Zomi leh Zogam khantoh nading sunmang (Part 2)
Banghang hiam cih leh:
1. High Schools Level: Collge om nailo, High School 2 bek ompan a, Sangnaupangte ahihleh khuasung bek pan hilo-in khual-le-tual pan in Sang kikahkhawm ahihi. Nu-le-pa in Boarder ah a koihzawhloh, amau-le-amau hanciam tawmna tawh Sangkah Sangnaupangte in Khuapi sungah Inn hawm tam mahmah taleh Innsaap ding muzolo, Innsaap mumah leh saap zolo cih phawk leng, tuabang naupangte hong khuasuahna ding, khuakiim bulphuh nuam naupangte aa’dingin ngaihsutna thak kisam hi. Amau septheih pen Huan nasep khawng hi. Khuakiim ah luineu tampi om a, mehlei bawlkawm in sangkah om hi.
2. Students:
College bang omleh Zosuan Sangnaupang haksate pawlin amau’ zontawm nasep ciat tawh sangkah theihna ding ngaihsut kul hi. Tate deih bangbang na leisakzo phial zongin amau’ hanciam tawm nasep khat peuh tawh malakna aneihtheih ding uh thupi simgige zel hi. Gam khangtote bangin naikaal sial a sumthalawhna om nailo himahleh khuakiim bulphuh kawmin septheih ding tampi omkha maithei ding hi. Gtn: Keelkhawina, Bawngkhawina, Akkawina, Furniture Works … etc.
3. Thanuamna in vaang:
Mihing thanuamte in nasem nuamin nasep ding zong zong uhi. Nupi pawlkhat in atate nasep nop gige lam phawklo hiam, hehpihlua hiam ahihkeileh kiphasak sim hiam cihteng tawh a tate a thadahsak nupi tampi tak omthei hi. Na tate a thanuam kimlai na thadahsuah lohna dingin a sepnop nasepte sepsak ding ahihi. Ka muhngei naupang pawlkhat pen Mehlei ciin kawmin sangkah uhi.
Thanuam ahihmanun nasem kawm thei, semman lel uhi. Laisim ding kipelh saklo in nasem, a kisapte uh tuabang sumngahna tawh leizo uhi. Tuhun ciangin eimau ciinsa mehteh, mehgah neek ahoih pen hun ahihi. Tedim khuakiim ah tuabang thanuam khangnote adingin mun hoih tampi omlai hi. Zogam khualam naupangte aw hanciamin hong pai un.
4. Khuapi na suahnop takpi leh khuakee tampi nei masa takpi in
Tedim Khuapi in DC ngah ding cih thuging hong omciangin mipite lungsim pen “Van aa khai bang!” liangin ki nuamlua mahmah kawmkaal ah DC hong kipiakloh kikciangin ki khasia mahmah leuleu ngeiliangzen hi. Tua tawh kisai mipi deihna a omhangin septheihna nei pen mimal 2 leh thum khawng hilel mawk hi. Kee neihsawm masa ni. Baalpi mah bangin kee tampi neih ding akisam masa khat ahihi.
Bangbang hitaseleh DC tawh kituak ding khop, DC Zumpi phuhloh phamawhzah dingin hong kipuah mawk leh lampi, lamlian, lamneu, kongzingte, zukbukte …etc, tungtawnin mailam ah Zogam makaite in hong dong niloh nawnloliangin DC hong piaknop zungzung ding khop ahihding makai thak pawlin hanciam khawmin DC hong geelciat ta un.
5. Tedim Ring Road Projects:
Zomi & Zogam khantohna dingin naseptheihna Budget Sumpi pen Kumpi khut sungah aom mahbangin Mipite khutsungah zong omta hi. Khua kiim hausate leh Khuakiim mipite in kipawlkhopna hong nei masa un la, tua dungzui-in Tedim Area Ring Road deihna thusuak ding khop in thuging hong omsak un.
Tua bangin lungsim deihna pen Gam makaite kiangah pulaksiam lehang Hluttaw sung khawngah Development Budget kihawm hun, maipha ngahna hanghiam, banghiam, Pasian Thupha hamphatna tawh Development Project khat peuh vatuak kha geih lehang thakhat in Ring Road Project hoih mahmah khat neipak ziau in khangto khawm pak ding hang aa, Tedim khua sungah teenzawh kuul sese nawnlo-in na Inn mai ah Motor in van na deih bangbang hong puaktheipah ding, na painopna mun ah hong dawnziauziau hun hong tungthei ding aive!
1. Sangnaupangte Bus in hong dawn pahpah ding a, tua Bus pen Town Bus ciding maw, City Bus ci ding cihkhawng hiding hi.
2. Kikawmna ol mahmah peuhleh ki-it, ki-ngaihna khang ding hi.
3. Kimuhna tungtawnin kizopna, kizopna tungtawnin kimuhna ol zawdeuh ding a, kipi-kiteenna zong baihlam tuam pah ding hi.
4. Septheih ding leh sep ding hong tam mahmah lel ding hi.
5. Sumzondan zong lem mahmah ding a, Biakna lam ah zong khantohna tampi ompha mahmah pah ding hi. Ahangbel Biakna lam Zum kici khempeuh Tedim ah kiphut kim ta hi.
6. Tulaitak Tedim Khuapi munzah leh Khuakiim aa khuamunte sangin mun nopci mahmah mun taanzau singseng tampi tak lamdung teng pen khua hong suakthei pahmai ding aa, Zogam mun tuamtuam pan in Tedim kizuan mahmahin Khuapi suak semsem na dingin Inn hong kibehlap zatzat pah mai ding hi.
Theihding:
Ring Road Projects nasep a kisep kei buangleh hibang khantohna lam-en kei zaw ni. Banghanghiam cih leh na khua bek thupi na sak laiteng pen khuadangte tawh kizopna omlo in picing khantohna cihbang omlo ding, om ngeilo ding hi. Thadah kei ni.”Kei leh Pasian” kizopna phazo! Biak Inn paikhawng thupi kei cimawkin a kikhawm nuamlote-in Pasian’ Mipite makaih ngeilo uhi. Zogam khantohna dingin Vision na nei naikei phial zong ih Tedim Khuapi a suahna dingin lampi a khaktante hikha kei zawhoh dih ni.
3. Tedim Road:
The 1st International Seminar on Translation for the Development of Zomi Language & Literature Society pan sapna tawh 2014 November in Tedim Road zuito in Lamka Khuapi ah Tedim Khuapi taangmi in va kihelthei-in Zomi, Zogam & Common Zolai vai tawh kisai thusunna Zomi Research & Media panin va neithei ing. Tua tungtaangin ciah-le-kuan cycle hawl in Tedim Road dungzui ka hihmanin thu tampi mah ka ngaihsun kha man leuleu zel hi.
Tu laitak Tedim Khua sung aa teeng a tamzawin Tedim Road tawh kisai a ngaihsun man khollo kitam mahleh Pasian in England Kumpi zangh in hong piak Political Road Map ahihlamtak ka phawk khia hi. Ahangbel Lamka ka omsungin Inn leh Sai thupi tampi pen Zomi Sanggamte banah namdang sumhaute-in a neihhangun amau address gelhna ka muhciangin a lampi min agelhna uh ah Tedim Road cih kigelh tampi om mawk hi. Thamlo-in Google Earth pan Lamka zonglecin Tedim Road kimu masa hi.
Tedim cih min pen Pasian in Thupha a piak min khat na hi gige mawk hi. Tua manin Zomibup Khuapi ding pen Tedim a kithukim sak hikha ding hi. Pasian telhawm siam dan lamdang mahmah a, theihkimzawh ding hilo hi.
Tedim gam sungah na teengkhakei phial zongin Tedim Road dungzuilo-in Lampi anopzaw kibawl nailo a, atatakin WWII lampi buang dingin limtak a kipuahphazo nailo lampi hilai mawk hi. Galpi nihna hunlai khawng aa, gamdang galkap hong kuan a damlaite lak khawngah hong paikikzo khawng om hizenleh hong khasiat mai liang ding uhi. Khantohna ding pen lampi kisam masa pen hi. Makaipite in ih Zogam lampite bangciang tungta cihkhawng records a hong bawlzelzel ding leh meter roads hong vaihawm mengmeng dingin lamen dih ni. Amau zong meet lawh veve tek in ciai!
Thukhupna:
Zomi & Zogam Development deih in khangto nuamlua ihihmanin eimau’ munsan ciat ah hong sukha geihgeih aomleh kimaai sak ciat ding hong ngen masa ing. Kuamah kawktuam in kimawhsaknopna hilo, kigensiatnopna tawh kigelh zong hihetlo hi. Sumhau Zomi tampi takin Kalaymyo, Yangon, Mandalay leh gamdangte ah sumngahna hoih tampi vaneithei uh-a, lungdamhuai mahmah hi.
Gentehna:
Zingsang khat sialsial in Bazaar paiman zong ci-ngamkhang ee, naupangte aadingin Moh leh naupang deihtheih tuamtuam aleisakna uh Zogam ah akizeek hibek leh zong tua $um teng kilehkawikawi in Pasian in thupha hong piaksak leh khantohna tampi a semkhiazo suakthei ding dinmun hi.
Ahizongin tua Sum khempeuh pen lawmte gam leitang tungah kizeek miahmiah den ahihmanin Yangon Mandalay Kalaymyo pen Kha 4 hal bang bekin pai lehang na khangto manzel aive, tua pen eimau’ aa tengmah a kizekzekciangin a khangto kicithei veve lel hi. By Joshua Thang (Tedim)
Zop lai ding…..
4. Village to Village Ring Roads
5. River Bank Hydro Power Project
6. River Range Housing Project
7. Radio & Television Private Services
Comment piaknop aomleh...