Piteeknu angimna tangtungta… Mipi angei a ngei…
Kawlgam in 1948 kum suahtakna angah teh gamsung 1948 -1962 kikal Democracy ukna tawh kipai-in Asia gam teng lakah gamkhangto mawhlo pawlah kiciamteh hi. Tua nangawn British/mangkangte’pattahsa ahuzap abeinailo hizaw hi. 1962 kum teh Kawlmi gamvai makaite thuneihna kituhna leh aangsung meetna kituhna tawh gambup galkap thaumuuk nuai ah kitung hi.
Kawlgam suahtakna ngahna thubulpi ahi 1947 kum mualtung gam teng ahi Federated Shan States, Kachin Hills, Chin Hills leh Proper Burma/Ministerial Burma ( Kawlzang ahi Bamar, Mon,Rakhine) makaipite’n suahtakna lakhawm ding cih thukimna 1947 Panglong Agreement zui-in gambup kibelpawlna gam kilamh hi.
Tua thuguipi pan lampialta ahih teh ci-in 1961 kum teh Shan State, Taunggyi khuapi ah Ethnic Nationalities Conference, Taunggyi ah nasiatakin kibawl aa tua thukhensatna teng gambup innpi ( Union Aassembly) ah kipsakna neih khitteh Federal Ki-ukna diktak ahilo 1947 gambup thukhunpi gelhpha ding cih ahihi. Tua kawmkal ah Kawlte kiguluukin Gen. Ne Win molhtum aa zangin gambup thuneihna buluhsak uhhi.
1962 -1964 kikal sung Gen. Ne Win makaih Inncing Kumpi ( House Caretaker Government) in gam ukkik hi. 1964 -1974 kikal sung Revolutionary Council cih tawh Gen. Ne Win leh apawlte mah in thukhun leh zia leh tong tatdan kician gina omlopi gamsung amau’thaumuuk nuai ah uk leuleu uhhi.
1974 thukhunpi khat amau’deihdan gelh leuleu-un gam ki ukna thak cih paulap pongun gamvai Party khat bek ahi Burma Socialist Program Party/Burmese Way to Socialism cih tawh galkap lui puansuah teng mah ii aangsung hamphatna leh meetna siiksan laakna bek hi-in mualtungmi leh kawlmi mipi tangpi ading asep uh omlo-in leitung gamzawng penpen dinmun ( Least Developed Country 1974-1988) ah mualsuah uhhi.
1988 gambup kitomna/uprising zawh 1990 kum Aung San Suu Kyi makaih NLD leh mualtungmi gamvai party te in kiteelna zo mah ta leh thuneihna galkapte in aplo uhhi. Tua 1988 kum galkap ukna langdo-in mipi deihna Democracy tawh ki-uk ding ngetna hang asi aliam abaai Aung San Suu Kyi nungthuapte’khaici vawh tunitan agah ki atnailo hi.
1990 kiteelpi khit pan 2008 galkapte’deihdan kigelh thukhunpi khit 2010 teh galkap puansuahte mah in gamkikhelna bawl ding cih paulapin hong makaih leuleu uhhi. Tu’n ah 2015 kiteelpi khit pan tua 2008 thukhunpi huangsung pan gam kikhelna bawl ding, Democracy ki-ukna tawh gam makaih ding akitangko Aung San Suu Kyi makaih NLD party gambup kumpi sem hi.
2008 thukhunpi in galkapte tuamdang thuneihna apiak himah aa mipiteel kumpi (Legitimate power) anei NLD kumpi ahihi. 2008 thukhunpi in galkapte apiak tuamdang thuneihna diak ahih leh thukhunpi puah ding leh gelhphat ding vai bek hizaw hi.
Tualo thukham tuamtuamte puahtheih gelhtheihna (Law Making power)gambup agualzo party in akhut sungah nei gige hi. Tua aneih septheihnate mipi ading zanghlo-in galkap leh mihau sumbawlte’ khutsungah gammangta hi.
Democracy ki-ukna ngetna hangin asi,athuakte sisan leh khua-ulte tunitan tua Democracy ngetna ah amapang khawm kici tulaitak gam makaipinu in phawkkhak in aneih nawnloh ban ah nidang agalte’ ipsungah agalte in a ututin peihialhialta hi.
Tua leh Kawlgam mipi in tangtawn pan ih ngetnget Democracy ki-ukna ih tungta hiam? Tungnai peuhmahlo hi. Tua leh Aung San Suu Kyi in gammite leh gam ading asepna atangtunta hia leh? Gamla mahmah lai hi. Ama ngimna ahi thuneihna ngah nading bel tangtunta hi.
Tua ama thuneihna/power ngah nading mipi azatte bel tuni dong nikhat sep nikhat ne, neekkhopkhop tawh kisan geigei lai uhhi. Tua ahih leh Aung San Suu Kyi pen gammakai ( State Woman) hilo in thuneihna angah nading asem Politician khat hi cih, tuni ciangciang atawnzia tawh kimu thei ta hi. Bob Tuangpi
Comment piaknop aomleh...