Pau abeithei thuhi ~ Rev. Gin Khan Nang
UNESCO in a genna panin India gam a om pau tuamtuam a bei thei ding 196 sung panin 103 pen a bei hak nawn lo dingte hi ci hi. Pau bangci bei theih ding hiam cih leh, inn sungah nu leh pate bek in a zat paute pen a tu leh tate in zang nawn lo ahih manin bei hak nawn lo ding hi ci uh hi. Pau a zang lai teng si khin leh a tate un zom nawn lo dinga bei suak lel ding hi cihna hi. Tua pau a bei thei dinga kingaihsun 103 sungah Khasi, Tulu, Konkani, Gharawali, leh Kumaoni kihel hi. Gentehna-in Khasi te bangci dan hiam cih leh a gamah Kala pau leh English zang tam ta ahih manin khang thakte in amau pau pen sawt zang nawn lo dingin mu uh hi. Tua danin ei Zomite zong ki-en lehang Mizogam, Kawlgam, America gam a om Zomite in I pau pen sawt I len zo takpi ding hiam cih lungngaih huai kasa hi.
Mizogamah zong nu leh pate in ei pau zang lai liamliamin, tate in Mizo pau zang tam mahmah hi. Kawlgamah zong nu leh pa in ei pau zangin tate in Kawl pau zang tam mahmah cih kigen hi. America-ah zong a tung masasa in a tate uh Mikang pau tawh pau sakin, ei pau a thei nawn lo tam ta hi. A diakin America gama piang leh a khangkhiate in ei pau zang nawn lo uh a, nu leh pate bek in zang lai uh hi. Tate khangah ei pau kizang nawn lo ding cih theihsa hi. Ka lawmte khat China (Sen) hi a, amau pau thei nawn loin English bek zangin, China dangte tawh kiho thei lo ahih manin kingai lo pah uh hi. Zomite in zong pau mangngilhna Zogam Thak I bawl khak ding dah huai kasa hi.
Tua ahih manin Kawlgam, Mizogam leh mun tuamtuam a om Zomite in, I pau a bei lohna dingin geelna thupi khat neih ding deih huai kasa hi. Bang cih leng kemcing thei ding I hi hiam cih pen lim takin ngaihsut huai hi. Misiamte in gen uh ciangin pau pen lim zat mahmah ding, kisin ding, zang ding, tua hi leh mang lo hi ci uh hi. Tua ahih manin a kuamah peuh in I tate ei pau tawh pausak ciatciat zo dingin hanciam lehang I pau pen mang ngei lo ding hi. Tua banah biakinn ah Pasian biakna-in ei pau I zat ciangin I pau kisiam kik thei hi. Kei zong Mizo gam pan Manipur ka lutin Lai Siangtho ka sim thei kei a, La ka sa siam kei hi. Ahi zongin Pawlpi sungah omin ei pau tawh Pasian kiphatin ka kisin tawm ciangin a siam kik ka suak hi.
India gamah Manipur a om Zomite leh Mizogama om Zomi tawm khat in ei pau tawh Pasian a biak ciangin pau zong a kemcing kisuak hi. Ei pau zang lo Pawlpi danga omte in khahsuah ta uh hi. Inn sung nangawnah zat ding nuam sa lo uh hi. Tua ahih manin gam danga om Zomite in zong ei pau mah tawh Pasian biak ding ngaihsut leh geel belin I neih ding deih huai ka sa hi. A mun leh gam tawh kisai ahi thei lona mun bel om ding hi. Ahi zongin eimi bek (sit) omna munte-ah eipau mah tawh Pasian biak ding kisam ka sa hi. Naupangte in Sunday Schoolah Lai Siangtho hong sinin, la hong siam uh a, eipau kisinna hoih pen khat a suak hi.
A lunghih mawh huai khat ah I pau pen Kawlgam Sanginn (School) ah kisin nawn lo ahih manin bei thei takpi kha ding hi. Kawl Kumpi ngimna zong tua mah hi a, pau dangte sangah kisn kei leh ni khat ciang bei veve ding cih thei khol zo uh hi. Kawl lai bek kiisn ahih manin pau dangte pen damdamin hong bei thei ding hi. Manipurah Paite ci-in kisin thei lai hi. Mizogamah zong kisin lo dingin ka lamen zaw hi. Sangah I sin kei leh pau pen a bei thei ding na hi gige hi. Kawl gamah zong Pawlpi sungah I zat manin Lai Siangtho leh Labu I neih manin, tadensa leh Magazine I bawl theih manin I kam pau leh lai akikem cing lai bek suak hi ci-in ka mu hi. Tu-in Kawlgamah ZCLS in Tan 4 leh 5 laibu bawl cih I za a lungdam huai hi. Tua laibute pen sangkhak sungin Pawlpite in amau khua ciatah sinsak ding cih hi lel mawk hi. Tua pen a hoih mahmah hangin Pawlpi kim in sin het lo ding cih ngaihsutna-ah om zaw hi. Tua zong kum bangzah hih zo ding cih kigen thei lo hi. Sang mahah I sin theih matengin I pau leh lai pen sawt kikem cing zo dingin lamet huai lo hi. Tua ahih manin ahi thei ciangciangah inn sungah I pau zangin, Pasian biakna-in nei-in, i tate hilh ding hanciam hamtang leng deih huai ka sa hi.
Rev. G.K.Nang
Comment piaknop aomleh...