A tullo lungtup
Hih Laibu ka muh khak ni-in khangluite pau leh tuizong dawn manlo, mittang kia leh zong kitawm manloding acih zahkhop un ka velpah ka simpah hi. Editors te pen Thang Gin Lun Valte, Thang Biak Sang Ngaihte, Golan Suan Za Mung Naulak, Chinkhanlun Guite leh Pum Za Muan Baite ahi uh hi. Consulting Editor pen Zogam ah kha khanlawhna lianpi hong tun’ nading in Pasian mizat khat ahi, Rev. Dr. Pum Za Thang ahi hi. A sunga thu kigelhte simnuam mahmah in Zogam galkap masate thu le la tampi ki gelh hi. Rev. Dr. Pum Za Thang in ZODAWN NUNTAKNA cih thu tawh thului(article) na pan-a, NGAIH DAMNA & KILEM NA cih tawh thukhupna na bawl leuleu-a, a lungsim picin zia, khangthakte Pasian mai zonga I kalsuan ziading lampi zonh honglak kasa hi. A laibu zong sah mahmah a mai—- pha hi.
Zomi le Zogam ading a, mipil misiam tuamtuam te’n lungdampihna zahtakna thupi asakna uh gelh in Zogam laphuah siam V.Siampu in PHAMSA MIHANGTE Pu. Tun Kho Pum aphuah ahih na thu zong ala tawh genpah in tualo ama phuah gam ngaihlate pawlkhat leh midang phuah gam ngaihna la hoih tuamtuam pawlkhat kigelh hi. I sim ciang in a thute ciikthei mahmah ahih manin I dip hong vut in aw, I cih hun tamsimsim in khatvei leh Zogam galkap hih ding, I ut hun hong omsak in khatvei leh kipat ding I tha hong dahsak dekmai hi.
A Laibu kawmtungah TUN KHO PUM BAITE A TULLOU LUNGTUP ci-in kigelh a, a sunga thute pen Zogam leitang ngahkik na dinga ma apang Pu. Tun Kho Pum thu leh a lawmte tawh India Kumpi do in thau tawh Manipur Sugnu Palik Len ni 26/01/1963 in buluh uha, zo dikdek in galvanteng laksak uh. Ni 27/01/1963 in Singngat Palik Len luh leuleu uha zo leuleu uh hi. Sugnu Palik Len a luhna uah eimi galkapte Major Sakho@ Sopu sikha a, Zogam suahtak nading galdona ah a cihna thute khawngzong kigelh hi. Major Sopu pen Zogam leitang ngahkik nading, thauvui thautang tawh ki dona ah a si masa pen pawl hiding hi.
Saitual Agreement:
Mizo MNF te tawh pangkhawm a India kumpi dokhawm dingin Mizogam Saitual ah thukimna nei uh hi. Tua hun ah Mizo te’n thu nasung masa uha 1. Nam min dingin Mizo, 2.Khuapiding Aizawl,3. Zattang pau dingin Duhlian pau(tulai tak-a Mizo pau kici pen) ci-in thusung uh hi. Hih pen Pu. Tun Kho Pum in a dawnna ah 1. Mizo I cih pen tulaitak Lushai Hills District sunga teng bek in pom uha, paudang zangh te’n pomlo uh hi. 2. Khuapiding Aizawl cih pah mawk pen Independence (suahtakna) zong ki ngah nailo ahih manin ki khensatthei nailo hi. Bang hang hiam cih leh Independence ngahkhitteh Khuapi ding koi mun ki zopna dingin laizang pen lempen hiam, Aizawl, Lamka, Tedim,Falam, Matupi etc, hisak ni. 3. Zattang pau ding pen Literature base a, mipi’n koi pen zangtam pen cih ah hong kinga dinga hong piankhiat hun hong om maiding hi, naci hi.
A ki thukim theih loh uh ciangin bang le bang le ci-in front khat tuak a pangding, haksatnate ah ki huh ding, Sialkal tangdung tengah a tamzaw te’n Lushai Hills himah leh Chin pomzaw uh ahih manin ei a te’ huamding in MNF in piakhia hi. MNF zong Manipur sungah ah a ut hunhun in suakta tak-in hawhthei ding, ei a te zong Mizogam sungah suakta tak mah a, hawhthei dingin ki thukim uha, tua pen Saitual Agreement naci uh hi.
Pu. Tun Kho Pum in pen Pakistan te tawh ki zopna hoihtak na neikhin in thauvui thautang leh galkap training ding pen Pakistan Kumpi’n a kisap dungzui in cilbawl hetlo tak in na huh hi. 1963 kum in Pakistan kumpi General Ayub Khan tawh kimu uh-a, a naseppihte ulian sagih kim bang kihel uh hih tuak hi. Tun Kho pum Baite mah na hiam? cih a dotteh himah ing, ci-in dawnga tuakawm in a dawhkanuai(table drawer) a, India News Paper Amrita Bazar Patrika, Culcatta pan a kisuah Chin Army te’n Sugnu Palik Len leh Singngat Palik Len a luhna uh kigelh hi. Pakistan Kumpi pa’n Sugnu leh Singngat Palik Len a luh dan uh gensak in tuakhit ciangin Pu. Tun Kho Pum ngetna training centre ding pia hi. Tua banah a itna leh aki lawmtatna etsakna, lahna in Pakistan Kumpi General Ayub Khan in Pu. Tun Kho Pum a dingin Citizen nai leh Rolex nai compass tawh aki thuah amawk na in pia hi. A asap ciangin zong General Tun Kho Pum or General Baite ci-in sam a, gamkhat le gamkhat kumpi zin kido mah bangin na do in ann aneek sim un Pakan(plate) nam tuamtuam tawh pia hi.
Tuatungin MNF makai Laldenga zong Pakistan Kumpite kiangah huhna ngending in napai a, Pakistan Kumpi te’n na ki muhpihlo uh hihtuak hi. Pu. Tun Kho Pum pen Pakistan te tawh aki zoptheih na dingin Zangkong a Pakistan palai Zumte tawh ava ki muhna pan a hong piang ahi hi. Ei a te’n vanhoih nono nei in MNF te pawl in van gina mel neilo ahih manun Lushai Hills a, India Army te munpi akap na dingun huhna Pu. Tun Kho Pum tungah na ngen uh hi. Pu. Pumno in zong laizom sanggamte ama it bangin na it takpi dinguh sa hiding hiven 303 Rifle lawng 500 na piakhia hi. Tuateng tawh MNF te aki todelh uh ahi hi.
1966 kum in zong Pakistan ah MNF galkap honpi khat ama makaihna tawh training na neihpih hi. Ahi zongin I paunak ah deklam tuktum zong galsuakthei, nahkok in api nekik acih bangin MNF Makai Laldenga vaihawmna tawh phalbi daidam vuksanpi a pumtung puansilh pa’dildelh bek tawh do sak-in maupum or guapum phanin tua sungah dingzong dingtang theilo in tawlpi khat koih uha, gawnglum dekliang in aom khitteh phalbi zingdainuai mah-ah kaplum uh hi. A sih khit Kum 47 bang a paikhitteh aluang ki phong kik a, a hong phuangkhia MNF Makai khat ahi, C Vanralrawna cih mah bangin thupi tak-in aluang kiphongh kik takpi hi. Hun neihteh a sih dan thu zomlai ni. Khaibawi
Thang Khawm Pau says
Siam lua zak nop mah2 ei…. Pu leh pa te aw