Dotna nam thum ~ Dr. Ngul Khan Pau
Topa Jesuh nuntakna a nasepna ah midangte dotna tampi a dawn mah bangin amah in zong dotna tampi mah nei ngei hi. Tua dotnate lakah dotna poimawh mahmah namthum i kikum ding hi.
1. MI 10 DAM HILO AHI HIAM? 9 TE KOI AH OM AHI UH HIAM?
Hih lai a dotna pen dotna ciatciat dingin Topa Jesuh in a nungzuite kiangah a dot zong hi beek lo, ahih kei leh amah tawh a ki khawmlkhawlte tunga a dot zong hi beek lo,khatvei lamkal laka a ki muhpih, khatvei a kituahpih bek, tuate tawh kisai a dotna hi. Miphaak 10te pen Topa Jeisuh tawh a kikhawl mi hi zenzen lo hi. Gamlapi panin hehpihna ngen uh hi. A diakdiak in a phaakte pen mikiang ah omkhawm theilo, Mitawh kikhawl theilo ahih manin amau phaak kipawlna(Phaak Society) mun gamlapi panin aw khat suah in ” Topa Jesuh aw, kote hong hehpih in” ci-in ngen uh hi.
Topa Jesuh in ” Dam un, ci loin va pai unla, siampite kiangah va ki kiveelsak un” ci hi. Tua banga a pai laitakun a thuman’na Topa sawl banga a gamtat manun dam hi, ci hi.Lamkal lak gamla lo cikkhatah dam zong hikha in teh. Tua banga a dam laitak hilai a mi khat pen dam cih a kitheih ciangin nak lungdam lua ahih ciangin hong kilehkik in Topa kiangah lunddamna hong ko hi.Hihlai a lungdamko ding a hong kileh pa pen Laisiangtho in Samaria mi hi” ci hi. 9 tepen Judah mi himai thei hi. Phaak natna hanga kikhawl zong himai ding hi.
Tua adampa lungdam mahmah in Topa Jesuh kiang hong pai lai-in, Topa Jesuh in dotna a khauh mahmah a lungsim a na asak mahmah thu dong hi. Tuapa kiang a dot hi teekteek se lo hi.Topa Jesuh in a lungsim sungah 10te damsak in om hilo ahi uh hiam?Bang hanga tua khat bek ka kiangah hong pai hiam? ci hi.Hih thu ka ngaihsut ciangin ka lungsim sungah hi bangin om hi. Camp khawng i bawl zawh ciangin kilungdam ciat hi.Hih lai a phaak te tua bang mah hi. Lungdam na tawh kiciah ciat hi.Mun khatkhat te bang ah biakinnah dawn in, Pawlkhatte bang Upaten kahin, ahih kei leh nu leh paten kahin, antang pawlten kahin, biakinn sungah vaidawnna, vaitutna thupitak om hi.
Tua banga lungdamtak a ki khol zawh kal 2 kal 3 khat khat sung cih khawng hoih in, kha khat zawh khawng ciang pawlkhat pen hoih loh kipan pah uh hi.La khat in bang ci hiam cih leh ” Kikhel khinzo ing, ka sepsep ngeite tun ken sem nawn keng, ka simsim ngeite tun ken sim nawn keng, ka dawndawn ngeite tun ken dawn nawn keng, ka paipai ngeite tun kei pai nawn keng, cih khawng hi. Pawlkhatte la dingin ka dawndawn sate tawlkhat bek khawl ing, ahih kei leh dawn kikkik ingh cih khawng hi leh kilawm hi.Mikang la lah kikhelna lian mahmah nei ing, ci hi. Pawlkhat kikhelna pen neu lua mah mah hi….
Tua ahih manin hihlai a, a phaakte zong dam ciatciat napi-in bang hanga lungdam nawnlo, banghang a Topa Jesuh kiang ah Topa lungdam sing, ci beek lo uh hiam?Anuntak sung vua phaak vei dinga a tu atate khanga kimudah den ding, kinawlkhin den ding, kihhuai kisa den ding kimlai dam mawk uh ahih teh nak lungdam huai lua mahmah hi. Hih a dam 9 te zong kilehkik hen la,” Topa lungdam mahmah ung” ci beek leh kilawm mahmah hi. Hih Samaria pa apai nop leh pai hen, ko zong ka pai na ding vuah pai nung, ci leh ki lawm hi. Tuni hunin camp khat peuh ahih keileh Crusade khat, Biakinn khat a thungetna hiam pan a, a piangthak nu,a piangthak pa aw,…. Topa in nang zong koi ah om na hiam, hong ci hi.
Topa’n a damsak te thei hi. Hong damsakpa in hong thei ahih leh ei a damten theihhuai mahmah hi. Ei hong damsakpa’n hong zong hi. Ei hong damsakpa’n ka lungdam i cih ding hong lamen in hong damsak hi. Bang hanga ka lungdam cih beek thei lo i hiam? Topa aw kei miphaak, mi tawh ki khawl theilo, ka zi katate mu thei nawnlo, ka veeng ka pamte mu ngam nawnlo ding kamlai tuni-in nong damsak manin ka lungdam cih beek ding kilawm hi na’n ciah hiau mawk uh hi. Tuni hunin zong ei te sungah bang pawl bang pawl hita leng Topa Jesuh in damsakna hong piakzawh bangci-in i om aa? Topa kiangah a lungdamna ko theite, a khebulah a kun thei te i hi hiam?
Tuhun in i gamsungah Gospel tuamtuam vakvak in, Pawlpi kipsa do in, susia in agamta tam mahmah mawk hi hang. Pasian in a pawlpi susia dingin ngia banga vakvakdingin hong deih lo hi. Laisiangtho tawh kisai a sanzia kibanglo ahih leh kikupkhop ding hi. Bang hang in mihaite, bangmah thei nailo teng a simtham in kaikhia khia ding i hiam?Pawlpi ithuai hi. pawlpi tawh kisai a, a susia nuam peuhmah kei a langah a pang ding ka hi hi. Pawlpi pen kei’ aa zong hilo hi. A tan’n pan nasa hi. Sihna zo a, a tan’ pa’n nasa hi. Tuhun in i sanzia kibang kimlo ding cih pen i theihsa hi.
Ahi zongin i gamsungah Meitei lakah thugen a, Kala lakah thugen a, thu um nailo tul tampi Khristian suahsak ding pen phamawh het lo hi.Banghang in pawlpi kipsa Khristian suaksate kiangah thu gen mawk i hiam? Ka vak kawikawi na munah pawlpi nawngkaisak hon khat ka muden hi.Na zong kasa mahmah hi. Baptist World Vision a Director pa kiangah Garo Hills ten thudong hi. Sia aw, ” Ko kiangah Jesuh min tawh tuiphumna ci-in tulai in thang mahmah ven, bang ci-in na ngaihsun hiam? ci hi.Siapa in ” Topa Jesuh kammal ama siksan Mate 28:19-10) sung gen hi. Leitung khempeuh ah pai unla……cih in Mission gen hi.
Mi khempeuh nungzui suaksak un la….. cih in Nungzui Discipleship gen hi.tuazawPa’ min tawh, Tapa’ min tawh, Khasiangtho min tawh na tuiphum un, Leitung bei dong note tawh kong omkhawm ding hi, ci hi. Tua a cipa kammal paaikhia cih pen ken sang zo keng,” ci ziau hi. Hihthu kong gen ciangin pawlkhat in zong nasa mai thei ding hi. Mimal kitaih hilo hi hang. Mimal ki mudah hilo hihang. pawlpi vai a kinaang hi bek hang. A thu a kinang hi hang. Tua ahih manin damsakna angahte koi ah om a, koi ah pai ding na hiam? Damsakna ngahpa khat Jesuh Kiangah pai hi.
Tuni hunin Pianthakna ciang bek tawh na om leh Topa in ka damsak tuu, Ka damsak mipa, ka damsak minu, ka damsak ka tanu, kadamsak ka tapa aw koiah om na hiam?hong ci hi. Pasian in amah phat ding, amah tawh a kikhawl dingin hong deih hi. Tuni-in hong zongpa kiangah i ciah kik ding kisam hi.1970 pek a kipanin CBA gamsungah khuasung camp,naupang pawl, khangno pawl, nupi pawl,nupi pawl, nupa, siate cih khawng ahi zongin a tuamtuam om toto hi. Camp ah piangthak a, piangthak to zel a, nungzui lah ahi beek lote aw, Topa Jesuh in hua laia kadamsak nu aw, koi ah om ta na hiam?Hua lai a kadamsak pa aw koi ah om ta na hiam? Hua nupi camp a kasamsaknu aw, khangno camp a kadamsak pa aw koi ah om ta na hiam? ci-in tuni in nang hong zong hi.
Nang koi ah om na hiam? I laisiangtho sunga Topa Jesuh in na asak mahmah ding pen lungdam koh sawm selo a, damna ciang bek deih a, a vakvakte hi. Topa zui nuamlo a, a vak nuam bek i om leh Topa in hong sam hi. Tuhun in China gamah khanlawh na nasia mahmah hi.YMF Overseas Missionte in China tawh kisai-in lai 2 ta hawm uh hi. Tua lai sunga kigelh khat in ka lungsim hong lawng mahmah khat om hi. China gamah College sangnaupangte in Chairman pa Maw Tse Tung laibu nidanga a simsim uh pen sim ding, lotngah ding, tham loin a neu a kipat tua lotngahsa in khangsak uh hi.
Ahi zongin Ute naute khuak a theihna ciang bek tawh mi na lungkim zo sam lo in a kha uh leh a lungsim uh hawmkisak na om hi. Tua ahiih man in University kah sangnaupangte in bang ci uh hiam cih leh ka kingakna ding, ka ka kingak nading thei ing. Ken ka kha nuntakna ding zong ka hi. Kei ka kha bangci ding hiam, ci-in zong uh hi. Pasian in tua banga a zongte kimuhpih ahih manin tua Newsletter gelhpa in bangci hiam, cih leh ” Nidang in China gamah tuucingpa in a tuu te zong hi. A tuumangte zong hi, ahi zongin tuhun ciangin China gamah tuumangte in a tuucingpa zong hi” ci hi. A tuumang te pen om mawkmawk thei nawnlo uh ahih manin hong cingpa koi ah om hiam? ci-in zong uh hi.
A hilh thei ding zong hi. Ei mi nungak khat Hongkong Bank a sem Beijing va pha in, Beijing University a lutna thu gen hi.Kongkhak a lut cil-in ” Topa aw hih lai ah Jesuh thu ka genpih ding khat beek hong pia in” tuni a Pasian’ thugen dinga hawh hing, ci-in thu ka nget leh singliim nuaiah nungak khat tu a, tuanu kiangah ” Na kiangah kong tu thei diam, ka cih leh hong tu in, hong tu in” ci hi. Ka kihoho uh leh amah Khristian na hilo hi. Ahi zongin Jesuh thu Pasian hong itna thu ka gen ciangin hih nu in ” Hih pen ai ve ka zonzon, hong hilh ding ka za zonzon, kuan hong hilh ding hiam? ka ca cihcih, hong ci hi” ci hi. Hih numeinu in bang gen hiamm, cih leh ken sau ka gen kul kei, amah pen Topa’ Kha in a na puah hoih sa, a ci kituh nailo bek, a lei ki bawl khinsa hi, ci hi. Tua ahih manin Saulo ka kikup nung uhah aman a nung amai a vei a tak en in, khatvei zong thungen ngei lo hing. Ahi zongin Jesuh Gumpa leh Topa in sang nuam ing.
Ama kiangah ka nuntakna pia nuam ing, thu hong ngen ning,” hong ci hi. “Amau pau in ngen a, ken a nget teng zong thei keng, ahi zong in tua zawh ciang tun bangci-in na ngaihsun a ka cih leh ” Topa’n kamawhna hong maisak ta, Topa ka na zonzon pen tun amahah ka om khin ta, ” hong ci hi. Tua ciangin ka Laisiangtho bu kapia hi. Tua ni-in Topa’ tungah lungdamna ka ko hi. Beijing University lianlua mahmah zahtakhuai lua mahmah ta se leh Topa kha in na veh khol khin hi, ci hi. Tuni hunin zong Ute naute Pasian in nangn hong zong hi. Pasian in amah phat dingin hong deih hi. Pasian in lungdamna thu akokik dingin hong deih hi. Bang ci koh na hiam? Damsakna ngahnun na hih leh bangci koh na hiam? Damsak na ngahpa na hih leh bangci koh na hiam? Pasian in nang hong sam hi.
2. NOTE ZONG NA PAI NUAM UH HIAM? CIH DOTNA HI
John 6 sungah Topa Jesuh in dotna 2 dong hi. Hih dotna 2 pen den a dotna tawh kibang lo hi. Bang hang hiam cih leh damsakna ngahte dotna zong kise kei, amah a zui nuamlote kiang a dotna zong hi kei, a zuizui kum 3 tawntung a sulzuih den 12 te kianga ki dong hi. John 6:67 sungah bang ci hiam cih leh Jesuh in 12 te kiangah, ” Note zong na pai nuam uh hiam,” ci hi. Simon Peter in dawngin ” Topa aw kua kiangah pai ding ka hi uh hiam?Nangmah in tawntung nuntakna na nei hi, a ci hi. John 6:69 sungah kote in nangmah pen Pasian’ hong sawl a Siangthopa na hi, cih kong um khin uh hi, ci hi.
Tuni-in Topa Jesuh in John 6 na sungah mi 5000 sanga tamzaw vaak hi. An a vaak zawh ciang ciahsak hi. A zingciang mihonpite in Topa Jesuh pen zongkik uh hi. Delh kawikawi in Topa Jesuh mu uh hi. Topa Jesuh in bang gen hiam cih leh ” Note in an kong piakman a hong zong na hi uh hiam? Asia thei an zong kei zaw un,” na pu napate un, Vantung pan a hong pai a an a nek hang un a si uh hi. Ahi zongin ken kong piak an a nete pen silo ding hi”cih thu gen hi. Tua ahihman in kei pen nuntak na dingin an taktak ka hi hi. Kei hong dawna kei hong ne mite pen dangtak ngei nawnlo ding a, gil kial ngei nawn lo ding hi. Tua banga a gen zawh ciangin mi tampite in hih thu pen thuhaksa lua hi, ci-in mi tul tampi paikhia mang uh hi.
Tua bang a pailaitakun Topa Jesuh in mi honpite in paisan cih a muh tak leh a nungzuiite kiangah kihei a, Note zong na paimang nuam ta uh hiam? Na painop ding uh leh a hun tuhun hi” ci hi.Hih laitak ah kei hong paisan ding na hih uh leh a hun hong ki piak laitak hi, ” a cihnop na hi. Ute naute Jesuh nungzuihna pen zawhthawh thu tawh zuihna hilo hi. hih lai ah Topa Jesuh in hong zui teei teei un, ci zen zen lo hi. Note zong na paimang nuam uh hiam? Nikhat ni ciang hong paisan veve ding na hih uhleh na pai hun uh hita hi, ci hi. Peter in dawnga, ” Topa aw koi ah pai ding ka hi uh hiam?ci hi. Ute naute tunitak hun in hihlai a Peter dawnna leh Jesuh dotna pen na mahmah hi.
Jesuh dotna ah nungzui nuam lo vet, an ciang bek tawh a zui nuamte na hih uh leh gilpi ciang bek a nasem na hih uh leh, ahih kei leh hamphatna tan(ngah) na ciang bek a nasem na hih uh leh tun na pai hun uh hi, ” aci ahi hi. Khristian tawh kisai Mission laibu a kigelhna ah kammal a kizang khat pen ” Rice Christian” cih kigelh citciat hi. Buh Tapidaw, an Christian cihna hi. Tua tangthu sim leng, Nidang lai-in sangmang Missionary-te China gamah pai uh a, China mite Khristian na suak pahsak zolo uh hi. Tua laitakin kial nakpi in tungin nak kiallua mahmah uh ahih ciangin Missionaryte kiangah bangna ci uh hiam cih leh ” Nasep ding hong pia un” ci uh hi. Missionaryte in lampi khawng sialsak in tua lamsial thaman dingin buh na pia uh hi.
Nikhat lam na sial uh leh Buh tuazah cih danin na hawm uh hi. Tua banga buh a hawmsung khempeuhb Khristian hong suak a tamdan, hi ci gen uh hi. Nikhat in zakhat,zanih, zathum, kibehlap den in tulkhat tulthum cih dongin kibehlap ziahziah hi. Mikang gam a thuzaksakna pen pai ziah ziah hi. Tuni 500, ki behlap ta, 600,1000,2000, pha ta, cih bangin a zaksak uh ciangin Mikang gam panin buh khekten zong nakpi takin thangah in khak ziahziah uh hi. Amau zong khakkhak in hun bnag tan hiam khitteh a kial tawpin kialtung nawn lo uh hi. Antam kikta ahih manin Missionaryte piak kul nawn lo hi.
Tua Missionary piak hong kulnawnloh ciangin Pawlpi sazian pen hong kiampah hanhan leuleu hi. Tuni in 100 paikhia ta, 200 pai ta, 300 pai ta, 500 paikhiata, 1000 paikhiata, ci-in Mikang te kiangah pulak(Report) kik leuleu uh hih tuak hi.A tawpkhak na ah akipat tuung vua haksatna tampi tawh Khristian a suak taktak teng bekmah hong om suak bek hi leh kilawm hi. Tua manin ” Buh Khristian” cih kammal a kibawl ahi hi. Ei zong tuni-in Topa Jesuh a zui kawikawi mihing 5000 valte i etteh anduh a zui, tangho leh ngasa tawh a vaak na a lamen, cihte ahih manin thangho Khristian, khomun Khristian, Ngasa Khristian kici thei ding hi. Ei gamah gen ding hi leng Camp Khristian, Crusade Khristian cih ciang khawng bek ihih khak loh ding thupi hi.
Topa a zui taktak i hih ding kisam hi. Hih lai a Peter dawnna pen ” Aw Topa midangten hong paisan ta leh, midang ten nang hong pampaih ta leh zong nang pen tawntung nuntakna a nei ka Topa na hi hi. Tua manin kong zui ding uh hi” ci hi. Tuni in zong nungak tangval nupi papite aw, Topa Jesuh in miten hong zuih nop loh lai, Midangten hong nusiat lai, Midangten kei hong ki theihmawh bawl lai-in nang zong hong zui lo ding na hih leh hong zui nawn ken, zuih nawnloh nang hun hong pia ta hi. Na kikhop ding leh kik ta in, hong ci hi. Bang gen nawn ding na hiam? Topa aw nang kiang lo koi ah pai ding ka hiam? na ci nuam hiam?
Nungkum August kha Paibulok a Camp ka neih lai un, nungak khat piangthak thei lo hi. Ithuai mahmah hi. A mizia khawng en leng pulpit mai a sapna(altercall) ah ding in kapkap hi. Ahi zongin holimpihna(Counselling) khawngah kihel vetlo hi. Nitak khat kei a tuamin hong hopih in, hong ci hi.A tom in gen leng ka pa mi’khut sungah si hi. Tua laitakin kei numeino tan 7 ka sin laitakin ka pa luang ka mu a, ” Aw…. Pa aw, ken lai hong sim toto ningin nikhat ni ciang in IPS(palik lian) kong suak ding hi. Tua hun ciangin hih in teenna khua teekteek ah ki kong om dinga tua migilo nang hong bawlsia peuhmah ken a phu la ding hing, ci-in ka kiciam kha hi,” ci hi. Tua hun lai-in amah pen P.U sin hita hi. Pasian thu kigen ten a lungtang nasak hi.
Ahi zongin Topa Jesuh a san ding ciangin tuaten dal hi. Ki hopihpih in ” Topa in na mawhna hong maisak nuam ahih leh nang bang hangin it zolo ding na hiam? ka cih leh a lusu ngeungeu hi.Amah’n bang hong ci hiam cih leh “Pa no aw, hong theisiam in la, thu hong ngen ningin kakah khak leh hong theisiam in aw,” hong ci hi. Thu hong ngenin kapkap kapkap mai hi. Nitak hun sawtpi mah tua ci bangin kap hi. Aman amau pau tawh ngen ahih manin ken theilo hing. A thunget tawp “Amen” a cih zawh ciangin a khitui kawmpan in hong en to in nui mawk hi. Banghang a nui na hiam ka cih leh ” Pano aw, ken maisak khin ing” hong ci hi. Ute Naute tua ki-apna pen, Topa in sangin khakhat a cin ma in a Nu zong biakinnah a mawhna pulakin Topa kiang ah kipia hi.
Lamdang sa mahmah ing. Hia nutate ka ngaihsut ciangin tu ciang dong Pasian sungah nungta in a naute thum zong biakinnah tonpih zel hi. Pasian thugen na hang a a piangthak ciatciat nungzui suahna tawh a kizom pah mi om hi. A piangthak na uh tawh Missionary kizom pah a, gammial a vei suak pah mi om hi. Pawlkhat pen amah leh amah nangawn a ki vei zolo piangthak om zel hi. Nang zong paimang na ut hiam? Nang zong mihonpite zuihna na ut hiam?Jesuh in tuni hun in nang hong dong hi. Topa’n tuni nang hong dong hi. Paimang na ut hiam? Nusiat na ut hiam? Taisan na ut hiam?
Nung zuih zawh sawtlo gim luata ing na ci hiam? Topa innang hong dong hi. kei hong niing khinzo na hiam? Nong itna pen itna masa hinawnlo ahih manin ……hong ci hi. Aw….. Topa nang kiang cih loh koi ah tai ding ka hi uh hiam?Nang tawntung nuntakna na nei hi,na ci nuam hiam?Tuni tuhun in ute naute hih dotna thupitak nang hong dong hi. Nang zong taimang ding na hiam?Nang zong Jesuh nuasia ding na hiam?Topa in tuni-in nang hong dong hi. Ama kiangah kipia dingin nang hong sam hi. Topa nang it penin hong neining. Topa aw nang cihloh ka itzawk dang om kei, a ci thei dingin kong deih hi.
3. HIHTE KHEMPEUH SANGIN KEI NONG IT ZAW HIAM?
John 21 a tawpna lamah Topa Jesuh in Peter kiang ah, ” Hihte khempeuh sangin kei nong it zaw hiam” ci hi. Hih dotna thumna pen anuam het lo dotna hi. Peter in Jesuh nusia khinzo hi. Peter in Jesuh kitheihmawh bawl hi. Peter in Topa a kisap mahmah lai-in nusia khin hi. Hih lai ah en leng, Topa Jesuh in Peter pen anvaak khin phot hi. Peter pne ngasa masak khin phot hi. Topa Jesuh in lawhcin na zong pia hi. An zong khak phitphetsa in koih hi. Tua zawhciangin Jesuh kipan ,” Jonah Tapa Simon aw, Hihte khempeuh sangin kei nong it zaw hiam,” ci hi.
Tuni hunin Topa in Hamphatna tampi hongp piak zawh nung, Lawhcinna tampi hong piak zawh nung, ngasa tampi hong piak zawh nung, na ngen paihna, na nga benna hong lawhcinsak nung in zong Topa in dotna khat hong nei hi. Hihte khempeuh sangin kei nong itzaw hiam?Hong ci hi. Laisiangtho siamten a gen ciangin hih ngate sangin kei nong it zaw hiam? Hih na lawm teng sangin kei nong itzaw hiam? Jesuh in a ci zong hikha ding hi, ci hi. Peter in ngabeng dingin a pai tak ciang a dangten zui-in zankhua in nga na beng uh hi. Peter nuntakna ah ngaben pen nambat khat in hong suakkik hi. Ngaben pen alianpen na suakkik ta hi.
Hih ngate sangin hong it zaw na hi hiam? Ahih kei leh hih ngate na teel zaw hiam?Ahih keileh Peter hihlai a lawmte sangin kei nong it zaw hiam? a ci zong himai thei hi. Ahih kei leh Peter aw ngabeng, nga man hihna leh mi aman hihna koi na ut zaw hiam?a ci zong himai thei hi. Bangbang hileh kei hong itlo na hi hiam? Kei hong itzaw lo na hi hiam? a ci ahi hi. Tuni hunin Ute naute aw, Pasian in thupha a tuamtuam in hong pia hi.Hamphatna a tuamtuam hong pia hi. I ngabengna ciat panin nekleh taak silh leh teen, innlum lolum hong pia hi. A thu hong pia hi.Nuntakna hong pia ta hi. pawlpi hong pia hi.
Lawm leh gual hong pia hi. Veeng leh pam hong pia hi. Aw, hi bang zawh ciangin Topa in kei nong it zaw hiam? Tua tengkhempeuh sangin kei nong it zaw hiam? Hong ci hi. Bang na ci dingaa? Topa hih teng khempeuh sangin kong it zaw hi, na ci diam? Topa ken it penpen in hong nei ing, Hihteng khempeuh sangin hong teelzaw ing, Leitungah it ding tampi om ta leh nangmah bek hong it pen ning, na ci ding hiam? Topa’n hong dong hi. Nikhat galkapbu khat in Mission teamte makaih in amau kiangah hilh khat nei hi. Bang gen hiam cih leh mihingin i itpen pen ahih leh eimahmah ki-it pen bek hang, ci hi. Adangte it taktak neilo hi hang.
Eipen ki-it penpen ihih manin bangah ki koih i hiam cih leh eima tokhom tung mahah eimah kitusak hi hang, ci hi. Mihing in it penpen khat nei-in eimah i hih manin eima tokhom tungah eimah ki-uksak hi hang. Hih pen man kasa mahmah hi. Thusut thukan mite in mihing in a tawptawpna ah amah bek mah ki-it hi, ci hi. Hih pen man mahmah leh ki lawm hi. Laisiangtho sangkah lai in Pune akikah ahih manin ” North East”a kici peuhmah ki it hi. Koilai pan hong pai hita leh a North East peuhpeuh ki-it hi. Ki khawmkhawm, an khawng ne khawmkhawm bek thamlo in lo bang aisa khawng manin ne khawm guapguap hi ung. Picnic khawng zong paikhawm hi ung. Assam gamte nangawn in ei duh bangbang duh uh hi.
A North East i cih ciang a bek ngeiloh khawng uh ne gawp uh hi. Amau zong ki unau na, ei North Eastte ci-in kingai mahmah hi. Mizoram pan a hong paite khawng ki sanggam bawl, Nagaland pan a hong paite khanwg ki sanggam bawl,ki unau bawl ciat hi. Kei bang guatuai uih pen ka nekpatna hi-in a North East gimnam peuhpeuh kiduh dep hi. Tua ci in a North East gimnam peuhpeuh kiduh in na peuh peuh kideih hi. Tua bek hi loin North East te a kicih ciang bangin ki nak pan mahmah hi. Kinakpan cih a theihna pen guatuah lam pen North East min in lak hi ung. Tua lam a thei pen unau Mizoram pan nungak khat bek om in, a dang numeite pen Nagaland pan hi. Tua guatah lam a tat ding pen khasi khawng hi lai hi.
Tua pen North East te lam ci-in kilungdam mahmah a, Ka vekpi un lam hi ung. Kote ciah ding ci-in meileng ticket zong lakhawm, Cultutta pan hong paikhawm in tua pan hong ki khen pianpian ta hi ung. Guwahati hong tungkhawm in tua pan pawlkhatte kum khia a, amau Assam gamte hi. Amau Magaliyate hi. Skim pan hong paite hi, cih bangin amau ciatah ciah khinta uh hi. Tua panin ah nang Assam gammi, nang Magaliya mi, nang Skim mi ci-in kikhen ta hi.Ahi zongin Guwahati pan a vai nei laiteng Manipur mi ci-in hong ki paikhawm leu leu in, Phai pi hong kitung khawm hi. Nang Tamenglong mi, nang Moreh Mi, Nang Chadel lam mi, Nang Lamka mi ci-in kikhen leuleu hi. Lamka hong kitun ciangin nang lamka mi ci-in kikhen leu leu hi.
Kei Tuiphum pawl, nang tua pawl ci-in kikhen leuleu hi. A Tuiphum sungah zong ei Behpa pawlin vai ahawm kei leh, cihte pawl hong piang lailai hi. Neu lua mahamh maita hi. Ko’a pa Pastor a sep kei leh cih khawng lungsim om gigelai hi. Tua bek hilo in i pawlpi sungah ei behte ngai hang i cih leh tuate sungah zong i innkuanpihte bek ngai leng kilawm hi. I beh teng khempeuh zong it zo tuan lo hi hang. I innkuanpihte bek it hang. A tua sungah zong khen toto leng i zi leh i tate bek it hi leng kilawm hi. A tuasung ah zong ei bek ki-it hi leng kilawm hi. A tawpna ah tua aive i gengen…… Hua hunlai a North East icihte khawng na dau mahmah hi. Hua lai a i ki-itna ciangpen a kisap man a ki it pong na hisam hi. Ahih hang a taktak a tawpna ah ei bek ki-it na hi gige hi. Tua muntakah Topa in kei nong koih diam? ci hi.
Tua nang na luah, midangte na phalloh, midangte tut nading na phallohna muntak ah Topa Jesuh in kei nong it hiam? tua mun lianah hong ci hi. Topa Jesuh in kei nong tusak diam? ci hi. Tuni hunin tua mun na phal diam? Topa aw kei ka na tu a, ken vai ka hawm manin ka innsung buai hi, ken vai ka hawm manin ka nuntakna buai hi. Topa aw, kei kiangah hong tu in, kei sungah hong tu in, Kei’ vai nangmah’n hong ukta in.Ka itpenpen hong hita in, a ci thei dingin kipia in Hihteng tangthuno khat tawh ka hun khak nuam ing. Kumza bangzah hiam lai-in France gam leh Europe gam buppi ah a minthang mahmah Nepolean om hi. Tua laitak in Khristian hoih mahmah a min Drown Nickle a kici khat na om hi.
Khristian hoih mahmah hi-in limsuaih siamna nei hi. Ni khat ni-in Nepolean in Tua Drown Nickle kiangah va pai-in bang va gen hiam cih leh Greek pasian numei Venus ading lim hong suaihsak in, ama lim hoih mahmah khat ka deih hi. Venus lim ahihmanin hong bawlsakin, ci-in va ngen hi. Drown Nickle in bang gen hiam cih leh,” Kumpipa Nepolean aw, kum tampi nungta in, nong ngetna pen hi thei kei ning” ci hi. Nepolean in sum tampi hong pia ding hing, ci hi. Drown Nickle in kumpipa aw sum hang hi kei, sum thu tawh kisai zong hi kei, ka hi thei kei ding hi” ci hi.
Nepolan in bangci hiam cih leh tua ahihleh hih na bawl man a Europe gambup a na minthan ding ngaihsun le cin, minthang lua mahmah pah ding nahih ciang nang pen mi hampha pen hi ding hi teh, tua ahih manin Greek pasian numei Venus adingin hong gelhsak( Suaihsak) ta peuh in ci-in kun kik hi. Tua laitak in Drown Nickle in bang ci hiam cih leh, “Kumpipa aw nong ngetna pen minthanna utlohna, minthan na ding hanga hong nial zong hi keng, hi thei kei ning,” ci veve hi. Tua ciangin kumpipa hehsim pianin bangcihiam cihleh “sum deihlo a minthanna zong deihlo na hih leh keimah in thu kong pia hi. Kumpipa in thu kong pia hi. Ka deihlimpen suai in ” ci hi. Drown Nickle in kumpipa mai ento in kumpipa aw hong maisak in, nangma nong thupiak nangawn kahih thei kei hi, ci hi.
Napolean pen heh lua mahmah in thakhat thu in paulo in tawlkhatsung hong om hi. Tua ahih leh bang hanga ken thu hong pia ing a, kumpipa’n thu hong pia a, hong sel cin a, minthang nading utlo, sumlehpai zong deihlo na hih leh bang hi peuhmah hiam? Ka deih pen gelh nuamlo, suai nuam hetlo mawk na hi hiam? ci hi. Drown Nickle in hi ci bangin dawng hi. Kumpipa aw, “Kum sawpi nungta in, kei Khristian ka hi hi. Jesuh lim ka suaih zawh(ka gelh) nungsang, amah sanga a neu zaw Greek pasian suaih nadingin ka siamna ka phal nawn kei hi” ci hi. Thupi nasa hiam? Ka Topa Jesuh lim ka suaih ka siamna pen amah sanga a neu zaw Greek pasian suai nadingin ka phal kei, ci hi. Ute naute Topa in amah a it penpen dingin hong sam i cih ciangin tua bang hi. Na siamna tawh zahtak in,na pilna tawh zahtak in. Na thuneihna tawh zahtak in. na vangliatna Topa zahtak nangin zang in.
Khat vei Dr. Ben kiangah thusim khat nei ding hiteh, na sangpaupan lai-in bangci-in thu na ngen a, College na kah lai in bangci-in thu gen hiam? ci-in kidong hi. Aman tom dawn mahmah hi. Ka sangkah lai-in thungetna ka nei a, ka thungetna pen ka Laisiangtho sung a kawm tungah ka gelh hi. “Topa aw hong dongsang in Jesuh ka domsang theih nang,” ci-in gelh hi. Thupi nasa uh hiam? Pasian in a domsang nop ding dan!! Jesuh domsang zaw ka hih manin Topa aw hong dom sang in. Ka san zawh peuh leh Jesuh san nang hi, a cihna hi. I pilna i theihna i thuneihna i naseptheihna tawh Topa zahtak peuhmah leng, Topa’n hong nak tawisan lua ding hi. Topan tua dingin nang hong sam hi. Hihte khempeuh sangin hong itzaw na hi hiam? ci hi. Bang ci’n na dawng dia? Topa kiangah Topa aw, kong zui ding hi. Miten hong taisan ta leh zong kong zui ding hi. Nang it penin kong nei ding hi. Haksa ta leh zong it penin kong nei ding hi. Nangmah hong zui ning. Nangmah itpen in hong nei ning cih pen i kipiakna hi leh ka ut hi.
THUNGET SAPNA
Tu mahmah in na lungsim sunga om bangin Topa aw it penin hong nei ning. Miten hong nusiat lai-in nangmah hong zui veve ning, ci-in ki-ap in. Topa in nang zong paimang nuam na hiam? nang zonghong taisan ding na hiam? hong ci hi. Bang ci-in na dawng ding hiam? Topa in 9te koi ah om ta hiam? ka damsak te koi ah pai ta hiam? ci hi. A damsakpa, a damsaknu aw, tuni-in Topa in nang hong zong hi. Topa kiangah kipia dingin thungen ciat ni.
THUNGETNA
Topa ka kikona uh hong ngai in. Ka lungtang uh a, ka genkhiat theih uh hi-in ka genkhiat theihloh uh hita leh na mai nuaiah a kiseel khat zong omlo ahih manin ko ngetna sanga a vanglianzaw Topa nahih manin, na mai nuaiah kong kun uh hi. Na vangliatna na minthan nading leh Jesuh ka sansak zawh nading un ka thungetnate uh hong dawng in. Ka nuntakna uh nang it ding, nang mah pahtawi ding, nang hong zui teeiteei dingin thupha hong pia kim ciat in. Na minthan nading hih teng khempeuh Jesuh minin kong thum uh hi. Amen. Rev. Dr. Ngul Khan Pau (Hong nungtasak kikin 1997)
Comment piaknop aomleh...