Acihtak lo tawh akibat hang a kicing mahmah gamtat luhek pawlkhat
Phone tawh tawmvei khat hopihna in lunggimna le lam-et beinate siangsak thei ahih lam naphawk kha hiam. Second tawm khat sung seppihna/huhna in mikhat nuntakna na ngawn khelzo thei cih i thei kha hiam?
Nang i diktatna, hehpihnate in cihtham kei mah taleh a langkhat aa mite aadingin lungkimna, lungdamna, lawpna le lam-et thakte nei zo ding, nei zolo ding cih thei kha kei lai ni, ahizongin a kician thu in mikhat i huhna, i huaina hangin koimah ah bangmah tawh akilei zolo lungnopna le lungdaihna te i ngah thei ding hi.
A. Diktatna hangin akingah thei cidamna thuphate
- (i.) Ei le ei manpha kisakna (self-esteem) khangsak hi.
- (ii.) Lungsim lawpsak in, a hoih lamin hong muthei sak hi.
- (iii.) Lungkiatna le ki-el nate beisak hi.
Ong huh ding neilo, kei gia bek cih veina (feeling) theng sak in, lamet na thak hong guan hi.
- (iv.) Mikhat tungah diktatna in pumpi liamma nat nate (pains) kiamtuam sak hi.
- (v.) Mikhat huhna, na hoih khat sepna hangin i ngah lungnopna, kipakna te pen beipah lo hi. Nai, Ni, Kha, Kum
- te kivei hangin i lungsim sungah om in i ngaihsut kik ciangin lungnopna le nuihmai te hong pia kik hi.
- (vi.) Mite kisapna ah huhzawhna in hong cidam tuam sak hi.
- (vii.) Mikhat tungah diktatna i lak khit ciangin i lunggimna (stress) zong hong kiamtuam pah hi.
Nisim naisim in hehpihna, diktatna piaktheih hun, lak theih hunte i ngahkhak hangin ki olmawh khalo thei hi. Gim luatna lah ahilo, sum tam bei luat na liang lah ahilo diktatna, hehpihna neihna hangin nang bek ahilo na piak mipa le na kiim na paam etlawm in nunnuam sak hi.
B. Na sepzawh ding diktatna pawlkhatte
(i.) Nisim in na lungsim takpi tawh, phatna kammal (kineih khemna kihello) a tawm pen khat genkhia den in.
(ii.) A damlo, a ngaplo khat veh hamtang in.
(iii.) Inn le lo, nekle dawn ding neilo mizawng daipaam, tagahte nektheih, puansilh te tawh na hih zawh ciangciang huh sawm in.
(iv.) Na tanote zong na hunpia in. Kantelnate ah nulepa tawh ankuang a umkhawm tanote kiangah lunggimna le lunghimawhna, dahna cihte tawm hi ci hi.
(v.) Sumbawm, khutbulh nai, amanpha van ..cihte na muh leh a nei kan inla apkik hamtang in. Nikhat niciang nang aa zong manglo ding kici theilo hi.
(vi.) Kiallap donghu (first aids) … te sinna le theihna in upmawh loh laitak in mi dammawh cimawh khat i nunna zong ki honzo thei hi.
(vii.) A vanpuak a lel mikhat na muh le a vante puakpih in.
(viii.) Lampi ah suangtum, leisek tangh, nahtang hawng … cih bang mite tung lauhuaina apiangsak thei nate na muh le lamnawl ah hemkhia in.
(ix.) Kigualh ciangin naungek a tawi nupite, khutlekhe kicinglote masak in.
(x.) Bus tung na tuan ciangin putek, piteek, naupaai nupi, khutlekhe hoihlo te le a cidamlo, amah le amah akizolo mite na tutna awn in.
(xi.) Tu aa sangin lim nuih zaw in. I nuih laitak in akizang thazang (muscle) te pen i nuihloh hun a i zat thazang te i alang bek hi ci hi. Na nuihmai in nang bek hilo na kiim na paam aa mite na ngawn lungnopna piazo zaw lai hi.
(xii.)Namdang pau na theih leh paulet ding akisapna ah paulet sak in.
Na innkuanpih te na itna le na itna hangte genzel in.
(xiii.) Inn ah bawlkhat na neih sim in na vengte kholh tanghtangh in.
(xiv.) Pulepi te phone tawh hopih zel in. Va hawh zel in. Thudong zel in.
(xv.) Ong huh mite tung lungdam koh ding manggilh kei in.
(xvi.) Kiho loh a sawt na lawmte kiang phone ahizong message ahizong mail ahizong khak in hopih zel in.
(xvii.) Motor hawl laitak hong makheng nuam motor te lampi awn in kikheng sak in.
Huhna, hehpihna, diktatna te septak kei, cihtak kei ci’n huhlo semlo in omkha kei in. Nang aading bangmah a cihtham loh hangini a langkhat aading in amanpha mahmah khat ahi namel kithei lo hi. Nang aa ding sum pek khat bek himah taleh mikhat aading dollar awn 1 sang amanphat zawk, a deih zawk hun om kha thei hi.
Nk Khanno (Zingsol)
Ref: Knowledge Digest Magazine
Comment piaknop aomleh...