Ni 6 galkidona ~ Rev. Thang Van Lian
“1967 kum June kha ni 5 ni-in Israel galvanleng 200 te pen Egypt gam sung lut vingvengin Egypt te galvanleng khempeuh 420 lakah 306 tak minute tam het lo sungin va nuaizan ziau pak uh hi…”
AD 70 kum Jerusalem a kiat kum pan kipan Israel mite in amau gam kici leitang nei zo nawn loin namdangte gam leh ukna tuamtuam ah a kikhenthang zawh uh kum kum tul leh zakua val (Kum 1951 sung) a vakvaih khit uh Leitung Galpi II-na a ven ciangin Israel gam kici a suakta gam khat hong nei khia demdam uh hi. A suakta Israel gam a din phetin a kim a om Muslim gamte in lei maitang panin phiat siang ding, ci-in kipawlin na do huan zel uh hi. Tua galkidonate lakah a minthang pen khat in “Ni 6 Galkidona” ahi hi.
“Ni 6 Galkidona – The 6-Day War,” thu pen tuhun adingin tangthu tawh a kibat hangin Thuciam Lui hun ahi lo khangthak Israel mite tangthu ah a lamdang mahmah Israel mite gal zawhna thu ahi hi. “Gam neilo Israelte adingin midangte a tenlohna gam – a land without a people for a people without a land,” ci-in Zionism kici Israel gam ah ciah kik ding, Israel mite in amau gam luah kik ding, cih minam lungtup a neih zawh uh a sawt loin Israel mipum then 6 (6 million) te in a lomlomin thahna thuak uh hi. Gam nei ta ding, Israel mite a gam uhah ciah kik ding, ci-in lametna lianpi nei-in a hanciam laitakun mihing bekbek minam khat sung pan hizah ta a tam kilomthah cih mawk pen mulkim huai lua mahmah khasiat huai leh lungkiat huai lua mahmah hi.
Ahi zongin tua zawh a sawt loin Israel kici a suakta gam khat 1948 kum May kha 14 ni-in hong piang khia hi. Israel gam hong pianna dingin leitung minam tuamtuamte ukna leh thuneihna nuai ah kul tul 2000 kim bang na vakvai phot uh hi. Vakvai, cih sam hangin Israel mite pen a omna peuh uhah anungta Pasian mang ngilh loin a minam uh zong nusia het lo uh ahih manin mangthang ngei lo uh hi.
Israel mite pen sumzon dan siam, nasep zong siam, kipawl khop zong siam uh ahih manin a tuntunna uhah mi nuai ah om lo uh hi. Sum nei, mipil leh namdangte lakah zong ulian tampi om uh hi. Tuhunin zong USA bangah Mangkangte sangin Israel mite income pen a zah sawmin tam zaw a, mivomte sangin a zah za khatin income tam zaw hi, ci-in kiciamteh hi. USA gam sung a billionaire za ah sawm nga (50%) pen Israel mite na hi uh hi.
Ni 6 galkidona hong kipatkhiatna a hangpi pen in Soviet (USSR) te zuauphuahna Egypt gam in a up khakna pan hong kipan ahi hi. 1967 kum May kha sungin, “Syria gam a sim dingin Israel galkapte kuankhia ta uh hi,” cih Soviet thukansimte in Egypt gam kumpite kiangah zuau phuakin zasak uh hi. A taktakin Israel te in tua bang galsim ding kithawi kha het lo uh hi. Soviet gam USSR in Israel gam a din khit zawh a sawt loin sum leh pai galvan tampi tawh Egypt huhna pia den hi.
1956 – 1967 kikal sungin USSR in Arab gam a huhna pen sum tangin sang nih US$ 2,000,000,000.00 (2 Billion) pha a, tanker bekbek 1700, artillery kici thaupi tang bekbek 2400, vanleng 500 cih bangin huhna pia zihziah uh hi. Tua huhna khempeuh a lang tang pen Egypt in ngah hi. Egypt, Syria leh Jordan gamte makai in Sudan, Iraq, Lebanon, Saudi Arabia, Algeria, Kuwait te in zong galvai a kisam bangin Israel phiat mai ding galsimna ah kihel dingin tangko ciat uh hi.
May 14, 1967 ni-in Egypt kumpi in Sinai mual kim teng a om UN Peacekeepers kici UN Galkap 3400 te omna tengah Galkap tul sawm val kuansakpah a, a omsa UN Galkapte zong notkhia mang uh hi. Tua hun lai a UN General Secretary pen Myanmar gammi U Thant ahi hi. Sinai mual kim teng a kemcing dingin UN thukimna tawh UN Galkapte a kikoih hi napi Egypt kumpi deihna zui-in U Thant in UN Galkapte lakkhiat ding thukim hiau mawk hi. Tua pen tangthu ah, “Guah zuk ding lian leh lukhuzal kilakkhiatsak tawh kibang – an umbrella which is taken away as soon as it begins to rain,” ci-in kiciamteh hi. Khasiat huai lua takpi hi.
Ahi zongin UN nangawn in ciampelin nung ngat san mah ta leh Pasian in a teeltuam Israel mite adingin na khempeuh a hoih lamin piangsak hi, cih ni 6 galkidona in hong phawksak leh hong kipsak kik hi.
May 17, 1967 ni-in Egypt galvanlengte Israel gam sung lutin a mun thupite suksiat ding kipan uh hi. Hih ni mahin Syria galkapte in Israel leilu lam manawh in lei galkapte kuansak uh hi.
May 22 ni-in Egypt in Israel te tawmbaw lampi lianpen ahi Straits of Tiran khaktansak ta hi.
May 25 ni-in USA kiangah gal vai huhna ngen a a va pai Israel Foreign Minister Abba Eban hong lawhsam ta sawnsawn a Israel te adingin lungzinna ding hong kibehlap hi.
May 26 ni-in Egypt President Sasser in, “Tutung i ngimnapi pen ahih leh Israel gam nuaizan ding hi,” ci-in khauh takin genkhia ziahziah ta hi.
May 31 ni-in Iraq President Abdel Raham Aref in, “Israel gam a om khak zenzen pen khialhna lianpi hi, hih khialhna puahphat kul hi,” ci-in Israel suksiat ding a lawp huai zia tangko hi.
June 4 ni-in Israel gam makapi teng in Cabinet Meeting bawl uh a, Galte hong nuai ma-in en na nuai masa ding maw, ahih kei leh bang cih ding…” cih kikum uh hi. A tawpna ah vote la uh a, “Galte hong vik ma in en na vik masa leng hoih ding hi,” cih a thukim 12, a thukim lo 2 pha ahih manin a zing ciang zingsang phalvak ma deuh pan kipan galsim kipat ding khensat uh hi.
Hih hun pen Israel te adingin hun haksa mahmah ahi hi. British kumpi kiang pan leh France te kiang panin galvan a lei zawh zahzah uh leitheihna ding phalna ngah bek uh a, a mawkna in gal vai huhna taktak lungmuanna ding bangmah nei lo uh hi. British kumpi adingin Arab gamte pen namgim tui a deih manun gal bawl ngam taktak lo uh hi. USA in zong panpih ding sawm lo hi.
A panpih theihna sunsun Israel te tembaw lampi pen Egypt galkapte bawlsiat theih loh dingin leitung gambup in Galkap sawlin lampi honsak ding, a cihcih hangin a takin sem khia ngam ngei lo hi. Leibungbup ah hih gal vai thubuai a lem zo ding kuamah om nawn lo hi. Israel ka panpih ding uh hi, a ci khat zong om nawn lo hi.
Ni 6 Galkido taktak ta!!
Ni 1 Ni – June 5 ni phalvak tungin Israel galvanleng 200 te Egypt gam lam zuanin galsim dingin leng vingveng uh hi. Israel in galvanleng a neih khempeuh lakah za ah sawm kua leh nga (95%) kuansak pah ahi hi. Egypt galvanlengte omna phualpi khempeuh hun tomno sungin va nuai zan ziau uh hi.
Galvanleng 420 lakah 306 kapzansak ziau uh hi. Tua ni mahin Syria leh Jordan te galvanleng khempeuh zong va ban zial uh pah uh hi. Ni khat thu in van lam gal khempeuh nuaizan zo pah uh hi.
Jerusalem khuapi kimah zong galkidona kipan pah a, Jordan galkapte in Shell 6000 val tawh Jerusalem nisuahna lam panin nitumna lam a om Israel galkapte kap uh hi. Syria galkapte in zong Israel thaupi thauneu tawh nasia takin Israel te do kipan uh hi.
Ni 2 Ni – June 6 ni. Sinai mualdung a om Egypt galkapte nungkik denden uh hi. Amunmunah Israel lei galkapte mainawt uh hi. Phel 2 a kisuahsa Jerusalem nisuahna lam leh leitaw lam teng amau khut sungah koih zo uh hi. Syria te tanker khempeuh Israel galkapte in umcih in tang thei loin koih uh hi.
Ni 3 Ni – June 7. Golan Height khempeuh la zo uh hi. Old Jerusalem kici nidang a amau khut a a om nailo pen amau khut ah koih ta uh a, Jericho khuapi gei ciang dong la zo uh hi. Leilu lamah zong Israel galkapte mainawt uh a, Suez Canal gei ciang dong galte not khia zo uh hi.
Ni 4 Ni – June 8. Suez Canal leipi Israel te in susia uh a, Egypt galkapte 20000 kim khawng gunpi kan man loin nisuahna lamah awkcipsak uh hi. Egypt galkapte pen amau gam omna nitumna lam manawhin a nungkik a galtaitai uh ahi hi. Nisuahna lamah Jordan gun kuam khempeuh Israel te khut sungah om ta hi. Syria galkapte in thaupi tang tampi tawh Israel gam sung kapkap lai uh hi.
Ni 5 Ni – June 9. Egypt gam leilu lam a om Bar Port Fa’ud kici mun ciang dong Israel lei galkapte in la phei zo uh a, Sinai mual dung gam kuam khempeuh amau khutah koih zo uh hi. Golan Height teng zo Israel te khut ah om ta hi. Nisuahna lamah zong Jordan gun dung khempeuh ah galte hong lut zawh lohna dingin bit takin galphual sat uh hi.
Ni 6 Ni – June 10. Nisuahna lam Syria te khut a om Qunitra ciang dong Israel galkapte in va buluah phei zo ta uh hi. Galte in a cihna ding uh thei nawn lo uh ahih manin gal ven ni zong ahi hi.
Ni 6 Galkidona panin Israel te in West Bank (East Jerusalem zong kici), Gaza Strip, Sinai Peninsula leh Golan Height khempeuh amau khut ah koih zo ziau uh hi. Hih leitang teng kigawm a golna pen gal kidoma a Israel gam kici pen sangin a zah 3 valin gol zaw pek ahi hi. Galte adingin supna lianpi piang a, Israel mite adingin metna lianpi Pasian in piangsak hi!
1967 Kum Ni 6 Galkidona hun lai Israelte leh a galte hatna leh supna anuai abangin kiciamteh hi. Israel Galkap 29000, a galte Galkap 335300 hi. Israel te sum beizah $ 891 million, galte sum bei zah $ 2129 million hi. Misi zah pen ciaptehna muh bat tan ah Israel te 779 si uh a, galte 11300 hi. A gamgamin anuai abang hi.
1. Israel – Galkap neih zah 29,000, Sum bei $ 891 million, misizah 779.
2. Egypt – Galkap neih zah 180,000, Sum bei zah $ 979 million, misi zah 10,000.
3. Syria – Galkap neih zah 50,000, sum bei zah $ 194 million, misi zah 800.
4. Iraq – Galkap neih zah 70,000, sum bei zah $ 357 million, misi zah ciaptehna kigen lo.
5. Jordan – Galkap neih zah 5,300, sum bei zah $ 114 million, misi zah 500.
6. Saudi Arabia – Galkap neih zah 30,000, sum beizah $ 455 million, misi zah ciaptehna om lo.
Ni 6 Galkidona a kipat ma in Egypt makaih Arab gamte in, “No peace, No recognition, no negotiation,” ci-in Israel gam a om pen thukimpih ngei lo ding, kilemna zong bawlpih ngei lo ding, zong holimpihna nei ngei lo ding… ci phauphau uh hi. Ni 6 sung kidona a om khit ciangin cimawh kisa lua ta uh a, UN makaihna tawh kilemna bawl samsam leuleu uh hi.
UN thukimna ah Israel in a laksaksa Sinai Peninsula, Golan Height leh Gaza Strip te pia kik ding, cih himah leh Israel te in tuni dongin pia kik nawn dildel lo uh a, kuamah in bangmah va cih ngam tuan sam lo ahi hi. Hih thu hang mah in tuni tan Midde East pen gal buai in a buai tawntung uh suak hi.
Tulaitak Israel gam golna pen 8500 sq ml hi a, Myanmar gam golna pen 261,228 sq ml ahi hi. Israel gam pen Myanmar gam sangin a zah 30 khawngin neu zaw pek, cihna hi. Tulaitak a miphazah pen million 9 val hi dingin kiciamteh hi. Zomite paunak ah, “Nupa kilungtuak khua khat in zo lo, khua khat kilungtuak khua 9 in zo lo,” cih a om pen Israel mite nuntakna ah tanglai a kipan tuni dongin haksatna tampi kawmkal ah muh theih in om toto ahi hi. A kaikhawm: Rev. Thang Van Lian Src/Ref: Causes and Consequences of The Six Day War by Britain Israel Communications and Research Center, 2017; Wikipedia.
Comment piaknop aomleh...