Youth Day 2011: July 4
US President lui Franklin D. Roosevelt in, “We cannot always build the future for our youth, but we can build our youth for the future,” na ci hi. Khangnote pen mailam a nuntakna ding uh a kicing in kisinsak theih hi aci nuam ahi hi. Tua bang kisinna a thupina zong a gen nuam ahi hi. Khangno hun pen hun hoih hi a, khangno hun pen hun pha hi. Siamna, pilna, theihna a kicing neihna dingin zon zoh hun, sepzawh hun hi a, sun leh zan kizom in zong taleng thatang a gimloh zawk hun, tha a dimkik pahpah hun ahi hi. Tua bang hun in mailam ah minam nasep na ding, gam nasep nading, cih bangin a kisinsak kholh theih hun ahi hi. Khangham hun ma, tha leh ngal a hat laitak, sepmawh, hihmawh i neih laitak pen hun hoih hi a, a manpha mahmah zatkhialh loh dinga hunpha i ngah penpen hun ahi hi.
Irish mi lakah laigelhsiam, laphuaksiam leh pilna ding thuhoih tomnono (epigrams) a gelh zihziahpa in Oscar Wilde in, “I am not young enough to know everything,” ci hi. French mite Paunak khat ah, “Naupangte dong un, amau thei khin uh hi,” cih khat om hi (ask the young, they know everything). Oscar pen mite in pil sa, thu thei sa, laigelh siam sa, laphuak siam sa, muang mahmah uh ahih manin a theihnop khempeuh uh a lianlua cih omlo, dot tak kei cih omlo in dong uh hi kici hi. Aman a dawn kikna ah bang hiam cih leh, ‘kei khangno hinawn lo hi ing, ka theihloh omlua hi cih ka thei hi,’ a ci nuam ahi hi. Khangno hun in bel theihlohte zong theilo kici ngamlo in a thei mah bangin ki om ut se hi. ‘Tua hun ka pelta hi. Ka theihloh a om lam ka theilua hi,’ a ci nuam ahi hi. Khangno hun pen kimuan mahmah hun hi, i theihloh nangawn thei ding, siam ding, hihzo dinga i kimuan hun hi a ci nuam hi ding hi. Tua manin khangno hun pen manpha a, zat siam mahmah ding hi. Sauvei lo a, Oscar bangin khangno hun hong bei ciang khangham hun ah khangno hun bangin kimuanna om nawnlo thei hi.
Greek mite tangthu gelhsiam Euriphides in, “Youth is the best time to be rich, and the best time to be poor,” ci hi. “Khangno hun pen hauh nadinga hun hoihpen hi a, zawn nading azong hun hoihpen hi,” na ci hi. A hau dingte hauh kipat hun hi a, a zawng dingte a zong zawn kipat hun hi cihnopna hi. Hauh ding leh zong khangno hun mah in hau in, zawng ding ihih leh zong khangno hun mahin zawng leng aci nuam ahi hi. Kithuakzo penpen hun hi. Nopsakna hi in gimna hileh a kithuakzawh penpen hun hi. Hauhna dinga sum leh pai a kizonzawh penpen hun hi a, zonglo a omkhongna in zawng dinga kipatna zong ahi hi. Tua ahih manin na hauh ding leh na zawn ding na khangno laiin kithei hi. Mihau dingte kum 40 a phakma in hau man a, a zawng dingte zong kum 40, 50 pha ta leh hauh lam manawh tuanlo hi.
Mipilte in mi nuamsa dingte cih a gen ngei khat vuah – kum 25 a phak ciang nasep nei ding, kum 30 a phak ciang zi nei ding, kum 33 a phak ciang private car hawlta ding hi ci uh hi. Leitung mit tawh a ki et ciang sum leh pai leh nek leh dawn ah kiningcing, nuamsa dingte a genna uh ahi hi. Christian te etna pan a tuampi khat zong hithei kha inteh. Business lam saite genna ahi hi. Zomi sungah ki en leng tua bang mi ki om mai ding hi, economically successful man.
British laigelhsiam leh thusiam minthang Gilbert K. Chesterton in, “No man knows he is young while he is young,” na ci se hi. Khangham khat in a khangno hun phawk manlo takpi hi. Khangno ahih lai hun theilo in a hun hong bei ziau hi.
Khangnote Ni kikhopna Biakinn ah upa pa in, “Khangno teng hong ding un,” a cih ciang kei zong ka din ngei zel hiven ciin din ka sawm hi. “Khangno ka cih ciangin zi nei nailo pasal nei nailo, nungak tangval, khangno teng” ci kik hi. Washington DC ah “Pate Ni” zatna ah, “Pate khempeuh hong ding un, pahtawina kong pia nuam uh hi,” ci uh hi ciin Khangno makaipa in pulak hi. Mite ding ziahziah, kei zi nei ciil, kum khat zong a pha nailo ka hih manin ka ding kei hi. “Pate ka cih ciangin zi nei ciilte zong kihel hi. Ta nei nailo, zi neisa zong Pate a hong kisim hi,” acih ciang ka dinloh hong phamawhta hi. Khangno ka kisaksak leh khangnote din ciang ka tut kul himawk hi. Ka theihloh kikal in ka khangno hun a beibei, nop ka sak mahmah kikal in khangno hun a mualliam pianpian himai ta hi.
Youth Day 2011: July 4
Khangham hih nailoh hang khangno kihikik thei nawnlo ding himawk hi. Theihloh kal in hong bei ziau a, kila kik thei peuhmahlo ding himawk hi.
Khangnote pattah kisam:
Khangno khat pen amah bek in kihum zolo, kikem theilo, kidek zolo thei hi. Tua manin a kicing a nuntak theihna dingin pattah ding a kisam uh hi. Khangciksak ding, picingsak ding, zattheih dinga seek ding ahi hi. Innsungah nu leh pa in a pattah ban ah khuasungah khangno makaite, upate, siate in a pattah ding uh a sep ding uh ahi hi. Khangno khat pen a cidam ding, a lungdam ding, a lawhcing ding ahi hi. Tua manin mun hoih, mi hoih, thapiakna hoih kisam uh hi. Khangnote lungsim ah kimuan mahmahna lungtang a om kul hi. Tua kimuanna in lawhcinna ngahsak ding hi – nasepna ah, pau sinna ah, lai sinna ah, khutsiam sinna ah.
Cidamna sungah – pumpi cidamna bek hilo in lungsim cidamna, sia leh pha theihna cidamna, nasem thei ka hi cih ngaihsut siamna cidamna, lawm leh gual tawh kikhawl thei ka hi cih ngaihsut cidamna, lawm leh gual makaih thei ka hi cih ngaihsut cidamna cihte zong a nen a tawnga sim ciang kihel thei hi.
Khangnote pen – kei pen manpha mahmah ka hi – ka innkuan ah, ka pawlpi ah, ka khuasungah, ka lawm leh gual lak ah, ka sepna phual ah cih bangin ngaihsutna a neih uh ciangin a nuntak uh nuamsa uh hi. Kei ka kizatna ding om kei, kei zat theih kei ing, kuamah in hong ngai kei, kua mah in hong thupibawl kei cih bang ngaihsutna a neih uh leh a hoihlo ahi hi. Tua manin ahoih lam ngaihsutna a neihna dinguh ‘mawhpua’ pen upate, makaite, khangno makaite, siate, ute, etc ahi hi.
Tua ahih manin thapiak kisam mahmah uh a, thahat mahmah napi uh a lungsim uh picing nailo, khauh nailo ahih manin tawsawn kisam mahmah uh hi. A kimuan mahmah uh hang a kimuan uh bang nailo ahih manin a nungpan panpih siam ding kisam mahmah uh hi. A kimuanzah uh semzo kei leh lungkia pah thei ahih manin thapiak kisam hi. Zahtak bawl kawma thapiak ahih kei leh naupang banga sawlzawh thu tawh thapiakna sang theilo leuleu uh hi.
Khangno ahih manun na khat peuhpeuh hih nuam uh hi. Sem nuam uh hi. A hih theih ding uh, a sep theih ding uh bawlsak siam kisam hi. Mun pia kei leng kidangkoih uh a, mun pia lua leng lah kiphasak thei uh hi. Tua manin mun piak siam ding, kidang koih saklo ding hi. A gen ut uh, a sak ut uh suakta takin semsak ding, ahi zongin a vallua, a uanglua ahih khaklohna ding cing ding, kem ding hi hang.
Khangno ahih manun a lungsim vuah a thak, a hoih, a zahpihhuailo, a etlawm, a kilawm cih khawng ngaihsutna lian mahmah hi. Tua manin siangthona thupi sak mahmah uh hi. A kilawma kizem ding thupisak uh hi. Cidamna hoih neih ding thupisak uh hi. Kamsung, khut leh khe, puansilh, nikten, cihte a siangtho ding, a zahpihhuailo ahih ding deih uh a, a lawm leh gual lak vuah maizum ding kidawm mahmah uh hi. Sepna khat peuh ah a siam mahmah hile uh ut den uh hi. Lawm leh gual sang siamlozaw, hih theilozaw banga kidawk ding ut lo uh hi.
Khangno hun hoih laitak in zattheihna khempeuh ah zang in, pattah in, a hoih a kilawm sinsak in, a siangtho a limci in kizemsak leng den cianga makai dingte ahih manun nang leh kei a hampha dingte ihi hi.
Khangnote Ni zat nuam! Cheers!!
Hau Za Cin
Phuitong Liim
Comment piaknop aomleh...