Zangkong (Yangon) zinna tomkimcing ~ Samuel Mung Suantak
Tutung Kawlgam sunga khuapi lianbel Yangon khuapi ah sepna vai tawh kisai-in zin theih nading hunpha Topa in siate tuntawnin lam hong honsak hi. Shillong panin Guwahati tua pan Kolkata, Kolkata panin Dong Mueng (Bangkok) tua panin Yangon cih bangin ka kot pai uh hi. Yangon pen kum 2006 tan Kawlgam khuapi (capital) in kizanga, ahih hangin tuni ciangin sumbawlna khuapi (commercial capital) in kizang zaw ta hi. Kawlgam adingin khuapi masa khat ahihna tawh minthanna leh vang neihna tampitak mah nei hi.
Yangon International Airport
Mundangte bang lo-in Yangon International Airport sung gamdai kasa mahmah hi. Mi om lo hiam ci leng lah a hunkhop zah mah om veve hi. A langkhatah tawldam huai mahmah hi. Tedim Labu sunga “Ka lampi sau-in a gimhuai hang” cihdan pianin gim le tawl kisa pian. Sia Singpu in hong muakin taxi tawh ka zintun nadinguh hotel lam ka zuan pah uh a gimna tawlnate the betkhiat hong bang pah hi. Khuahun pen sa mahmah cih ding hi mai hi. 40-43 degree Celsius scale khong hi pah seisai hi.
Zin le Lenglado Siam mahmah uh
Zum sungah, Biakinn kikhopnate, Shopping mall-te, hotel leh ansai cihte kei ka tam sungin ka hun zat khakna sunsunte ahih manin mundangte sangin ka tel zaw deuh hi. Sumbuk ngakte in, “bang deih na hiam” cih hong dot ma-un amau kimuakna kammal “Mingalapar” mah hong ci masa tangtang uh hi. Mite pen a tangpi-in kamsiam thei mahmah uh hi. Van khat peuh hong pia le uh khut lengnih, ahih kei leh a van a tawi lohna a khut veilam uh tawh a van tawina a taklam ban lenin van hong pia uh hi. Tua pen zahtakna limin a zat uh ciindan kilawm mahmah khat ahi hi. Bus I tuan ding ciangin a hawlpa gei panin kilut a mawtaw hawlpa in, “Mingalapar” mah ci-in a passenger-te muak thei mawk hi. Ei India gamah bel, I tuan ding ciangin conductor-te in, “lut mengmeng” hong ci-in hap khat hong suah thei zel uh a, tua mah bangin I kum/tuah ciangin zong, “kum mengmeng” hong kici suk bak uh hi. Mihing pen mihing bangin kibawl leng nuam kisa-a, ganhing bangin I kibawl ciangin nuam khin lo thei hi.
Biakpiak Kikhopna
Zomite kikhopna biakinn khempeuh ka ut hangin ka hun uh kigak lua ahih manin a piang zolo suak hi. Tua kawmkal ah sia Singpu hong deihsakna hang mahin Zomite’ Biakinn nihah kikhom kha thei ka hih manun hampha kisa mahmah ing. Biakinn ka kikhop khakna sunsunte ah usher kiciantakin na om pah uh a, kong khakah na pangin program hong piak kawmun khut hong lenin “dam maw sia nong kikhop theih nuam mahmah ung” ci-in maitai siusiau kawmin hong muak uh hi. Pawlpi pastor-te in zong I tutna mun mah hong naihin cibai hong buk kawmin hong hopih tangtang uh hi. Kikhop tawp ciang bangin a tuamin mithak a kikhom khate siate in niangtui dawnpihna, thungetsakna leh holimna hun limci mahmah hong neihpih zen uh hi. Biakinn kimkhatte bangin sunna hong tun tanghial uh hi. A mina Pasian nasem khat bek nangawn zahtakna leh itna lak ngiatngiat uh hi. Topa a itna uh pen a mipihte uh tungah kilangsak siam kasa mahmah hi. Ei Kala gam lamate tawh I kitehkak ciangin itna leh thukhualna ah nasia lua mai uh kasa hi.
Zangkong Zomi pawlpi ka kikhop khakna Pawlpite pen media lamah zong hat mahmah uh hi. Biakinn sungah media department nei ngiat uh a, tuate in biakpiakna hun khempeuh live ahih kei leh mundanga omte et theih dingin amau facebook page leh youtube channel-te ah hong khakkhia zel uh hi. A tangpi-in khasiam nipini masa pen nekkhawm (holy communion) in zang zel uh hi. Pastor khat bang in hih bangin hong gen hi, “Nekkhawmna sungah pumpi damlohna leh thahat lohna hanga biakinn hong tung zolote a inn phual uhah pai-in nekkhawmna ka pia hi. Tua bek hi lo-in cidam napi Biakinn hong tung zolo khangnote zong a inn uh ah va pai ngiatin nekkhawmna ka piak leh kikhop hahkatna-in hong neih lawh zaw uh hi” cih hong gena thupi kasa mahmah hi. Sawltak Paul in “Zin le leng do a siam mite na hi ta un” a cih pen Kawlgam Zomi tapidawte in a taktakin zui uh kasa hi. Kikhopna ah lasam daldal cihte pawl tam zat hetlo uh hi. Thupulakna a kisam teng program gelhna sungah guang lel uh a, nipini thawhlawm, sawm a khat cihte pulaklak se lo uh hi. Pawlpi khat bangah hun uk om se lo-in amau hun lianlianin tavuan nei khate in a hun uh hong la to lianlian ahih manin picingin etteh tak kasa mahmah hi.
Pasian hehpihna hangin Kawlgam Tapidaw Biakna kipawlna tuamtuamte ah Pasian in Zomite a gatangkai, a lutang dinmun ah hong koihna kamu a, Topa hang bek hi cih ka phawk hi. A zattak het lo Zomite Topa in Kawlgam thupha khuavak dingin hong zang takpi hi cih ka upna ahi hi. Training class ka kipatma un devotion ka nei thei zel uh hi. Tua hun ciangin Kawlla vive kasa napi a late pen Topa in Zomite a phuahsak late vive hi vet se hi. Topa in Zomite hong piak thu le late mah midangte in zong amau kamin letsawmin na lawppih Pasian tawh na kinaisak hi zen hi. Zomite I kiphatsak loh ding, Topa maipha mah I vil niloh ding uh thupi penpen kasa hi. Hihte khempeuh van le lei a bawl Topa kiang pana hong pai hi a Zomite sep theih man hi zenzen lo hi.
Sianthona Thupisak
Yangon khuapi pen gamdang khuapi ka zinkhakna dangte tawh ka tehkak ciangin Siangtho kasa mahmah hi. Inn sungah kuaman khedap bul lo uh hi. Tua mah bangin biakinnte ah zong pulpit tung, stage tungah khedap suah hamtang uh hi. Hih pen Khristiante bek hilo-in thu-um lo biakna dangte in zong limtakin zui uh hi. A gammite ngeina khat ahih manin Kawlgam na zin khak leh na zuih ding mangngilh kei in. Lampite ah mawtaw pen tam mahmah napi horn kimek khum gawp cihte pawl mawk zat het lo uh hi. Mawtaw lampi a kan ding ciangin mawtaw dang hong taite a beima dong hoih takin ngak hithiat photin thukhualna, ngeina zuihna pen thupisak mahmah uh hi.
Khuasung vaksuk-vaktohna
Khuapi sung vaksuk-vaktohna ah public transportation limzat mahmah uh hi. Khuapi sung taktak (main city) ah motor cycle hawl ding kumpite in phallo uh ahih manin kumu lo pah hi. Mipi adingin YBS bus-te pen nuam mahmah hi. AC vive leh a sungah TV nangawn om hi. Hih YBS bus-te ah conductor cih bang omlo hi. Passenger-te pen mawtaw hawlpa’ gei a kongkhak ah I lut phei lian leh lamsap (bus fare) khiat nading a bung khat na om pah hi. Kuamah a sum khon cih bang om sese lo-in mimalmalin amau pai nading a nai a gamlatzia tawh kituakin tua bung sungah sum khia diamdiam thei mawk uh hi. Hih milim biate in thumanna leh cihtakna peuh a taktak (practical) in hong hilh vial mawk uh hi. Ei Tapidaw kicite pen I thugente uh nasia thei lua napi sepna tawh kilak zolo citciat nong hi. Kei zong lamdang sa mawk ka hih cianga Sia Singpu kiangah, “Hihdan ziauziau tawh kingah takpi ding maw sia? kikhem nop lua lo ding hiam?” ka cih leh aman, “Mawtaw hawlte in a tuang passenger-te pen a thuman dingin tuat lel uh hi.
Tua mah bangin mipite in zong a maan tak manin kipia lel hi” hong cihsan ziau a thupi kasa lua hi. Amau a nuntakpih uh gamtatna pen kei adingin a lamdang pi thuthak hoih khat hong suak hiau mawk hi. Ka lungsim sungah, “Ko India-ah sum dong ding conductor a kikoih ngiatngiat nangawn a kikhem tawh a sum a cing lo-in a piak sawm tawh a kiselpih tawh a conductor pa mahmah in zong a donkhiat zah a kimin a pute kiangah ap lo cih mah tawh kibuai thei mahmah hi ven! No na tuan man ding ciat uh kuamah buaisak lo-in a bawm sungah khia diamdiam thei mawk maw! Hih bang na hih mawk uh leh Kawlgam pen na maban uh limci mahmah mawk ei” ka ci hi. Tua lo manmawh vai ahih ciangin city bus sangin taxi lak ziau pen manlang zaw hi. Khua a lum mahmah sam hangin mawtawte AC kithuah vive ahih manin a thuak nuam tuam hi.
Bogyoke Aung San Market
Nidangin Scott Market zong na kici ngei hi. Hih bazar pen Pabedan township, Zangkong khuapi mun laizangah om hi. Zangkong khuapi sungah shopping centre tuamtuam leh mall gol pipi a om tei hangin hih Bogyoke Market pen tualsuak vante, kham, ngun leh kep tawh a kibawl kizepna khi, bilbah, tau, nikten puansilh, tualsuak an le tui leh van nen deih huai nam tuamtuam kimatna leh a kim penna mun ahi hi. Gamdang panin khualzin mite in zong nakpitakin zuan uh ahih manun sumbuk ngakte in Mikang pau zang thei tek lel uh hi. I Zopuante zong hih sungah kizuak zihziah hi. Zangkong na zin khak ciangin hih Bogyoke Aung San bazar pha hamtang in kisikna om lo ding hi.
Nek leh taak
I pu le pate in paunak na nei uh a, “Kawl zong tuidamin kiho” na ci uh hi. Holim khawm bek zong nek ding dawn ding mah vaihawm tangtang uh hi. An kinekpih, letsong kipiak cihte pen supna sangin khat le khat ki-itna, thupha kipaihna-in ngaihsun uh hi. Hih hun tomna ka tam sungun an hong nekpih, letsong hong pia tampitak om hi. A diakin Pasian nasem peuhmah pen midangte sangin kin bawlin zahtakna pia tuam ngiat uh hi. Meltheih uh leh nau mundang panin a zin a vak khat pen kitheihmawh bawl lo-in a kikan tanghtanghte ahi uh hi. I pu le pate neih thukhualna leh ki-itnate pen limtak mahin na zui lai uh ahih manin phat huai kasa mahmah hi.
Zo Innpi hawhna
Kawlgam sunga minampi tuamtuamte’ ngeina tawh kisai kumpite in gamsung-gampua pan tourist-te et theih dingin a lamh ngiat uh mun thupi mahmah khat ahi hi. Zangkong na zin khak leh hih mun pha lo-in om kei in. Hih National races village pen Ministry of Progress of Border Areas leh National Races and Development Affairs in a bawl uh hi a Tharketa Township huam sungah om hi. A vei lampangah Yangon-Thanlyin leipi om hi.
Hih innpi lutna kelkongah Zo ngeina sungah a thupi mahmah ahi pumbuk na om pah hi. Tua pumbuk leh Zo Innpi kikalah Songpi khat na po hi. Innka dawhtam, sumbuk/sumtawng, sawm tangvalte giahna Haam, innkongpi tawnin kisungtum hi. Kongpi bang tungah salu nakim phial kisuang zihziah hi. Innpi sungah: lupnapi, meipam, Sutpi, ek awng, tawlet, khin, Sungpi, phaitam lamah sialhuang, inn nuai ah vok kul cihte kimtakin om hi. Zo Innpi tawh kigalsai-in kelkong mailamah I Zogam sunga bual minthang mahmah Rih zong a lim hoih takin kumpite in hong bawlsak uh a etlawm mahmah hi.
Zo Innpi pen a tung khempeuh sung pek a kiphah ngiat hia, a sungah I Zo ngeina vanzatte kimtakin kikoih dimdiam hi. I Zo ngeina tungtawnin Zomite pen tangtawng pek panin minam picing leh ngeina kician a nei minam ihihna hong lak kasa hi. Minam dangte in a neih loh neina van, innsung vanzat, um le bel, innlamzia, tumging tuamtuam cihte a kipan a thupi mahmah I ngeinate pen hih innpi in hong thaksuaksak kik ahih manin a vaihawm makai masate zong zahtakna ka pia hi. Innsung kilepziate in Zomite pen a thukhual, nu le pate, a zawngkhal zaw deuh pi le pute adingin mun a pia minamte ihihnate zong lak hi. Namdangte huang sangin Zo innpi huang sung pen gol zaw-zaizaw tham ahih manin tua mahmah zong kumpite tungtawnin Topa thupha I ngah tuamna khatin ngaihsun ing.
Hih ciang tawh hial bawl phot ni. A sim mimal kim Topa Pasian in thupha hong pia kim tek ta hen. Samuel Mung Suantak
Comment piaknop aomleh...