Makai lianpi na hih nading, laibu nakpi in asim khat nahih kul hi
Israel gam na zin ngei leh Galilee tuipi* le Si tuipi* (Dead Sea) kilamdanna na mu kha ding hi. Galilee tuipi ahih leh tuisiang in nuntakna nei tuisung ganhing tampi a sung ah om in, akiim apaam ah singkung le mehteh mehgah te zong hingsak hi. Tuni ciang dongmah in ngasa kibeng lai hi.
Ahizongin Si Tuipi ahih leh kilok lo, luangkhialo dai dide in a om hithiat hi. Ama sungah le a kim ah nuntakna nei bangmah omlo hi. Galilee tuipi ahih le Israel gamlu lam ah om in Lebanon mual tung panin lui tuinak te a ngah ahi hi. Ama kiangpanin zong leitaw lam zuan kawmin Jordan gun a luangkhia hi. Tua Jordan gun ahih leh Si Tuipi sung ah lut hi. Si Tuipi in Jordan gun panin tui ngah mah taleh piakkhiatkikna, akhah tuinak neilo hi. Ama mun ah khawlsak in akholcip hi. Hih in i gennop thu ahi hi. I nuntakna a nosuah nading le gah hoih tampi a gah nading in sungtum le pusuak, ngahna le piakna kikhaikimna, kilekkimna (balance) ding kisam hi. A lut om mah bangin khahkhiat zong a om kul ahi hi.
Pawlkhatte in “Na ngahna sangin na zatna a tamzawk aaleh nakep bangmah omlo ding hi” ci uhi. Hi mun ah kilekkimna kisam hi. Thu-um mi pawlkhatte ahih leh a ngahna tammah taleh a piakna tawm thei hi. Amaute in Laisiangtho sinna tuamtuam te kah in, Pasian thu ngai kawikawi thei uhi. Amau te in la den uh a, ahizongin semkhiat ding ngaihsut in neilo uhi. Hih tawh akileh bulh thu in Pastor te ahi hi. Amaute in a piakpiak hangin a ngahkik na a om kei leh a sawtlo in kiamsuk na piangsak thei hi.
Paul in thoonginn sungah a om laitak in Timothy kiang alaikhak na laigual tawpna ah hi bangin a at hi. “Na hong pai ciangin Troas khua-ah Karpas kianga ka nusiat ka puantualpi hong pua inla, LAIBUTE zong, a diakdiak in savun laidalte tawh zong hong pua in.” (2Timothy 4:13). A ni tawpni hun, thonginn sungah a om hun sung nangawn ah Paul in a deih nih om hi. Tua in “Ka puantualpi le ka laibute” cih ahi hi.
Hi laigual tawh kisai in C. H. Spurgeon in “Pasian in amah tel khin hi. Ahizong ama’n laibu deih veve lai hi. Kum 30val bang Pasian thu genkhin hi; ahizong laibu deih veve lai hi. Pasian na ngawn mukha khin hi; ahizong laibu mah deih veve lai hi. Nungzuipi pawlkhatte sangin zong thutheihna hauzaw hi; ahizong laibu deih veve hi. Vantung na ngawn ah kahto ngei in, mu ngei mah taleh laibu deih veve lai hi. Laisiangtho thak sungah a tamzaw ama at hima taleh, aman laibu deih veve lai hi.” ci’n gen ngei hi.
Laigelh siam Oswald Sanders in a gelh Spirual Leadership laibu sungah “Khalam le cilesa khuak pilna lam a khangto nuam mi (numei/pasal) khatpeuh pen laibu tawh kikop den hi.”ci’n na gelh hi. Ka sim khak ngei ahi John Wesley le Jonathan Edwards te khangtangthu te ka phawkpha kik hi. Amau gel ahih leh cilesa khuakpilna (intellectual) lam nasia mahmah uhi. Sakol tung tuankawm samah in laibute sim tanghtangh uhi. A zin na peuh vuah, laibu pua hamtang uhi. Sakol lam pai nading zong en manlo in sakol tung tuang kawmsa in laibu asim ngeugnau Wesley’ lim kisuai khat zong ka mu ngei hi.
Makaite pen laisimte ahi uhi. Makai khat ahih nak leh laisim hi. Ahizong in laisim mi khempeuh pen makai hilo uhi. Mitampi takin laisim ciat uhi. Ahizongin avek un makai hikhin lo uhi. Mi makaih ding nahihleh na makaih ding mite sangin a sau zaw, a zaizaw a picing zaw in na ngaihsut theih ding kisam hi. Hih a nuai ah bang hangin laisim loh phamawh hiam cih tawh kisai thu li te kikum ni.
(i) Tha lakna le ki tawsawn nading in laisim hamtang in (You must read for inspiration and motivation)
Harold Ockenga in “Thalakna tuikhuk te laisimna tawh dimhkik zel in.” ci hi. William Long, Christian Perfection le pawlpi laibu tuamtuam a at pa in “Ciimna/pilna le thuhoih thupha tawh kisai laite simna in thungetna zom ah lungsim a khangto picing sak pen ahi hi. I thate hong zang sak hi, hong lungnem sak hi. I ngaihsutna te hong kituahkop sak hi. Thathak te hong guan hi.” ci hi. Ken zong thathak lakna in lai kasim hi.
(ii) Na siamna na a hiam semsem na dingin laisim in
Aldous Huxley in “Lai koi ci sim ding cih a thei mipa in ama tha amah mah in khangpha sak hi, a nuntakna kicing sak hi. Tangpha sak in zong lawphuai sak hi” ci hi. Pumpi cidamna ding, hoih nading exercise bawl bangin laisimna icih pen khuak hoihna dingin bawlna ahi hi. Exercise bawl semsem leng pumpi thazang te a khauh semsem mah bangin, laisim na in ka khuak thahat sak hi. Khuak limzat lua in a si cih om nailo hi.
(iii) Mite tungpanin pilna, theihna lak theihna ding laisim ding kisam hi.
Mipilpa in a tuahkhakthu te panin pilna la hi; Mipil zaw lailai pa in ahih leh mite tuahkhak thute panin pilna la hi. Mikhempeuh in haksatna, khialhna, ze-etna te panin pilna i sin hi. Ahih hangin a tawntungin khialh ding pen hitheilo hi. Socrates in “Na hun neih sungin mite tuahkhak thute tungpan nanglenang in pilna la in. Tua hileh midang te tua thu ah haksa sa in a buai in a om hangin, nang na hileh olno takin na kantan zo ding hi” ci hi.
A thupi pen in mikhempeuh te tungpan pilna kila thei hi cih ahi hi. Amaute nasep khempeuh thukim pih pah ding zong kisamlo hi. Ahizongin mikhat peuh pen nang aading in sia (pilna hong pia thei mi) hi thei hi. Akibanglo mituamtuam te tungpan in ngaihsutna le akidang thute ngaihsutna thak khatin kaituah khawm thei lecin tua pen a thak bawltheihna (creativity) ahi pah lel hi. Thumanna pen ikim ipam ah om kinken hi. Ngaihsutna thak (idea) cih pen omlo hi. A thak bawltheihna cih in a omsa ngaihsutna te kaituah in lampi thak khat ah paipihna ahi hi.
(iv.) Aki khelkhel leitung ah laisim tawntung in.
Hih tawh kisai in laisim na pan thuhoih thupha, pilna te koi ci ngahkhiat theih ding cih kong hawmsawn nuam hi.
(a) Na simkhit sa laite entel (analyze) kik inla, hih khit ciang bang lam tawh kisai sim ding kisam kahiam cih ngaihsun in.
(b) Laisim hun ding geel kholhna nei in, tua laibu tawmtawm in na pai na peuh ah sim kawikawi in.
(c) Na laisimna kilekkim sak in. Zaitak le suakta tak in sim in. Ngaihsut kibatpih le kibatpihloh te tawh zong kikum khawm in. Tua hileh na theihna hong zai zaw lai ding hi.
(d) Nasim laibu na deihna te laitui tawh git inla, note bawl in. Phone app sungpan in a sim na hih aa leh zong highlight (star pia) inla, kemcing in.
(e) Bang laite simlo ding cih le na deih laigelhsia (author) theitel in. Laibu tuam le akihel thu (zon olna) te le thumapite sim in vel in.
(f) Laibu thu tomcing etna, etkikna (books reviews and summaries) te sim lecin hun tomno sungin bang laibu lei ding, sim ding cih khentat thei ding hi teh.
(g) Laibusaal khat nei in. Laibu ahi zong ebook ahizong, tua laibusaal ah etkakna dingin kemcing in.
A tungaa thute lak ah Laisiangtho in eite aading in a thupi pen le amasa pen laibu ahih lam manggilh loh ding kisam hi . Laisiangtho sim manlo liangin laibu dang simna tawh hun kibei sakthei hi. A dang lai nasim ma in anungta Pasian kammal aading hun pia masa in. Pasian kammalte in i paina lampi aading meivak ahi hi. Adang te tawh hun tampi i beisak sangin Laisiangtho tawh hun beisak zawk ding kisam hi.
A khangtoto, apicing makai hoihkhat na suah nop leh na laisim na pan khawl kei in. Tua in mite sangin hong kilang sak zaw ding hi.
Galilee tuipi le Si tuipi tegel pen bual ahi hi. Ahizongin bual lian lua mahmah ahih manin tuipi min kipia ahi zaw hi.
lailet; Nk Khanno
Zingsol
Sr: To be a great leader you absolutely must be a reader by Pastor Rick Warren
Comment piaknop aomleh...