Khanna, Khantohna le Kiginna (Growth, Development and Readiness) ~ Pau Sian Lian
Khanna (growth) le khantohna (development) pen a thudan luangkhawm litlet leh kilawm mahmah napin, a khiatna taktak kibang lo hi. Gam khat adingin khanna cih pen nasep (job) tamzaw, gamdang mite’ sum bawlna khauhpai semsem cihna hi-in, tangpi’ adingin na khempeuh kibangbang lel, nuntakna kilamdanna om tuan hiaulohna zong hi thei lel hi. Tua nasep tamna, gamdang mite’ sumtuhna (investment) tamnate’n tangpite’ ading teelkhuan tamsak tuan (increase choices), khuasakna khantuanlo-in tangpite siamnate tawsawn tuan kei henla sepngei teng mah semsem, semtheihte bek sem thei suak leng tua pen khanna hipong-in khantohna hilo hi.
Khantohna ah “kiamna” nangawn a om thei lua hi. Innkuan tawh kigenteh le hang inntekte agen siasia lengla atam ziazua sang, kuamah hong hawh khollo dingin innkuanteng nui khawm lingling leng tua zong khantohna hipah hi. Gamdang mite’n nasepna zum tampi hong hon teh kikhangto pah ding cih kamciam om tuan peuhmah lo hi. I neihsa leisung sumpiangte, singkung lopate amau angsung meetna bek dingin a zung pan hong lotkhiat sak dikdek ding mi namdangte i gamah phual hong sa-in ei innteek te niangtui man ciang peuh tawh hong khem uh sangin, i lo le gam hoh hong thei kha vet keizaw mai le uh kikhasia lo ding cih dan hi.
Image
Khanna omlo-in khantohna om thei in, khantohna-ah khanna zong kul masa pelmawh lo hi. Tua ahih manin khanna (growth) pen a phazah (quantity) tawh kisai phadiakin khantohna (development) pen a muibun taktakna (quality) tawh kizawi tawn pha diak hi. Project tam keei pong, plan a hon amangin suai den cihte zong lungdam huai tuan lo hi.
I Kawlgam ah gam tuamtuam le a diakdiakin Sen gam lampan project hong bawl uh hon khatte etsak le hang nasia thei mahmah napi, Kawlgam mi, tangpi phattuam nang a om meel lo nasep, na dil mahmah thei hi. Myitsone dam project bang etsak pak lehang, meitha a kingah zah 90% pen amau gam lamah puak ding hiziau mawkin, a mun, a gam, a khua a suplawh pen Kawlgam mite hong hilel hi. Tua project adingin nasem nangawn Kawlgam mi tam khollo-in amau Sente tengmahin nasep ngah hi lai hi. I theihloh tuadan project zong tamtuak mahmah lai hi.
Hlutdaw chairman U Thura Shwe Man le Dr U Myintte’n a thugenna uhleh a laigelhna te uhah a kisemsa projectte enpha kikin tangpi’ ading phattuamna a om ding hiam cih sittel huai hi cih hahgen mahmah uh hi. Tulian laitak, Kawlgam ah sumbawl nuam, sum tuhnuamte’n Kawlgam’ Foreign Direct Investment law le zuih ding thugil (rules and regulations) a lunglut mahmah laitak uh hi. Hon khat zong ong lutlut khin uhin, hong lut lai ding zong honkhat mah om hi. Tua hun ciangin, amau nasepna-in khanna bek omsak pongin khantohna a piangsak mahhiam cih sittel huai mahmah hi.
Thu khat leuleuah, khantohna ading nasepnate-ah tangpi-in i hamphat nopleh ei mahmah zong i kigin kul hi. Pilna siamna i na neih limlim phot ding kisam hi. Tu hunteh Manglai simtheih, pautheih, gelhtheihna ciang bek hi nawnlo-in “Internet”, “English” le “IT” hong hita mawk hi. A tawm penpen tuate i siam limlim keileh nasep hong kipiak nop, khasum hoih, za hoih hong ki-ap nop hang hong lem tuan peuhmah lo ding hi.
Dr Nay Win Maung (Egress) gendan cilehang pilna siamna i neih kholh keileh i gamah zum tampi, company tampi gamdang mite’n hong hon uh hangin, ei Kawlgam mite’ adingin sawl tangzang nasep (general worker) leh kongkhak ngak, gate cing (security guard) peuh bek i septheih hong suak lel mawk ding ci hi. Asean gamsungteng suakta takin van zuakna (Asean Free Trade Area) cih bang limtak hong kisem hileh pilna siamna i neih kei leh ei gam sungah gamdang mite’ sila peuh kisuak thei lel ding hi.
Tuhun teh mikang, mivom a kuakua tawh liangko kikimin na i sepnop, i kidem nop leh siamna theihna nihta bang i kop ding kisam ta hi. Mikanglai bek, computer bek, accountancy bek cih bangin namkhat bek pumsiam hi nawnlo-in, Mikang lai (TOEFL, IELTS) le LCCI, Manglai le Senlai, Senlai le IT, IT le LCCI, LCCI le mikang lai cih danin namnihta helh dimdiamin i siam mahmah kul hi. Tua lo-in midangte kidem zolo ding hi.
Tua bang khat mahin ei Zomite phadiak bang gam le vai huihnun dan hong kikhel mahmahin, gamvai (politics) ah zong suak tatakin kihel theih hun hong tung ahihmanin midangte’ ukna nuai, zawhthawhna nuai, nopnehna nuaiah i ki pekpek nop kei a leh Political Science pilnate zong sang kician mah-ah limtakin sinhuai mahmah ta hi. Tua hi keileh tu mahmah zongin hong kinopnehna tam mahmah ta hi. Tuhun pen thatang tawh kidemna, thatang’ vangneihna “hard power” hun hi nawnlo-in, pil kiukiauna, ciim khinkhian na, khuak taina “smart power” hun hita hi.
Hunhoih hunpha (opportunity) cih pen hong pai thithe lo hi. Mitphiat kalin mangziau thei-in, khatkhatte kum (20) bang kingak kik thei hi. Khatkhatte lah khatvei zong hong kuadawk nawnlo thei lai hi. Khanna le khantohna khen siamin, hun hoihte adingin pilvang takin kigin siamni. Pau Sian Lian
Comment piaknop aomleh...