Zolai Simbu Kum 100 Cin Pawi Ah (10) ~ Hau Za Cin
Hih pawi sungah ka lungdam mahmahna pawlkhat hong gen nuam lai ing. Zomi sungah mi minthang leh min nei, mipi in i theih mahmah tampi tawh va kimukha ka hih manin hampha leh manpha ka sa hi. Pawlkhat pen ka khatvei kimuhna hi a, pawlkhat pen kei hiciang ka tunna dinga hong pattah leh hong makaihte zong ahi hi. Tua manin tuate genlo in ka om thei kei hi.
Sia Paupu te nupa (Rev.Dr. JM Ngul Khan Pau leh a zi Sianu Lucy Dimnu) pen ka mentor hi uh a; College ka kah sung khempeuh ka nu leh pa dinmun ah a ding bek hilo in a kilawm a kilawmlo thute hong hilh, ka mailam nuntakzia ding zong hong makaih dente ahi uh hi. Ka kimuh cil uh 1991 kum pan tuni dongin kum 22 bang phazo hi. Hih hun sung khempeuh ah a heh mel uh khatvei zong ka mu kei a, kam khauh leh awsang tawh kei hong tai ngeilo bek thamlo amau mahmah zong a kiho uh, a kicih uh ka za ngei kei hi.
Nupa kitot cih peuhmah zong ka mu kei hi. Mihing pen nupa a tamzaw kum khat kum nih kitheitel leng a kitotna uh a kicihna uh kimu hamtang hi. Tua zong Pasian i kisapna leh mihing ihihna hi napi, a kitawng ngeilo, a kici ngeilo nupa te pen ‘Pasian thupha sang, vangam malep’ acihte uh hilo ding hiam ka ci hi. Ka uang gen hi hetlo, tua bang nuntakna tawh a kalsuan mihing ka muh ka theih patna hi. Pasian a masa pen a koihden theih a thupina hong musak sak semsem hi.
Hihbang vai thupi ah ka khatvei kihelna hi. Ka nuntakna ah ka phawk tawntung ding ka mangngilh ngeiloh ding hunpha Tua bang hun masa pen ah ka mentor tawh hun khat ka zatkhop theih pen hampha ka kisa a; ka kikupkup uh, ka gelgel uh, ka vaihawmhawm kholh uh tawh kibang liang hi. Topa hoihna a cih uh hibang hiding ciin ka ciamteh hi. Topa in hun nuam hun pha hong ngahsak hi.
Siapa Bishop Felix Lian Khen Thang tawh ka khatvei kimuhna hi. Siapa pen a minthang vangvang Zomi khat ahi hi. A minthang bek hilo in Zolai leh Zokam a siamneel mahmahpa hi. A Zolai gelh ka muh nak leh a sim den pa ka hi hi. Amah leh Sia Do Sian Thang, Siapi Enno cihte laigelh ka sim simin Zokam kammal thak leh tangkam (upa kammal) a kihel hamtang ahih manin meet kasa a nihvei bang ka simsuak kik hamtang hi. Tutung in Siapa tawh kimu kha bek hilo in ama thugen a mun mahmah ah za in holim kik thei, ama holim za dingin ankuang umkhawm kha thei ka hih manin angtang kisa mahmah ing.
Ama muhna ah pilna sinna lai theihna tawh nuntakna kilamdangsak ding cih ahi hi. Tua pen mah tu laitak kawlgam Zomi sungah i kisap penpen ahi hi. Sangkahna gina omloh manin mipi buppi a pheng om gawp tawh kibanga tua pen sanginn gina tak kiphuanin a khangto ding naupangte a neu tung pan gina taka pattahna a om kik mateng mipi leh gam leh pawlpi, khuasungin thuak toto ding hi. Tu ciangciangah gina taka sangkah thei pen mi tawmcik bek himawk hi!
Bishop pa in Zolai a siam bek hilo in Zokam zong a siam mahmah hi a, lakam leh tangkam a hunhun in zangkhawm thei ahih manin thu gen peuh leh bun zuahzuah hi. Zaknop in tawldam a, Zokam a kicinna hong lakkhia hi. Zokam kicing kei ciin a gen a om khak leh a lim zat mellote hikha ngel ding hi. Kampau a kicing penpen cih leitung ah omlo a akisapna a nei tek, a khangto khawm tek ahi hi. Ahi zongin Zokam tawh i gennop thute i gen theihloh tawm mahmah hi.
Bishop pa amah tawh kimu bek hilo in ama omna huang sung zong ka va lut kha a, Zomi Youth Association te makaihna tawh Tchoukball kimawlna zong Bishop Compound ah ka va hilh kha hi.
Kawlgam sunga Lai Siangtho kipawlna ah laiatpi Rev. Khoi Lam Thang tawh zong kimu thei in, amah tawh thusunna hun ah mapang khawm, ama hong makaihna tawh thusunna zong hong nuam mahmah in paizia, muhzia, kalsuanzia tampi hong makaih hi. Amah in ka thusun ding khempeuh a ngaite zaknop ding hibang hi ciin hong mukholsak thei ahih manin noptuamna tampi ka ngah ban ah ka khatvei thusunna ahih manin ka patauh tampi hong dawn hi.
Zomi sungah laibu tam bawl pen leh lai nasep zawh kum 25 a cing Sia Thawngno (Rev. Job Nang Khaw Thawng) te nupa tawh zong hun nuamtak kizangkhawm ahih manin angtang ka kisa hi. Ama hong vaihawmpihna tawh vai tampi lem thei a, kisap khat peuh, awlmawh khat peuh amah kiangah zasak peuh lehang i lunggulhna zah sangin a hoihzaw in na kikoihkhol, na kiguangkhol, na kibawlsak dimdiam a makai cingin tuucing hoihpa ahi hi.
Amite hong khual in a naute hong don a, a tuu te kisap hong kicingsak den hi. Zolai leh Zokam bek a awlmawh hilo in Zomi leh Zogam a khantoh ding a awlmawh hi in a gim a tawl siit hetloin a sem ngiatngiatpa ahi hi. Kei a damlo hi ing, kei a citheilo zaw hi ing ci hetlo in a cidamzawte sep theih khempeuh a sepmawh omlo hi; zong lunghiang hetlo in sem ngitnget hi.
Tutung leh tuma lamin zong ka khualzin ciangin makaite leh uliante inn pawlkhat ah ka hawh kawikawi ngei hi. Mun pawlkhat ah ka hawhna te in a lenglapa tung pan lamet nei hileh kilawm kasa hi. Tuisik hai khat nangawn hong suahlo, niangtui hai khat nangawn hong awmlo zong om veve hi. Tuate duh in ka cihna hilo in Zomi te ngeina ah zin do ngeina, lengla do ngeina hi – tuibuk maw, niangtui maw, zuning maw tawh. Ahi zongin Zomi ngeina a zang nawnlo khuapi ah ki om kiukiuta ahi tam ka cih hun om hi.
Sia Thawngno kiangah ka hawh ciangin, “Niangtui maw, niangphan? A sa maw a vot?” ciin hong dong pahpah lian hi. Ka gilvah in ka koihna ding zong omkei ci taleng, “Zomi paunak ah ‘Nene puksi omlo, gilpi leh sakhau’ kici buang hiven ciin suah, hong pia teitei hi. Tua pen Zongeina, kiitna, kideihsakna leh kihuaina ahi hi. Namkhat bek tawh lengla do lo in nam nih nam thum tawh lengla do hamtanga, singgah leh laibu kihel hamtang hi. Bangmah tawilo a lengla hih ding maizum huai phial hi. Mite a itna leh a teina, a pilna leh a thukhualna, Zomi ngeina a kepziate a gen bek ka hizaw hi.
Ahi zongin Siapa a kipahtawi in lungdam in nui tiuteu ding kasak leh a mai mual pian hi. Zolai tawh laibu tam bawl pen ciin Zomi Christian Literature Society (ZCLS) in Zolai Simbu Kum 100 Cin Pawi ah pahtawina pia a, siapa maitai vetlo hi. Ka koiteng hiam hong nuamlo hi. Ka telsiam hi. A ngaihsut hidinga ka upmawh om a, ka theihsiampih hi. Amah laibu tam bawlpen ahih a lungdam huai mahmah laitak in Zolai hizaha kizuun nailo, Zokam tawh laibu tampi kibawl nailo cih a ngaihsut ciang ama lungdamna sangin a lunggulhna in leekzaw ahih manin a lungdam ding hunah a lungdam zolo ahih ding ka um hi. Ka upmawh zong dik, man lel in ka um hi.
Zomi te in maban tampi i neihna a muh ciangin a lungdam ni dingin zong a lungdam zolo himawk ding hi. Zomi te in nasep ding i hauh dan, i maban a tam lai na a muh ciang hibangin a om ahi hi. Nang leh kei in Siapa maitaina dingin tavuan lianpi i nei hi. Sau gen kullo in tel ciat dingin hong lamen ing.
Zolai Simbu kum 100 Cin Pawi adingin tha leh zung bei in a innkuanpihte zong huai manlo liangin pawi sung khempeuh a diang Sia Rev. Lian Khen Pau tawh hun nuam ka ngah manin hampha ka kisa hi. Ama hong gelsakna hangin hih hun ah ka paithei hi. Program khempeuh leh vanleng tuanna ding, zintunna ding leh giahna ding, annekna ding leh niangtui dawnna ding cihte a kicingin hong gelsak dimdiam in, hun awng ah ka kizat theihna ding uh a om leh hong zasak pahpah hi.
Pawi sung khempeuh manlah in gim mahmah dinga, ihmu zong ihmu sip manlo ding hinapi ka ciah ni dongin maitai takin hong mangpha khak lailai hi. Makai nasep a gimhuai mahmah na tel mahmah ding ahih manin tawldamna hun kicing tak a ngah ding ka deihsak mahmah hi. Amah leh a seppihte kicingin vai khempeuh lem khin a, hun kipelh omlo in hun val zong omlo a, ziakai cih omlo in hun zat khengval cih zong omlo hi. Hibanga hun maan a kizang Zomi pawi sim khempeuh thupi kasa a, makaite thupi kasa hi.
Zomi sungah mi kidawk leh mi minthang tampi tawh kimu ka hih manin hampha ka kisa hi. Amau min a vekpi in gen zolo ding, gen khin manlo ding i hih manin pawlkhat bek gen loh phamawh diak hauzacinkasak teng kong gen lai ding hi. A hun zui in mailam ah a dangte zong ka laigelhna ah ka guang toto nuam hi. Zomi MP Pu Zozam zong kikhop nitak khat hong sim kha a, khut kilenkha in kiho manin ka ki sikha muh zual uh hi.
Gullu Mual vai ah makai Pa Lian Tuang leh Thawn Tuang te tawh kimu in amau laihawm zong copy ka ngah ban ah ka sim suak dikdek a, a hawm masakte uh sangin kicingzaw kasa hi. Hun tomno sungah amau nasepna zong kiho kha in maban ah khawllo a nawkto zel ding ahihna uh ka za hi. ZYA te in a sawtlo in ZOFA CUP 2013 a kipat ding uh zong kaza a (hih laigelh ciang kizota!), sisan kisamte a hop ban vuah nopna dahna ah ahih theih zah un minam adingin a kalsuanna uh ka za hi.
ZYA in maikum lam ciang Zomi Youth Association Khawmpi a bawl zawh ding uh lametna leh deihsakna tawm makai thusinna ah hong kihelkha te kiangah ka gen hi. ZYA a khan semsemna leh khua tuamtuam ah a kiphut ziahziah vai hong gen ban vuah, gamgi neilo a minam nasepna ahih ding a deihna uh leh a malakna uh hong gen uh hi.
Pawi sung khempeuh Phatna leh Biakna makai Zomi lasiam Kamsen zong kihel ahih manin lasak zong khialh cih om ngeilo, lasak zong sawtlua cih omlo, lasak kicimtak cih thadah ki-am mahmah hi. Lasiam Kamsen pen a lasak youtube ah ka ngai a, a DVD zong ka lei kha a, siam kasak mahmah leh a lasak a hoih mahmah khat ahi hi. Kei adingin Zomi min nei khat tawh a kithuah khawm ka hikha hi.
Amah sanga khangham zaw deuh Zomi lasiam ka muh khat pen Ngabeng Pawl ah Sia Mang ahi hi. Amah pen ‘zawzop hi’ cih ciamnuih gensiampa hi a, sakhi pan thu, nupa kilemna ding, cihte a gen pa ahi hi. Sia Thawngno te inn ah kimu kik in biakinn ah kimuh sangin na maingaphuaizaw a, holim siam in holim nuam a, ciamnuih hong gen pihpih ding ka sak leh thu manpha tampi kidong in ka kiholim kha vua, Sia Thawngno lawmnu Sianu Ngaih Cing in hong lui Tampaza tui bang khum ngaungau liang kasa hi.
Ngabeng lasiamte in la nong sa ding uh hiam ciin ka dot ciangin, “Tu laitak ka lawmte omlo in kei bek a om hi ing, hong sa theilo hi ung,” ciin hong gen hiat hi. Papi mikangte cia tak a pha in kamnem taka hong gen hiathiat ciangin tuu cing muanhuai ahih ding ka upna hong lian semsem hi.
‘Sian Anglai Ah’ movie sungah Thangno nunung pen zong ‘Sia Mang’ na ci mawk uh ahih manin ka muh ciangin ‘a sakol hong kenglo hingel ding’ ka ci sim pian pah hi. A movie lukhu leh a Jean pant tawh hong kithawi ciangin Thuammual dunga: “Sunni aw lenmual ah na khawllai aw” cih lasa pen hingel ei cih ka telpah hi. Gennop tampi tawh hiciang ci phot ni. Hau Za Cin
Comment piaknop aomleh...