhhi. Cambodia gam pan Mong kici minamte tampi tak na om aa, na teektang mahmah khin uhhi. Africa pan zong tampi mah lut sansan lai uhhi. Tun ei hun hongtung pan ahihi. Ih lawmte pawl pen luangkham vive a pai uh zong tam peuhmah hi. A pai zozo pai huai mahmah hi. Uthuai zong uthuai mah hi cih ka gen nuam hi.
Nopsak leh nopsak loh tawh kisai pen ei tungah ki-nga hi. Bangkua sung nuam peuh leh ih omna peuh a nuam ding hi lel hi. Cidam ludam ding thupi pen hi. A lungkhamhuai mahmah khatah hun khatteh ih tu ih tate’n ei pau thei nawn lo in Mikang pau vive tawh hong pau ta ding hi. Ih minam paute leh ih ngeinate mangthang ta ding hi. Ih Zomi khaici pen Kawlgam Zogam ah na om lai bek ding hi. Tua zong ih kepcing mahmah kei leh Kawlgam na leng ah kicimang haklo lai kha ding hi.
Kawlgamah banghun ciangin sum tha lawhna ol ding cih kigen thei nai lo hi. Tua pen gam makaite’n tuppi pen in zong neihtuak khollo lai hi. Hih lamah pen na nasep leh mawtaw zatloh in phamawh hi. Mawtawte pen a bat in zong ahoih pipi kileithei hi. Athak na leng kilei thei hi. Auto gear vive hi a, sinna kician zong neilo in pasal khangno laite bang hawl pahpah ziau in hawlsuak thei ziau pah lian mawk uhhi.
Tua bang dinmun pen Kawlgamah ih tun theih ding hun mualmong etmah bang lai hi. Mualmong et hi lo lai in mualpang ettawh kibang lai hi. Tua ahih manin tua lam pangpan enleng nuntakna pen kikhaih cihtak a akikhai vat pah ahihi. Biakna thu kha thu tawh a gente’n Vantunggam ma-leep a cih zong ih Kawlgam ih leitung nuntak dan tawh tehkak leng ahi takpi mah ahihi. (2011 ciangin Kawlgam khantoh nading hong mai nawt uhhi. Hoih tak a manman aa a khan toh phial mah leh zong tu zawh kum 20 lo in gammi khempeuh aa’dingin nasep piang zuahzuah naii lo kha meek lai ding hi.)
Tenna inn leh lo tawh kisai in sumthalawhna sum muhna kician khat na neih ciangin hong leitawi ding bank ten hong muan nak leh a bat in kilei thei hi. Atam zaw in a tun zawh uh kum khat kum nih khit ciangin inn abat in kum 30 sung piak dingin bat laak uh hi. Mawtaw thak sinsen zong kum 4 kum 5 sung piak dingin kibat laak thei hi. Innsungah a vot a sa aircon: om hi. Kisilna kuangzawnpi (bath tub), tuilum tuivot kicing takin om hi. Puansawpna, ankuang ankeu, mehkuang mehkeu silna zong om hi. An huanna (electric stove), tuikhal bungpi (refrigerator) leh an satsak na ziau micro wave te zong om hi.
Tho vaii na cih bang om lo hi. Tho in ankuang bawk cih zong omlo hi. Leivui khu phengphang cih omlo hi. Inn gei inn pam namsia in uih seisai den keei cih omlo hi. Veeng leh paam gamlum ziazua in sa ngeiingaii cih omlo hi. Inn khat ah tui beem khatta cih guang tuan lo a, tui zawn pan hong pai in a tuitha khauh mahmah hi. Atomin genleng nuntak zia ahih leh van leh lei bang hetmahin kikhai hi. (azom omlai hi…) Agelh: Awn Za Pau
Comment piaknop aomleh...