“Zomi” leh “Chin” tawh kisai Pu Col. Khen Za Moong Thugenna
Tedim Kipawlna makaihna tawh tuni aa Zangkong aa om, Tedim mi Pu leh Pi, Nu leh Pa, U leh Nau, Tu leh Ta, Lawm leh Gual, kikhawm aa, omkhawm aa Khuado pawi ih bawlkhop, Pasian Thupha hi in, Topa Jesuh Khrih tung tawn in Topa Pasian tungah lungdam ih ko hi.
A vaihawmte leh kikhawmte khempeuh Khuado Kumthak thupha tawh kidim ta hen la, Ki-itna, Ki-lemna, Cidamna, Lungnopna, Sepna Bawlna zawhna, Topa Pasian in hong pia tahen ci-in thu ka ngen hi.
Hih bang kikhoppi hunpha la in thu khat kong gen nuam hi.
Tedimmi kacih ciangin khatvei lai aa Tedim Vuandok gam, tulai aa Tedim Township leh Tonzang Township tegel kacihna hi. Tu lai kam aa Zomi kicite Tedimmi aci ka hi hi.
Zomi cih pen, Kawlzang pan aa Ciimnuai ih tun masakna mualdawn lam zo lam mun zui aa Zomi kici hi ding hi ci-in ka ngaihsun hi. Ciimnuai pan zuatna min zui in ih kikhen hi. Thado leh Zo ten saklam manawh hi. Thado ten Kawlzang pan aa min nei suak in, Zo ten Zo min pua in Zote kici hi ding hi cin ka um hi.
Falam leh Haka lamte zong, tun masakna min zui in Laimi kici hi. Minam min zui in min tuam tuam in ih kikhen hi. Vekpi ki-lawhna min khat ih nei kei hi. Kawlte hong lawhna Chin bek om hi. Ciimnuai pan aa kikhen minam tuamtuamte, gal zawhna, gam kekna, gam ukna leh nuntakna khantohna hangin, Tedim ah kikhawm, om khawm in Tedim khuapi khat a suak hi.
Mangkangte hong tun ciangin Tedim gam Vuandok gam khat in hong bawl hi. Tedim mite zong ki thei, ki khawl, om khawm thei in leitung nuntakna khantohna ah zawhna nei khawm thei uh hi. Suahtakna ngah dong Tedim gam kip hi. Tua hang aa Tedimmi kammal zang ka hi hi.
Zomi cih pen Tedim kammal hi in, Tedimmi cihna lah hi aa Kawlte hong lawhna minam buppi min Chin taangin zong kizang hi. Ki-theih khialhna piang thei hi. Falam Haka Matu Mindat Kanpetlet Paletwa ten, amau min tek nei ahih man in ei Zomi min hong sang lo uh hi.
Chin pen, Kawlte hong lawhna bek hilo in, Kawlgam sung bek zong hilo in, leitung gam tuamtuam ah, Chin in hong kithei hi. Deih in deih kei leng Chin pen ih zat loh aa piang lo hi. Chin taang aa Zomi ih zat-nop huhau in, kitheih khialhna leh kilemlohna tampi hong piang sak hi. Chin min leh Zomi min zatsiamna ding, tuni in hunpha la in kong gen hi. (New York khua aa Do Khan Khup thu gen, hoihsa in kong sim hi. Copy attached).
Zomi kici Tedim mite, kithei kikhawl semkhawm in, Kikep Kihuai Kipanpih siam in, Ki-it Kilem in, sepna bawlna khempeuh ah, Pasian Thupha sang zo ta hen ci in thu ka ngen hi. Mangpha man ni.
(Attached Paper)
Do Khan Khup, New York, in February 13, 2010 ni in “The Seven Myths about Zomi and Chin” ci-in Thumaan leh maanlo kithei cianlo tangthu dan pian in a pulakte “Zomi leh Chin” min zatna ah ngaihsuthuai thute hisa in ngaihsut beh a kikup dingin kong pulak sawn hi.
Myth 1: Zomi cih kammal pen ei sungteng (local) ah i zat hibek a, Chin pen Kawlgam sung leh International ah midangten hong theihna ahi hi. Asho, Laimi, Cho, Mizo, Zomi, etc. cih level hi.
Myth 2: Chin hi ung akicite in Chin min zangin human rights, politics leh forum tuamtuam ah a sepnate uh lawhcing a, lamzang mahmah uh hi. A masa dingte i masak ding hi a, a nunung dingte i nunun ding hi. Tulaitak Zomite i masak ding i minam min Zomi vai hilo a, Chin min mah tawh International Community i lunglutna, deihsakna leh huhnate i zon, i ngah zawh nang hahkat ding hi zaw hi.
Myth 3: Kawlgam, Zogam, UN te ah Chin pen official name in hong ciapteh sak khin zo uh hi. Zomi hi ung cici in Zomi Baptist Convention (ZBC) taisan khin lailai.
Myth 4: I Zogam ah ei leh ei i ki uk ciangin i deih bangbang in khek thei ziauziau ding hihang. Tulaitak Chin leh Zomi vai buai ding hipeuhmah lo hi.
Myth 5: Tuhun pen kikhen hun hilo in kipumkhat hun hita hi. Zomi bekbek acite muhna tom, ngaihsutna kawcikte hi zaw uh hi.
Myth 6: Mi tamzaw in hong saan theih naang pen ei Zomi a ut teng in mitawh tuiluan bangin luang khawmphot limlim masa leng. Chin mah zatpih photphot masa leng.
Myth 7: Chin leh Zomi min tawh i buaibuai aleh i khantoh nading kal khat ziakai ding hihang. A min buaipihlo zaw in athu lam ah buai zaw leng mailam hizaw tading hi.
Thupuaksawn,
G Lianpu
Comment piaknop aomleh...