1) Zomi leh Chin akizatna kikim hi (Rev.ST.Hau Go)
– 1953 ma-in biakna leh kumpi sung ah Chin kilimzat a, nidang Tedimmi akicite in Chin kici khempeuh Zomi hi ciin sang hi. 1953 kumin Chin Hills Baptist Association 3 – Haka, Falam leh Tedim kigawmin Zomi Baptist Convention(ZBC) cih dingin Rev.ST. Hau Go in gen a, Rev.Dr.Hre Kio apa Rev.Sang Fen in thukimna pulakin Haka lamte zong thukimin Chin pan Zomi kisuak hi. Kumpi lam ah Chin kizangin biakna lam ah Zomi kizang a, Zomi-Chin akibangin kizang hi. ZBC in Inland missionary – Zomi missionary khah ding akicih ciangin Mission Secy Rev Hrang Tin Khum in Zomi pen Chin tawh laih a, CCOC min kivawhna panin Zomi leh Chin deih buaina lianpi piangin 1995 kumin ZBCM piangin 2013 kum Kawlpi Carson ZBC khawmpi ah Zomi deihte paikhia-in ZBC pen CBC tawh kikheel hi. Cikmah hunin Chin nuai ah Zomi om ngeilo hinapi politics vaisaite leh kumpi uliante in Chin nuai ah Zomi koih zawsop uh a, asimmawh uh Biakna Siate in Zomi pen Chin tawh kizakim hi ciin tudong len cintenin Zomi hihna khahsuah nailo hi. Zomi itna pen politics leh kumpi ulian Zomite sangin biakna siate mapanna kicianzaw ahi tam maw kici thei hi. 2014 Census ah zong mapanna ah biakna lamte in Zomi cini cikei leh bang acitam cih view masa hong suah ing. Kawlgam Zomite in Chin tawh amehkop laitakin gamdang tung UN huhna ngahte Chin min tawh kipaisaklo ahih manin Zomi min tawh phu-in tung uh a, gamdang tung Zomite Chin tawh kisai nawn kilkello zahciang dongin kikhen sitset hi. Hih view in khangthakte muhna hi.
2) Chin lukhu nuai ah Zomi, Laimi, Khumi, Mizo, Asho … cihte om hi (Mahsahlah ulianluite ngaihsutna)
– Hi view pen kumpi ulian luite leh Kawlgam sung Zomi politics sem pawlkhatte in Kawlpau pau leh ko Chinte ciin gen uh a, Zopau pau leh ko Zomite ci uhi. Anih-in akikim hinapi Chin lukhu nuai ah Zomi, Laimi… cihte om hi ciin khangthakte muhna peuhmah thudonlo uhi. Zomi sung aminnei mawhlo khat in, ” Khuapi 3 uk ut maw – Zomi, Khuapi 9 uknuam maw- Chin; Chin kici leng meetzaw ni ciin Zomi hihna neusek ulian makai tampi om tazen hi. Chin kici leng Chin state – Kawlpi zong huamlo, Zomi kicileng Chin state, Kale- Kabaw valkey (Langkui mual pan Tamu gamkhungnung dong), Lamka kual (Manipur) leh Mizoram dong leitang huam hi. Minam hihna tawh Zomite omna gam khempeuh huam hi kici thei hi. Zomite Chin nuai ah aneusekte hangin 2013 ZBC pen CBC tawh kheelna leh 2014 Census ah Chin leh Zomi kikhen sitset ta a, Kawlgam ah Chin mimal teng2 val kiamin Zomi teng2 valtak i’om lam kithei pan hi. 2014 kumin UNO ah Zomi cih hong kiciamteh ta hi.
3) Zomi (Chin-Mizo-Kuki) ahuam azatna kibang hi
– Hih view pen Chin deihte in Kawlgam ah Chin, Mizoram ah Mizo leh Manipur ah Kuki kici mite ZOMI vive hi acite ahi hi. Kawlgam ah Zomi leh Chin ibuai leltak hangin Mizo leh Kuki zong eimi hi cih athei khalo, Kawlgam kumpi biakna politics makai ulian omlai hi.
Etkikna- Nambat 1 leh 2 pen Kawlgam sung bek tawh kisai a, Nambat 3 pen Leitungbup Zomi om khempeuh tawh kisai hi. Kawlgam sial khekhap kuak bek ah awngawng lai ding maw, Kawlgam pualam ah zong khuadak ding cih ngaihsut huai hi. Hih debate tawh kisaiin mimal kikolo-in ingaihsutna kikumkhawm ciat ni.
Mimal kiko kinopmawhna piangsak a, athu kidawntuahna in muhna hong zaisak ding hi. Thuhoih kikum nuamte tung ah kilungdam hi.
Lang Khan Khai
Comment piaknop aomleh...