Sumpi piakna ~ Rev. Gin Khen Mang
Pawlpi sungah sumpi piakna thu ih gen ciangin, a gen siapa le a mipite lungsim sungah kisuanna om thei hi. Bang hang hiam cih le Siate in Pawlpi khasum sang uh ahih manin, siate gen dingin, mipi lamte in kilawm sa lo in, a gen siate mahmah in zong khasum apia pawlpi mite mai ah hih thu ih gen ding ciangin hang takin gen ngamlo thei hi.
A hi zongin, Lai Siangtho sung ih etcian semsem ciangin, piakkhiatna pen a thupi mahmah khat ahihna le a mipite le a siapa kikal a kinop mawhna om sak ding na hi lo zaw in, lungdam tak le lungkim tak a piak ding a hihna kimu thei hi.
1. Sumpi piakna – Piakkhiatna bulpi hi
Lai Siangtho sung a ih muh mah bangin Sehsuah Pianna pen, mimal khatciat Khristian nuntakna le pawlpi kalsuanna adingin abulpi a hihi. Hih thu ih gen ciangin, pawl khatte in, sehsuah piakkhawngte Lai Siangtho lui lai aa Jews mite zuih dingin Pasian thupiak hi in, eite adingin hi nawn lo hi, ci pong mawk in, sumpi lah kipia tuanlo thei hi.
Moses in Thukham 10 alakna thu Paikhiatna 20 na sungah ki gelh hi. Tua ma kum za tampi lai in, Piancil 14:20 na sungah, Abraham in a sehsuahte Pasian tungah na pia khin hi. Tua khit ciangin Jacob in, a pute khua lam ah galtai a a paina lampi ah khuamial a hih manin, suangtum khat lukham in lumsuk in ihmu hi.
A mang sungah Pasian kilatna khat mu hi. (Piancil 28:22) na ah, a khanlawh ciangin, hih munah Pasian om taktak hi,.. ka thei kha kei hi, .” ci in a lukham suangtum la in mun khat ah phut a, tua pen Bethel kici hi. Jacob in Pasian tungah kamciamna pia hi.
- i. Kei tawh nong om khop a,
- ii. Ka paina lampi ah nong kep a,
- iii. Ka nek ka dawn hongpia in silh ding puan nong piak leh,
- iv. Nuamtak in ka pa inn ah ka ciah kik leh;
Tua ciangin kei tunga nong piak ka neihsa khempeuh panin seh sawm suah seh khat kongpia ding hi, ci in kamciam hi.
Hih a tung a ih gen te Moses in Israel mite adingin thukham a lak ma pek a thu piangte a hihi. Moses in Thukham a lak khit ciangin Israelte in Thukham zui ding uh a, Pasian biakinn ah biakinn naseem te adingin sehsuah piak ding a hihi. Israel mite in, lo pan a piang ante, gan khawina pan, huansung a singgahte tung pan a hi zongin, sum bawlte in a meet ngahna pan a hi zongin sehsuah piak ding Pasian vaikhakna a hihi.
A hi zongin ahun hun in Israel mite in Pasian deihna zui zo lo in, lampial tawntung uh a, sehsuah piakna ah zong manman in na pia lo uh hi.
Pasian in, Israelte minam buppi un, Pasian hoihtak in, a biakna ding deihna tawh Levite mite biakinn naseem dingin sehkhia a hih manin Canaan gam a lut uh ciangin gam hawmna ah mun ngah saklo hi. Bang hang hiam cih le amaute in, Biakinn nasep seem tawntung ding uh a mipite sehsuah tawh nungta dingin a geel sak a hihi.
Tua ahih manin Israel mi buppi tung panin sehsuah te a piakna dingin na ngen hi. Israel mite in ahunhun in nungtolh zelzel uh a, Nehemiah hun lai, kamsangpa Malakhi hun lai khawng in sehsuah puak nawn hetlo uh a hih lam kimu thei hi. Tua ciangin Pasian in sehsuah a piakna ding uh kamsangte tungtawnin hanthotna piasak a, sehsuah biakinn ah a puak lohna thu hi bangin na gen hi. (Mal. 3:8-10)
- Na sehsuahte uh nong pia kei uh hi.
- Na sehsuahte hong pia lo na hih manin, haksatna na tuah uh ciangin, na piak sate uh nane kik uh hi.
- Na sehsuah piak loh na uh in, kei nong zahtak lohna uh a hihi.
Tua a hih manin, Pasian in a mite kiangah sehsuahte biakinn ah nong puak loh manun, guta na hi uh hi. Ka thu manglote na suak uh hi, ci in a gen hi.
Sehsuah piakna pen thu um mite a adingin, a bulpi hi cih ih genmah bangin, Pasian hong piak ih ngahsa thupha teng ngaihsun kik leng, nuntakna, nisim a ih nuntakna ding akisam, annek tuidawn, silh le teen a kipan, ih zat ding sum le thupha tuamtuam tampite kimu thei hi. Pasian tawh ih kizopna, mihing lam panin, a thupi mahmah khat in piakkhiatna a hihi.
2. Sumpi piakna – Pasian deihna hi
Hih piakkhiatna pen a tawntung in Pasian deihna ahi hi. Lai Siangtho lui hunin Pasian in, a teeltuam Israel mite tungah, sehsuah le sumpite piak peelmawh dingin a hilh hi. Lai Siangtho thak hun ciangin zong Pasian in thu um mite piakkhiatna pen kiciantak in hong hilh a hihi.
Moses in, biakbuuk a lam ding ciangin, mite tung panin, van tuamtuamte ngen hi. Mite in zong lungkim tak in pia khia ziahziah uh a hih manin, biakbuuk pen baih tak in lam thei uh hi. ( Ex. 25:2)
Biakbuuk lamna dingin, mite tung panin citpiakna tawh kingah vante kizangin, kilam hi. Tua biakbuuk sungah, nisim in Pasian kibia ding a, nisim biakna, paak namtui halna le sagawh biakna ki nei tawntung ding a hih manin, tua mun a naseem dingin, Pasian in Levite mite sehkhia hi.
Hih Levite mite nuntakna dingin, Israel mi buppi in hong puak uh sehsuahte biakinn kiangah kikoih in, tua sung panin amau innkuan zah le akisapna bangin zang kik uh hi. A hunhun in Israel mite in tua bang ahih loh uh ciangin, Pasian lungkim lohna mu thei hihang.
Israel mi pasal khempeuh in kum khat in thum veita Pasian mai biakbuuk ah kilaak ding uh hi. Tua bang a kilaak uh ciangin, khut guak tawh pai lo ding uh a, Pasian in thupha a piak na tawh kizui in, amaute lungkim zah tawi in Pasian biakbuuk ah pai ding uh hi. (Thuhilh kikna 16:16-18). Tua bek tham lo in, na neihsa le na anpalte tawh Topa zahtaak in, ci in hong vaikhak hi. (Pau. 3:9-10).
Lai Siangtho thak hun ciangin zong, thu um mite piakkhiatna ding tawh kisai kitelgen mahmah hi. Mite in amau lungsim sungah om bangin pia khia uh hen, piak loh phamawh cih bangin hi lo in utna lungsim tawh a pia ding uh hi. Tua bang mite Pasian in paakta hi na ci hi. (2 Kor 9:7). Pasian nasepna dingin hih piakkhiatna kisam mahmah hi.
Biakna naseem mite nuntakna ding le mission nasepna a tuamtuam sepna dingin, sehsuah le sumpite Pasian in thu um mite piak dingin hong hilh hi. Na piakna bangun, hong kipia kik ding hi. Na tehna uh seeng mah tawh hong ki teh kik ding hi. ( Luke 6:38)
Moses in biakbuuk a lamna dingin mite piakhiatna kisam hi. Levite mite nuntakna dingin Israel mite piakkhiatna kisam hi. Tu hun ciangin, pawlpi nasepna le, misssion nasepna khempeuh alawhcinna dingin, thu um mite piakkhiatna kisam hi.
3. Sumpi piakna – Lungkimzah piakna hi
Thu um mite sumpi piakna pen, lungkim zah piakna a hihi. Tua ahih le ih lungkimna zah bangzah ahi ding hiam? Sawm aa khat maw, sawm aa nih maw, sawm aa thum maw, cih bang gen toto leng, a tawpna ah apiapa lungkimna zah mah hi zel ding hi.
Tua a hih manin, thu um mikhat in Pasian tungah bangzah pia le lungkim ding hiam? cih ki dong lai ding hi hang. Hih thu ih tel muhna dingin, Pasian in eite adingin bang hong pia aa, bang hong sepsak hiam cih ih muh theih ding kisam pha mahmah hi.
Tedim Labu sung a, Topa aw ka nuntakna tangin siangtho takzang in (Take my life and let it be) a cih la na lungsim sungah sa kawm inla Pasian in eite adingin bang teng hong sepsak hiam cih ngaihsun leng kitel mahmah hi.
- Sihtawntungna ‘hell’ pan hong honkhia in nuntak tawntungna hong pia hi.
- Nisim ih nuntakna ah hong keem in, hong makaih dingin, Kha Siangtho Pasian hong pai sak hi.
- Nisim nuntakna ah leitung pumpi mahmah hong keem hi.
- Annek tuidawn ding nisim hong pia den hi.
- Niikteen puansilh ding hong pia den hi.
- Amah tawh kilawm dingin hong bawlin thupha tampi hong pia hi.
Pasian in, lei ding hi leh ih lei zawhhetloh ding huih a tawntungin amawkna in hong pia hi. Nitang khuavaak hong pia den hi.
Hih a tung a thu tawmcik khat sung ih ngaihsut khit ciangin, thu um mite in, Pasian tung sumpi ih piak ding ciangin, bangzah ih pia hiam? Niangtuisai le Ansai ah ih pai ciangin, sum a tul laidal piakding baih lam mahmah aa, biakinn ah sumpi tul khat ih khiat ciangin gollua ih sa kha mawkmawk hiam?
Luke 21:1-4 na sungah, Jerusalem Biakinnpi ah sumpi khiatna bung sungah meigongnu sumpi piakna thu kimu thei hi. Topa Jesu in, Jerusalem biakinnpi ah sumpi khia mi tampite mu hi. Mi haute akipan in mi zawng daipaamte nangawn hong pai in amaute lungkim zah ciat khia uh hi. Hih sumpi a khia mite lungsim Topa Jesu in thei a hih manin, “meigongnu in tam khia pen hi”, cih gen khia hi.
Meigongnu in ama nuntakna adingin sitnawn loin aneih khempeuh pia khia a hih manin, tam khia pen hi na ci hi. Tua lo sumpi a khia veve mi haute in a neihsa uh tampi a khiat hangun, tua zah tampi inn ah nei lai uh hi. Pasian in ih piakkhiat bek en lo-in, ih koih lai teng tawh sehkak a hih manin, meigongnu in tam khia pen hi, na ci hi.
Tuhun ciangin, pawlpi aa zuih ding pen 1 Korin 8. na sung a Sawltak Paul hong hilh mah bangin, mimal khat ciat in, amaute piaknop zah piak ding a hihi. Pasian a dingin ih phal zah, ih piak nopzah, ih lungsim sung a om bang tektek piakding a hihi. Ih phawk ding thu in, ih piakna zah tawh kituak in hong ki pia kik ding hi.
Sawltak 2. na sungah pawlpi apiantung aa thu um mite om zia pawl khat kimu thei hi.
- Thu um mite khempeuh pawl khat bek in om khawm uh hi.
- Amaute neihsate gawm khawm uh hi.
- A neihsate uh zuak in, pawlpi sungah kisapna neite huh uh hi.
- Biakinn sungah nisim in lungsim kituaktak in om uh hi.
- Amaute innte ah neekkhawm bawl kawikawi uh hi.
- Lungdam takin anne khawm den uh hi.
- Pasian min pahtawi tawntung uh hi.
- Mite maipha zong a ngah uh hi.
- A thupi pen in, nisim in Pasian um mi kibehlap hi.
A tawpna ah, thu um mi khatciat in, lungkim zah ih piakkhiatna hangin, pawlpi sungah kilemna, nopsakna, ki thutuahna cihte om ding a, tua ih piakkhiat na gah pen, ei kiang a hi zongin mun dang khat peuhpeuh ah a hizongin, Pasian minthanna dingin thu um mite ki behlapna, pun’na om tawntung ding hi.
4. Sumpi piakna – Thupha ngahna hi
Sumpi piakna pen, thu um mite nuntakna adingin nasep thupi khat hi a, Pasian hong deih sak khat zong a hihi. Lungkim zah piakna hi cihte gen khin hi hang, a nunung pen in thupha ngahna hi cih zong ih gen nuam lai hi.
Sumpi piakna pen thupha ngahna hi ci in, tua lametna bek tawh sumpi piak ding hilo hi. Tuhun ciangin, mite nuntakna haksa a hih manin, sum bawlna dan in ki ngaihsun a Pasian thupha ngahna dingin sumpi piak ding hi kici hi. A hi bang khat aa ih ngaihsut hangin, ih meet nop man a sumpi piak ding hi lo in, Pasian ih it man a piak ding tavuan a hihi. Aungbali (lottery) letmat lei dan khat in sumpi ih piak khak le man hetlo hi. Aungbali letmat lei khempeuh in zong ngah kim zenzen lo hi.
Sumpi ih piak ciangin,
- i. Ameet ih ngah nop manin sumpi ih pia kha hiam?
- ii. Ih hauh nop manin sumpi pia ih hi hiam?
- iii. Mite in hong mu hen ci a pia ih hi hiam?
- iv. Pawlpi tungah sumpi pia ih hih manin thu neihnopna tawh pia ih hi hiam?
A tawpna ah Pasian adingin SUMPI PIAKNA pen THUPHA NGAHNA hi cih gen nuam pha mahmah hang, a hi hangin, lungsim manloh khat peuh tawh ih piak khak le a piang ding thu te en suk lai leng: Haagai 1:6-8 na sungah, Israel mite kiangah, Pasian tung a a thuman loh manun, Pasian in haksatna thuak sak hi. Tua ahih manin, Pasian thu masa saklo in Pasian itna tawh a piak loh uh ciangin,
- An na nek hangun, na gil uh vah theilo ding hi.
- Puan na silh hangun na khua uh lum lo ding hi.
- Sum na thalawh uh hangin, na thalawhsa uh sumte na koih na uh ip a taw-vang bangin bei mang ding hi.
A hi zongin, thu um mite in Pasian itna tawh ih piakna thu kisitkik in, hong tung ding mailam hun ah, hanciamna tawh Pasian mah thupi sak pen in, ih piak khiat le TOPA hong kamciam thupha te a banbanin ih ngah ding hi. Tua a hih manin, mailam hun ah ih piakkhiatna pen lungsim le na khempeuh a thei pa tung aa pia khia hing cih phawk kawmsa in,
A beisa hun in ih ngahsa sung panin seh sawm suah seh khat a pia zo te in, sehsawm suah seh nih, seh thum seh li cih bangin Pasian muanna tawh kisin toto ding hi hang.
Tua bang a kisin mite nuntakna sungah Pasian in thupha hong piak ding kamciam omsa hi. Thupha ih cih ciangin sumtang hi pah selo kha ding hi, innkuan sung cidamna, innkuan sung nop sakna, ki itna, sepna khat peuhpeuh ah lungkimna cihte a kipan, Pasian in hong piak theihthupha a dim in om lai hi. Kisin ding hi hang.
A kigenngei thu khat ah, Sumpi manman a piakna pen, thupha kingah takpi a hih manin, mi mawkmawk tungah gen huai lo hi, kici zaw zen hi. Rev. Gin Khen Mang
Comment piaknop aomleh...