A khangto ding mite’ lungsim puakzia leh nasep zia ~ Khup Lian Thang
Leitung ah gam khangto leh minam khangto te’ a nuntak zia leh a gamtatzia te en hi leng ahuam pi in a mimal ngiatin a picing temah na khangto uh ahihna kimu thei hi. Picing cih ciangin lam tampi ah picinna tuamtuam om dinga, tua lak ah athupi pen hi napi in kuamah in a awlmawh khakloh mun khat kikum khawm dingin hong zawn nuam ing. Tua a ki awlmawh khol lo lungsim puakzia pen mihing khat ii khantohna ding leh a kiam sukna ding ii a thubulpi te na hi in, tua mimal khantoh leh kiamsukna tungtawn in innkuan, kipawlna pawlpi, khua le tui, minam bup leh gambup khantohna aa dingin a thupi penpen leh thu bulpi na hi citciat hi. Tua lungsim puakzia pen “Nasepna ah a kilawm a kituak leh citak takin sepna bawlnopna lungsim” ahi hi.
A lamkhial nasep zia leh lungsim puakzia
Kei tuahkhak thu tawm hong sawn nuam ing. Singapore pen gam thupi khat ahih mah bangin gam tuamtuam pan in nasem dingin kizuan ngeingai hi. A diakin South East Asia gamte leh India, Bangladesh gamte pan in kitam pai penpen hi. Nasep zia pen nam tuamtuam in om a, nasep aham zawdeuh tawh Kawlgam pan a apai te aa dingin Agent zangin nasep a zong hileh $3000-4000 bangin nasep ngahthei hi. Ahih ahangin India leh Bangladesh gam mite ahih leh Agent man pen $ 8000-9000 bang la uh hi. Nasep kipan cil khat in a khasum leh a hunval nasep (Overtime) kigawm leh $ 800-900 kim bek ngah uh hi. A nek leh a dawn ding adok khit teh $400-500 khawng bek omlai ahih manin a Agent man pen kum khat le lang bang hun la in a lohkik uh kul hi.
Sammon acih Bangladesh te khat pen hong tung cil lam in nasep hanciam, zong tei mahmah leh na sep siam mahmah hi. Tua hangin ka nasepna ka pu ten zong pakta, ko a naseppih ten zong it in lawmta bangin ngaihsun in kikhawl khawm in nasep dante nuam ka sa mahmah uh hi. Kum khat bang khit ciangin nasepna tawh kisai a theihloh bang nei nawnlo in, Company in zong amah tungah muanna takpi tawh nasep thupi vai thupi te ap in muang mahmah ta uh hi. Sammon in zong pen amah leh amah kimuang, aman Company aa dingin na tampi sem thei, mi khempeuh in zong amah tungah kinga mahmah cih hong thei toto hi. Ka pu te bangin pilna neilo, nasep ham tawh hong pai ahih hangin amah pen tei mahmah leh siam mahmah ahih teh a za leh a khasum tampi khansak dingin, pilna neite septe’ nangawn semsak ding ci-in Sammon mailam ding kikumkum thei zel uh hi.
Sammon pen ko kiangah na hong sepzawh kum 2 bang hong cin ciangin damdam in hong kikhel hiaihiai hi. Ahoih lam in kikhel hilo in a sia lam ah hong kikhel toto hi. Hong kisa thei pianpian in, vaipuak kipia te a sepnop mah sepnoploh mah hong nei ta hi. Tung siahte’ thugente thusim mah thusim loh mah hong nei ta hi. A ut leh phone kisam dawngin a ut kei leh dawnglo in om ziau bek thamlo in, a suksia penpen ah phone Missed-Call a muh hangin samkik lo sawnsawn lai hi. Phone Miss-called mu aa sap kik lohna pen minam khangto te in ahoih hetlo leh dik a sak hetlo uh lungsim puakzia hi gige hi.
Thu omlo in kisam hetlo ding ahih man in miss-called muh phet in sap kik pah ding ahi hi. Sammon pen tua bangin lam hong paikhail ahih manin nidang danin ki hopih thei nawn phalo hi. Kam khauh pian tawh pu te in hopih a, a kikhelna dingin na gengen zel hi. Kikhel tuanlo bek thamlo in, amah om kei leh hih Company ah a ma’ nasep dan a sem thei ding leh asem zo ding kuamah omlo ahih manin kuamah in bangmah hong ki cih ngamlo ding hi ci-in ngaihsun hileh kilawm hi. Tua kikal in innlam ah zinei in ciah loh phamawh ahih manin kha 2 khuan a piakna nangin Company ah ngen hi. Ka pute in tamlua hi, tawm ahun khiam in ci-in gen hi. Ut tuanlo in nuakbawl zaw sawp hi. Tua ahih manin Company in amah ciahsak a, a ciah sungin a nasepna Permit zong cancel sak ziau uh hi.
A permit ki cancel ahih manin hong paikik thei nawnlo in, khat vei leh ka pute sam zel, khat vei leh a lawm dangte sam zel in, Company in nasep a piakik theihna dingin thum keei hi. Ahih hangin ka pute hita leh kilawmte hita leh kua mah in iplah zo nawnlo, sap dingin ngaihsun masa nawnlo uh hi. A Agent man a lohkik zo liamliam bek hi in ama aa ding sum bangmah khol manlo hi. Tua sangin athupi zaw lai a, a khantohna dingin Company in a gelsak khempeuh a sumh ahih manin nak pammaih mah mah hi. Hih bangteng apianna ahang en taktak le hang, Sammon pen amah leh amah hih bang dinmun a tunna dingin akibawl ahi hi. Kawlte paunak ah “Ama hankhuk ding amah mah in a to” acihte ahi hi.
A khangto mite nasep zia leh lungsim puakzia
Ka nasepna Company mah ah, Japante pan in tangval khat hong tung thak om hi. Japan pan ahih manin Singapore aa ki zang ahi pau leh ham, ngeina gamtatzia te siam nailo ahih manin haksat mahmahna tampi a om hangin hanciam tentan hi. Thu hoihtak kantel in, atheih dongin hanciam aa, a theihloh nate hoihtak in zattaakna tawh a naseppihte hopih in ki niamkhiat takin dong hi. Kei ngaihsutna ah a theihloh tamlai ahih manin a kiniam khiat hi ding hi ci-in ka ngaihsun hi. Theihloh kalin hunte hong pai in tu in ahih leh kum 5 bang hita hi.
A nasepna ah a cihtakna pen ki lamdang tuan vetlo hi. Nasepna tawh a kisai pih khempeuh,a tungsiahte leh a nuai aa nasem pen zahtakna tawh hopih den hi. Ong tungcil lam aa amah ahuh a apanpih te pen zahtak den in a lungdamna mangngilh ngeilo hi. Company pute, anasep pih lawm leh gualtawh a kilem theithei dingin om den hi. A taktak in ka pute pen Japan te ahih manin tua amau vang tawh kiphatsak ding cileh zong a ki telsiam ding hi bilbel hi. Ahih hangin tua ci lo in, nasep zia ah amah sangin a u zaw a thei masa zaw amakaite zahtaakbawl den hi. A nasepna zahtak ngiat ahih manin a nasep pih khempeuh in amah muang mahmah in amah tawh nasep khop pen nuam kisa ciat hi.
Khat veivei kician lualiang ahih manin mi dangte in amau zia ki zui zolo dekdek thei zaw hi. Tua bangin hanciam takin a nasepna tungah amah kipak hi. Ku amah in phat in siamteh, kician lua the kici ta se kei leh amah hih theihzah in ahoihpen in nasem den hi. Tua bang lungsim puakzia a neite pen khangtoh loh apha mawh hi mai hi. Hih Japan pa pianzia enleng a nasep a siam gawp hangin kiphatsakna cih om vetlo hi. Tua bang lungsim puakzia anei Japan minam leh agam a khantohna ii thusim a hihna ka phawk kha lian hi.
Zomite in ee leh
Zomite in ciamnuih leh cihtak in paunak khat nei uh a, “Zomite in zawnna pen thuak zo uh in, huahna pen thuak zolo uh hi” cih ahi hi. Zogam ah naupang tangvalno bawhsung a siam mahmah khat pen, a lawmte in khuasung bawlsung ki suihna ah a kikhel dingin hanthawn keei uh hi. Amah lah siam mahmah ahih manin a kihelna team in gualzo pelmawh ding, amah lah minthang pelmawh ding cih pen tel mahmah uh hi. Tua tangvalno pa in “A bawhlung suih ding zong ut ka mahmah hangin, en a khatna ngah bek thamlo in bawhlung siam aa hong minthang mawk leng, zu kham gawp zatap gawp loh phamawh ding himawk in tua mahmah ngap keng” ci hi ci-in ciamnuih leh citak in a ki gengen thu khat ahi hi.
Zomite pen nuntakna haksa in College khawng kikah kim zo hetlo hi. A kahkha sangnaupang pawlkhat pen innlam a ciah ciangin a pianzia khawng kikhel in, kuamah thusim mello, amah bek apilpen a siampen ki sa thei zen uh hi. Music siam lasiam minthang dingin kipan a om sunsun Zomi tampi takpen, kipahtawina kiphatna ah pukin a tunna ding tung nailo pi aa a kisia cip pen kitam mahmah hi. Na sepna khat peuhpeuh ah zong a tunga Bangladesh pa dan mah in tawmkhat sem thei hih thei ong kizang thei pian leh kiphatsak gawp, ki pummuan gawp in hopih zawh in a om lo, apute a tungsiah te, a lawm leh gualte thusim nawnlo in a pute in a leh mai-et et pawl pen Zomi sungah ki tam mahmah hi.
Hih lungsim puakzia pen namtom lungsim, a kiamsuk dingte pianzia ahihna theihhuai mahmah hi.Tua bangin nang leh nang thupi kisa gawp in, mite pahtawina, mite phatna tetawh kipak gawp leh kiphasak in na om kha zenzen hiam? Na puk hun ding hong tung hak hetlo ding ahih manin tu mahmah in kikhel inla, lam man ah kalsuan kik in.
Na muhzia khel in
Papi khat zato lum hi. A gei ah azi in tutpih hithiat in a pasal hoihtak khoi hi. A pasal in a zi kiangah, ih ki ten cillai in huihpi nungin gial hong hia aa ih loh aa buh kung teng kisia in ka lungkham mahmah laitak in ka gei ah om in tha nong pia hi, ci hi. A zi in himah hi u aw ci-in dawng kik hi. A pasal in a thugen zomkik a, tua zawh kum 2 khitteh kek hong kia in ih lo buk aa ih ansal hong kang hi. Tua hun laitak in na geina nong om pih hi, ci hi. A zi in himah hi u aw ci-in dawng kik hi. A pasal in a thugen zom kik in, tua zawh a sawtlo in ih ganhing te tungah pul natna hong tungin ih ganhing neih khempeuh a sih laitak in ka gei ah na om, ci hi.
A zi in himah hi u aw ci-in dawng kik hi. A pasal in a thugen zom kik in, tu in ka cina in zato k alum hi, tun zong ka gei ah nong om pih hi, ci hi. A zi in himah hi u aw ci-in dawng kik hi. Tua ciangin a pasal in a thugen khup in, nang pen kei aa dingin a lauhuai mahmah numei khat na hi hi. Nang hangin kamsiatna khempeuh hong tung hi, ci mawk hi. A taktak in a zi hangin a nasep haksatnate sem zo, athuakzo ahihna phawkkha thei hetlo in alungdam theihloh pen a kamsia mahmah lokho pa ahi hi.
Khat vei naupang numei no kum 5 apha pan Marie acih khat in, naupang kimawlna tuipekna ah tui a kia dektak Dennis acih kum 3 khawng a phapan pasal no khat tuikia ahih manin na honkhia thei hi. Dennis ii nu leh pa te in Marie tungah lungdam lua in pahtawi keei uh hi. Tua leh Marie in ah nong lungdam nong koh uh hangin na tapa kei tungah heh mahmah in tu dong hong nuak ai maw ci hi. A banghang in maw ci-in a dot uh leh, “Dennis ka hotkhiat lai in a sam pan ka kai hi. Tua hangin a lu nasa lai in kei hong nuak hi” ci in dawng kik hi. Na naepna na maban khat peuhpeuh ah a tunga lungkho papi pa leh tukia pasal no pa bangin nang hihna ki theilo in, nang hong dinpih hong panpih hong makiah na nu na pa na sia na makai, na nasep pih na lawm leh gualte peuh na telkhilhl khak lohna dingin hoihtak in kidop ding leh pilvan ding ahi hi.
Kikhel ni
Leitung khua hun nangawn in luanzia pianzia nei uh hi. Ui te nangawn in amau apantah a pute it thei pibawl thei buang uh hi. Nang hong panpih ngeite tungah lungdam ko khait ngei het kei in. Tu laitak na naseppih te tawh hoihtak nasem siam inla, ki niamkhait ding ki sin pha kik in.Na sepna maban khat peuhpeuh ahi Sumbawlna, Kumpi nu nasepna, Company ah nasepna, Biakna vai ah nasepna, nu leh pa u le nau vakna ding ngaihsutna khat peuhpeuh hangin nasepna, inn ah tate pantah in pasalte nasep ciah leh kuan dawnna, etc… cih bangin nasepna nasepizia leh vaipuak atuamtam aom ahi hi. Tua bangin nasepna ah a thu luanzia, nasep luanzia leh paizia bangin zuih ding kalsuan ding a thupi penpen ahi hi.
Nasep kalsuanzia cih ciangin, Gentehna: na tung siahte amimal in na zahtak kei zong nasep paizia tawh na zahtak veve ding, na sepna na vaite amah na theihsak tanghtangh ding, amah khengin bangmah nasep hetloh ding, phone ong kisap leh dawng ding, na dawng mankei leh message nusia dingin na man peuhpeuh the sam kik pah ding cihte ahi hi. Nang nasep hong guan na pute, na lawmte, na u nanau te pen, nasep hongpia na maban hong musak hong zonsakte ahih manin na zahtak ding kisam hi. (tampi om hi. Nang leh nangin ngaihsun in).
Telkhialh loh ding ah, u leh nau kizopna, lawm le gual khuapih tuipih kizopna leh nasep na ah kizopna pen khensiam ding ahi hi. Na u na nau ahih loh hangin nasep paizai hangin na tungsiah na nuaisuah te tawh kilem in na zahtak siam ding a hi hi. Na tungsiahte, na pute ngaihsutna pen hoihsa lo, nang ahoihzaw ngaihsutna na neih leh zong hoihtak in na gen siam ding thupi ding hi. Nang muhtan musa lo in, na etneu aa na thupi sim kei khak mawkmawk leh, asumh ding leh maban a kikhak dingpen nang na hizaw kha ding hi.
Mi tampi takin tua theilo in a tungsiah a makaite langpang kha thei hi. Ka makaipa in kikhelna deihlo ahih manin kei kikhelna a deih ka hihna hangin amah a lang kapan kul hi ci kha thei uh hi. A langah pang se lo in, na deihna na muhna ii ahoihna te hoihtak gen siamsawm zaw inla, na makai na pu napite te tawh ahoih lam in kinial sawm zaw in. Tua hangin nang cihna hong man leh ahoih hipah in, hong manzawh naikei leh, heh le lungham selo in nuihmai takin amau cih dandan in na kalsuan hiathiat phot ding pen a thupi pen leh a cidam huai pan gamtat kalsuan zia ahi hi.
Aristotle acih mipil pa in “Nungzui hoih a hilo ngeilo khat pen makai hoih khat suak ngeilo ding hi” na ci hi.
Gina takin nungzui hoih na sem hoih na hihna hangin na maban hong ki hong dinga, tua in na ma hong paisak ding hi. Tua hangin mi khangto mi gualzo mi thupi makai hoih khat na suak dinga, tua in na innkuan un thupha ngah innkuan hong tun ding hi. No innkuan thupha ngahna pen na tu na tate tungah hong kizom toto dinga, tua in na minam bup na gambup hong khangto sak ding hi. Lungdam, Khup Lian Thang
Comment piaknop aomleh...