Zomite kipumkhat nadingin sepzawhna ka neih loh hangin, tulai-in ka awlmawh mahmahte laka khat ahi hi. Khuataang nuntakna (Social life) lam ah i kipawlkhop nading thu tawm kong gelh hi.
1. Ihihna tek mang lo-a kipawl ding hi.
Zomi sunga pau tuamtuam a zangte in eimau pianpih pau le zia tek mansuah loin kipawlkhopna om thei hi. India gam sunga i sanggam Nagate in amau Naga nam tuamtuam Ao, Lotha, Angain, Sema le Konyak-te kipawlkhawmin Naga Students … Naga Welfare … Naga Worship Service cih bangin Naga min tawh kipawlkhopna India gam khuapi tuamtuam ah nei uh hi.
Naga minam khat le khat a pau uh zong a kithei tuak lote nangawn in Naga min tawh a kipawl theih uh leh, ei Zomi sunga pau a kithei tuah-Thahdo, Thangkhal, Zo, Sihzang, Teizang, Dim, Saizang, Vaiphei, Hualngo le adangte in Zomi min tawh i kipawlkhop theih loh nading om lo hi.
2. Taangpau (Common language) khat neihkhop ding hi.
Manipur gam sunga Nagate in amau pau a kihel lohna Meitei pau pen tangpau in zang uh a, Nagaland-a Nagate in Assamese pau 98% kihelna pen Nagamese ci suk ziau-in taangpau in zang thei uh hi.
Ei Zomi sunga pau tuamtuam Sihzang, Saizang, Teizang, Dim, Thangkhal, Hualngo, Vaiphei, Thahdo le adangte tenkhopna Tedim khua panin pau a piangkhia “Tedim pau” pen Zomite tangpau dingin kicing hi. Bang hang hiam cihleh mikhat Tedim pau-in a pau ciang a tunga i gen pau a zangte a thei lo, kuamah a nei tuam om lo, a vek tanga i neihkhop pau ahi hi.
Mizoram sunga Mizo minam in a huam Hmar, Paite, Lai, Mara, Hualngo, Lusei le Tuikuk-te in common language dingin beh khat pau ahi “Duhlian pau” pen common language in zang thei ahih leh ei Zomite sunga pau tuamtuamte in Tedim pau pen tangpi pau-in i zat ding a kilawm mahmah ahi hi.
3. Vaihawmna kician neih ding hi.
Zominam sunga siat tuakte kep le don kul hi. Pawlpi sungah i om tek hangin, i nek zonna tuam ta ahih manin, Pawlpi khat in a sai theihloh haksatna a tuak om thei hi. Tuate a en dingin mun khat bek ah kipawlna nei loin Zomite omna Kawlgam, Vaigam ahih theihna mun teng ah kipawlna phuh kawikawi ding ahi hi. Tua hileh tua a hiangte (branch) thu kizatuahin siat tuakte kihuh pahpah thei ding hi.
Vaisaite in zong a hun ciangtan (term) nei a, vai a sai ding kisam hi. Bangzah takin a hoih ta zongin kipawlna limlim a hun zui-a kiteelna neih zel ding thupi hi. A siamte in hong makaih hun om dinga, a siam lote i sinsak hun zong a om kul hi. Tua ahih kei leh mimal khat bek nasepna suak theikha ding hi.
Sumlepai saidan zong kician takin serial nambat a kigelhsa ngiat (Recieve book) zangin sum dong a, tua sumte kum simin sazian sit teitei ding ahi hi. Sum sazian sitna pen a sum piate tungah laidal beekin hawm khiat ding ahi hi. Tua hileh a sum piate in a piakna uh bangin cimawh dongtuakte huhna in kizang takpi hi cih thei ding a, hong pia zelzel ding uh hi.
Rev. Suan Khan Thang
Src: ZYA Magazine
Comment piaknop aomleh...