Zomite in Minam Lapi kip i nei nai kei hi. Ahi zongin minam lapi zah banga i zat a hunhunin hong kikhel toto hi. Tua pen minam kikhopnate-ah i la teelte pan ahih kei leh i sak mun pente panin kilang hi. Minam lapi dana lak theih ding la li teelkhiat ding hi leh a pian masak dan kizomin a nuaia teng teelhuai pen kha ding hi.
A masa pen in, Zo lakaih-a kisa ‘Laigui zomkhawm’ cih la hi in, hih la pen Kawlgam Vaigama Zomi a neu a lian in a theih leh a sak theih hi a, minam lapi cih theih ding zah li lakah a piang masa pen leh a minthang masa pen khat hi. Tuni dong ciangin nungta mahmah hi.
LAIGUI ZOMKHAWM
A. Ei teng khawlkhawm a tuam omlo, Zomi ci peuh, Khula piang
Tuunsung khat pan piang hi ngeingei e
B. Tunsung khata piang hi ngeingei
Suahpih sanggam, Laigui zomkhawm (te hi ngeingei ee)2
A nihna pen Pu H. Jelshyam, IAS in a phuah “Sinin Semin Junin” cih la hi a, Siamsin Pawlpi (SSPP) Lapi-in kizang in, India gam Zomite lakah hih la thang mahmah hi. Hih la pen minam khawmpi khat peuhpeuh ah sak loh phamawh in kingaihsun hi. Minam lapi cih theih ding zah li lakah a piang a nihna hi kha ding hi.
SININ SEMIN JUNIN
- I tun leh jua lungmawlin,
- Pianna gam gia bang jun di’n,
- Sen vontawite hon ngak uh,
- Sinin Semin gia bang jun’n.
- Dial dialin, Diam diam le’ng lawm2
- Vualzawlna i gamlei’ di’n.
- Tua bang dinga min bang piang,
- Namchih mi zatam laiah,
- Ki-itna leh kituahna,
- Kumtawnin om gige hen.
- Sum-le-pai lam tam sangin,
- Sakmin hoih manpha zaw e,
- Lawmvual liangvai panpihin,
- Na min lawi bang hong thang ding.
- Khaile ! lawm aw ma suan ni,
- Lungke louin pang ve ni,
- I tunnu juapa gamlei,
- Noplenna gam hong suak ding.
A thumna ah, Vum Nang sak “Tuun Sung Khat Pan” cih la hi in, tulai takin minam lapi cih theih ding zah li lakah a minthang pen hi lai ding hi. Minam khawmpite ah sak lawh pen lai hi. Kawlgam Vaigama Zomite in kithei tuak hi. Hih la tam veipi tak kipuah khin ta hi.
TUNSUNG KHAT PAN
- Sakmi khangmi kikhen loin
- Mimbang pianna Ciimtui vangkhua
- I heina pianin dang zong leh
- Sinlai pai tembang kuah ciat ve ni
- Ziin in khen maw! Sianmang khen maw!
- Sinlai ah na sa’ng e
- Gibang khen zong lungah kingilh kei ni
- Tunsung khat pan piang hi ngeingei hang e
- Sinthu tuibang luangkhawm den ni
- Zogam Tunnu paal lawh nading
- Cik ciang mel in kong mu thei diam
- Tunnu aw mubang hong ngai ung e
- Sinthu tuibang luangkhawm den ding
- Kawlgam Vaigam gibang khen zong
- Tu in tuibang gawmlo mah leng
- Zogamah tuibang kigawm nawn ding
- Ka sinlai kuai Taang ka lungtup
- Heisabang hong paal ding hi ta
- Singta lungdeih Zogam zaang Ni
- Lenmualah hong suak cialcial ta e
A lina cih dingin Thawn Kham la “Zogam” kilawm pen kha ding hi. Minam Lapi cih taak pen ahih hangin a pian zawh a sawt nai loh mah bangin mikim in kisa kithei nai lo hi. Ahi zongin a za peuhpeuhte lungsim bun mahmah hi. Tua ahih manin hih la in minam lapi cih theih ding la dangte melh-tohtoh tuak in, Zomi sungah dinmun sang hong luah toto ding tawh kibang hi. Tua ahih manin hih pen a kheng zo ding dang a om ma, tu ciangciang adingin Minam Lapi dinga kilawm pen khat hi photin ka tuat hi. A kuama peuhin siam leng hoih ding hi.
ZOGAM
- Zogam tuan pupa luahna gam,
- Zogam khangsawnte luahna gam;
- Zogam mualdawn lenmui kai ee,
- Neisok pak san silsial;
- Zogam ton leh lamna Zogam,
- Zogam gal leh sa aihna gam;
- Zogam ningzu khuaizu bang khum,
- Lenkhuang tawi zaila awi;
- Pu leh pa lenna gam.
- Kawlgam Vaigam ka zin zongin,
- Kawl ann ne, mang innsung ka om zongin;
- Zogam Zo inn mah lunggulh ing,
- Zo ngeina mah deih ing;
- Zogam zalmang in hong man ing,
- Zogam mu bang ken hong ngai veng,
- Itna damtui a luanna gam,
- Beh leh phung tenna gam;
- U leh nau kicin na.
- Zogam aw ken hong taisan kei ning,
- Zogam aw na kha nuai hong sel aw;
- Ka lamkiatna, ka lungtang phum nang Zogam,
- Kong it hi Zogam aw.
- Zogam miten hong neu et in,
- Zogam na miten hong taisan maw;
- Zogam gilkial dangtak in thuum,
- khutzep in en ding maw.
- Zogam ton leh laam hong lak in,
- Zogam na zaila hong awi ve;
- Zogam na ningzu hong lup in,
- Na ngeina a luite,
- Ko hong lakkik dih aw.
- Zogam Zomi khantoh nading,
- Pilna siamna leh neih leh lam;
- Lungsim pumpi khua-ul sisan,
- Piakkhiatna tawh sem ni;
- Kawlgam vaigam a Zomite,
- A nei a lam Zomi te’n
- Mualdawn Zomite kahna aw,
- Nu leh pa tauna aw,
- Hong huh hong ciah un ci.
Hih banga minam lapi cih theih ding la dawng li i gente pen a kilawm pen, a hoih pen cihna hi lo hi. Hih la lite sanga a hoih zaw leh a kilawmzaw la dang tampi tak om ding hi. Ahi zongin minam la cih dinga a kilawm khat pen mipi in a zat khol kei leh mipi lungsim bun zolo cihna suak a; a hoih kei phialzaw zongin mipi in a zatzat khat pen minam lapi cih theih hong hi zaw veve hi. Tua mah bangin minam lapi a kici, ahih hang mipi in a phawk khol loh khat in Khiristian La Bu (Tedim la Bu) sunga om hi a, a min zong “Zogam Lapi” hi pah hi. En mah dih leng:
ZOGAM LAPI
Word: Rev. Tuan Khan Mung, Tune: G. Biak Nawl
- Tuana pupa lamtual saina
- Khawhlo phungpha tonkhuang saina
- Lungdeih sinthu khaubang sutna
- Phuhbang kho hen, Pianna Zogam (Zogam)
- Sianmang lumsun, lungtuak vontawi
- Sian sinthu tawh mawngbang kikawi
- Nun nuam kisung, lungtuak zai-awi
- Sian in siam hen, Pianna Zogam (Zogam)
- Tuan pupa mabang i zopna
- Siamsil min lian tuang i tutna
- Tongdam siktui zubang khumna
- Kilbang khang hen, Pianna Zogam (Zogam)
- Aw Zogam nun nuam huihdam semna
- Milun zata laitual lenna
- Lungtuak momno ngabang lenna
- Lawibang thang hen, Pianna Zogam (Zogam).
Hih hong kiteelkhia la ngate pen mi tuamtuamte’ ngaihsutna tawh kituak lo mai thei hi; mawhssak theih a hi kei hi. Minam lapi bawl dingin seh tuam mi a om hi lo hi. Minam Lapi ding kipsak i neih mateng la thak hong piang lai dingte lak pan a kilawmzaw hong om leh zong tua ten Minam Lapi hihna hong luah toto ding hi, ciin i thu khup phot ni.
J. Thang Lian Pau, Aizawl (10.3.2003)
Siamsin Thugousiah Vol – IV’ Siamsin Pawlpi
Shillong Branch Publication
Comment piaknop aomleh...