Thupha leh Gamh ii naak ~ Rev. Mang Tungg Thang
Efesa 6:2-4; Pau 19:14 – Mihing hihna ah thupha pen a kilunggulh penpen ahihi. Tua thupha mah tawh mite kibuaibuai lai hi. Pate Ni in Nute pen genloh a phamawh a hihi, a hangpen nute hangin Pa a kici thei pan ahihi. Lai Siangtho in pa hoih leh nu hoih na genlo zaw-in zi hoih cih na lim gen pen hi (Pau 31:10-Zi hoih pen suangmanpha sangin manphazaw pek a, ahi zongin zi hoih ngah ding haksa mahmah hi). Zi hoih a genna pen ni tawpni hun bei ni ciangin thu-umte ama mo ding a hong lamet man ahihi. I kipasalsak hangin Jesuh in a zi dingin hong ciaptehte ihih lam phawkhuai hi. Hih mun ah Kha thu a kigen zaw ahihi.
Pate in zi hoih tawh kisai-in I sin ding om dinga, zihoih bang zia nuntak ding zong hong phawksak hi. Tua ah kiniamkhiatna hong sinsak nuam ahi hi. Pa pen Pasian ahih man hipah hi. Kei’ lunggulh taktak in ‘Nulepa’ Ni’ omleh cih khat zong a deihhuai hi-a khantohna khat hiding hi. Efesa in zong “Nulepa” zahtak in na ci hi. Tua Nulepa Ni pen Koreate in na nei uh hi. Mal 2:15 ah Pasian in na zite uh tawh pumkhat, lungsim khat ahi dingin hong bawl hilo ahi hiam? Hih bangin a hong bawlna pen bang a deihna ahi hiam? Pasian’ mi taktak ahi ding tate i neih theihna ding hi, na ci hi. Zi hoih cihna in lungsim hoih hong neisak nuam ahihna a masa in gen nuam hang.
I. Pa Hoih
Mihoih hih ding pen a hamsa lua hilo a, kikemzo, kiselzo peuhleng piang thei hi. A hizongin Pa Hoih ding pen a tate ading hi-a hamsa zaw hi. Mi a tamzaw pen a pualam enin a kigen ihih manin mihoih kitamzaw hi. Pasal hoih hih dingpen zong zi tawh kizopna hi-in a baihlo khat ahihi. Nu hoih leh Pa hoih a om manin Nute’ Ni, Pate’ Ni cih bang hong piang hi-a, Zite’ Ni, Pasalte’ Ni a omloh pen tua ding mi a kikhaat man a hi kha diam ka ci hi. Lai Siangtho in Pasal hoih na genlo se-a, Zi hoih bek na gen hi.
Pa hoih tawh kisai-in Job thu igen nuam hi. Amah pen Pasian’ muan mi khat ahihna tungtawnin Satan’ ze-etna thuak hi. A tate’n inn khat khit inn khat ah pawi bawl kawikawi a, vial khat a zawh cianing Job in a tate’n a pawibawl sungin Pasian samsia khaleh ci-in meihal biakpiakna bawlin a tate siansuah hi. Job in Tate makaih siam hih ding, Pasian thu tawh siansuah ding a kisapna hong lak hi. Pate cih ciangin tate tawh kizopna a gen diak ahihi. Pasian itna a telte bek in Pate’ itna telzo bek dinga, tate it dan ding zong thei ding hi.
II. Pa Hoihlo
Lai Siangtho sungah pa hoihlo zong na tam veve hi. Pa hoih khat hi napi Tuiciin panin a innkuan a honkhiapa hinapi Noah pen zu ne in a kham ciangin a guaktangin lum hi. Ham in va mu a, a sanggam tegel vagen a, Shem leh Jafet in apa puan tawh nungngat sa-in khuh hi. Noah a khanlawh ciangin Ham hamsiat dih mawk-a a sanggamte’ sila dingin phuisam lai hi. A kisai hetlopi-a Ham in hamsiat a thuak ahihi. A pa’ kikep zawhloh manin a tapa in hamsiat a thuak hong suak hi. Hih munah Pasian pen pate lamah pang gige hi cih kimu hi. Tate’ thupha ngah nadingin pen Pate kikep siam ding zong hong phawksak hi.
Pa hoihlo khat pen, American numei Lai Siangtho hilh leh thugen minthang Joyce Meyer, PhD ii pa in a neu lai-in mawhpih-in kum 18 dong zom suak hi. A nu a gen hangin kham zo tuanlo hi. Mi pawl khat a gen hangin thusia ah kihel nuam lo ahih manun a panpih ding omlo hi. Kum 9 a phaka a piangthak hi-a, mi piangthak khat in banghangin hih bang tuak hiam cih tel zolo hi. Pasian in a thuak zo dingin tha hong pia hi, ci hi. Joyce Meyer pen 2005 kum adingin Time Magazine in American Evangelicalte lakah influential (mi thuzawh) pen pia hi.
TV leh radio program “Enjoying Everyday Life (A Nuam Nisim Nun)” cih suah den hi. A pa a sih kuan ciangin zato lum a, tua lai ah a tanu in a kep ding lunggulh hi. Ka tanu aw, hong mawhsak kha ing, hong maisak in ci hi. Ut masalo pi mahin Apa itna tawh va keem hi. Amah zong a lungsim suahtak nading ahih leh ci-in a pa a keem ahi hi. Pasian kammal tawh ka pa’ mawhna ka maisak zo bek hi ci hi. A pa zong hong kikhel in Joyce in tuiphum hi. Tua hun panin ka lungsim hong zaang mahmah hi, ci hi. (Utube ah Mizo pau in a thugen minthangte kiletin kisuah hi).
Apa a maisak zawh manin Pasian in thupha pia toto hi. Hizah-a a pa ginalo Pasian min tawh maisak zo ahih leh, ei tua bangzah a thuak tamlo ding hihang. Pate’ mawh maisak ding, zahtakna piak ding bang in hong khaktan a hiam? Pate’ tung lungdam i koh zawh ding leh maisakna tawh leitung a zozote ihih ding hong musak hi. Tua manin Pate’ kianga om gamh leh thupha hong khaktan thei dingte hemkhia in, Pasian min tawh pate’ mai zuan leng cih kiphawksak nuam hi hang.
III. Minmanglo Pa David
Mi a tamzaw in David ii hoihlohna lam kimuzaw hi. Lai Siangtho sunga hel dingin David kilawm kei a ci liang zong om hi. Tua hi-a David ii thupitna leh manphatna muh theih ding thupi hi.
a. Pasian’ Lungsim tuak -1Sam.13:14- Saul kiangah Samuel in, “Topa in ama lungsim bangin mi khat zong khin hi. Topa in nang hong thupiak zuilo na hih manin ama mite tungah ulian dingin Topa in amah seh khin hi,” a ci hi. David ii nuntakna pen Pasian’ lung tuak mi ahihi. Banghang hiam cihleh a sunghpa Saul kumpi in thah dingin a delh ciangin thah theih nading hun ngah mah taleh thatlo hi. Pasian’ sathau nilh pa’ tungah ka nga kei ding hi, ci hi. Lau in galtai tai in, Pasian hun zong ngak zo hi, ni khat ni ciangin kumpi suak ding cih tel ahih manin ngaklah selo-in Pasian hun a tun dong ngak zo hi. Pasian zia a thei khat zong ahihi. Kiniamkhiatin a niamlam zuanin pai den a, a tawpna ah min manglo pa David hong suak hi.
b. Khial (Puk) in thokik – Mi tampi theih ahi Bathsheba leh a pasal tunga David khialhna pen lian mahmah hi. Ahi zongin David thupitna pen kisikkikna tawh khukdinin Pasian kiang zuan kik hi. Kamsangpa Nathan in a mawhna a phawksak ciangin kisikin kiniamkhiatna tawh Pasian mai zuan hi. A tapa Absalom in a langpan hangin ‘tangvalpa Absalom ong dawm un” ci-in, a sih ciangin ‘Maw, ka ta Absalom, nang sih tangin kei na pa sizaw taleng’ na ci lai hi. Hih banga itna nei pa pen thupi hi. Pasian’ itna telin a ta a itna ding zah zong lak thei pah hi.
c. Kisikin Pasian Zuan – David in Pasian mai ah kiniamkhiat ding hamsa sa lo hi, Pasian mai kisikin zuan hi. A hi zongin Saul Kumpi in Pasian kiang zuankik lo-in a mah leh amah kithatin si hi. Ama ading bek hiloin David in a tu atate ading khualin Pasian zuan hi. Topa Jesuh pen David tapa a kici zah dongin hong kilo a minmang lo hi. Mi a khial theilo kiom lo a, David pen a khialhna panin Pasian a zuatna ah a minmang ngeilo ding Pa Thupipen khat hong suak hi. Leitung ah haksatna, khialhna tuakloin maa kitun nuam hi, ahi zongin thuakna a nei-a a nawksiamte mi thupipen a tawpna ah hong suak hi.
IV. Pate Neih Itna Thupi
Ephet 5:25- Pasalte aw, Khrih in pawlpi itin a pumpi a piak mah bangin na zite uh na it un. Itna tawh innkuan makaih ding tavuan lianpi ahihi. 1Peter 3:7- Pasalte’n a zite uh zahtak bawl leh a thungetna bangmah in nawngkaisak lo ding ci hi. Khat veivei ciang thunget ngah lohna pen hih hang hiam cihhuai phial hi. Itna neih bek hiloin pahtawi theih ding zong a kitangsam mahmah thu ahihi. Pa hihna uang zat loh ding, Itna tawh zi leh tate makaih ding a gennuam ahihi.
Tuhun ciangin numei leh pasal kilamdanna kitam gen nawn loin itna in hong kikimsak ahihi. Pate pen teel theihloh Pasian hong piak ahihi. Teeltheih hilo ahih manin lungdam theih ding kisam hi, ka pa mahmah cih khak loh ding thupi hi. Mi a tamzaw pen Pasian tawh kizom thei lian lo ahih manin amah tawh kizop siam nadingin Pasian in Pa hong pia ahihi. Tua hi-a tua PA tawh kizop asiam, pa’ tungah a lungdam theite Pasian in thupha a lamdangpi-in pia hi. Pasian in imuh theih pate’ tungtawnin gamh hong pia nuam ahihi.
Pate om gige a pate khengin Pasian tawh kizop ding hong deih hiloin Pate’ tawh kizop zahtak siamin Pasian tawh a kizom thei ihih ding hong deih hi. Tua hikei leh a zawi tawnlo tawh kibangin a semkhial kisuak ding hi. Lai Siangtho in na tate taii-in, hilhin, pantah un, ci hi. Tua ciang tawh khawlloin tate khasiasak kei un na ci lai hi. Pate in hih tavuan lian a nei ahihi.
V. Jacob’ Thupha ngahzia
Jacob’ thupha ngahna ngaihsun leng Zuau tawh a pa’ thupha a ngah hi-a, a sanggampa khasia hi. Jacob hinapi-in Esau hi ing ci (Mi 1 hi-in min 2 nei). Pa’ thupha ngahpa galtai in nitum hi (Pian 28:11) kici hi. A nu’ kiangpan a paikhiat teh Pasian tawh Bethel ah kimu pan hi. ‘Zuau in a khap tawn’ cih paunak mah bangin Apu in a zi ding khem lai, a tawpna ah a itpen a tapa Joseph in khem lai hi. Jacob a pute sang a hauhzawk ciangin haza uhi. Tua ciangin Pasian in a pate kiang a ciah kik ding sawl hi (Pian 31:3).
Hong ciah na Jabbok ngahmun ah a innkuanpihte lui gal kansakin amah guak bek zantaam hi. Khat veivei hong buaisak thei nate tawh kidai thah a om ding kisam hi. Tua hikei leh Pasian hong kilanglo thei hi. Amah bek a om laitakin mi khat in Jacob va lai hi. Pa’ thupha ngahpa pen hat mahmah hi, Pasian zawhloh mi pawl khat om hi. Pasian in a zawhlohte zong thupha pia theilo hi. Inn pan a paikhiat pekin thupha hong pia ning a cihsa ahih manin Pasian in a tawpna ah a khelpi meksak hi. Jacob a khelbai zo ci hi.
Naa salua mahmah hi. Pa’ thupha ngahpa’n a ngahsa pen nuamsa, lungnuam zoloin Pasian thupha hong ngento lai hi. Jacob kilai pihpen Vantung mi zong kici, a tawpna ah Pasian kici hi. Tua ciangin, Pasian in, “Na min bang hiam?” ci hi. Hihlai ah Pasian in, mittaw Isaac a kheempa’n a maanin hong dawng hiam a ci ahihi. Na pa mit hoihlopa kheemzo teh, kei hong kheemzo loding hiteh a ci ahihi. Jacob in hihlai ah Esau cingam nawnlo-in a min taktak (a hihna taktak) “Jacob” ci-a Pasian in tua mun ah thupha pia hi.
Jacob kikhelna pen Pasian in a khelpi a meksakna pan ahihi. Tua masiah Pa’ thupha ngah ahihhang Jacob in zuau thu gen thei lai hi. Mi tha hat lua, a pil lua, a siam lua cihte pawl pen Pasian mai ah a tuisuah ding baihlo thei hi. Pasian thupha a dawhzawh nadingin tuate in khaktan thei hi. Mi leh Pasian a zo a thahat Jacob pen a thuakna (Pasian lawnna), naasa mahmah ahih manin Pasian maiah tuisuak hi. Tua panin Pasian in amin Jacob (mikheem cihna zong hi) laihsakin, Israel (mi gualzo) cih minthak pia hi.
Pian 32:31 ah Jacob a khelpi’ hangin bai kawmin Peniel a kantan laitak in ni hong suak hi. Mithak nuntakna pen Pasian thupha in a dawntuah ahihi. Tua ni panin Jacob in a thahatna suangzo nawnlo hi. Pasian tha tawh hong kalsuan ahihi. A pa’ thupha a ngah khitteh innpan taikhia-in gamsung a pu’ kiang a zuanpa pen a sunghpa’ khemna thuakzo nawnlo-in Laban kiangpanin inn zuan dingin hong kithawi hi. Pa’ thupha ngahna ciang tawh midangte tawh kibuai thei mahmah lai hi.
Jacob in Laban a thuaklah man bek hi-a, inn tung leh inn a, a na ngakpa pen tawh kimuh ding lawphuai lualo hi: Esau in Jacob in ama thupha a suh khitteh naa sa lua ahih manin ‘ka pa’ sih khitteh that ning,’ ci-in a kiciam ahihi. Tua bangin Jacob pen inn hong tungpah hileh ama nuntakna bang suak ding cih kigen theilo hi. Ahizongin Pasian in Peniel ah na pangin tua munah thuhilhin Thupha a piak khitteh a innzuatna ah a u tawh kilem kik hi.
Topa Zeisu in zong damlote a damsak ciangin na inn ah ciah in, ci-in a sawl theih mahbangin Jacob zong a pa’ inn hong zuanta hi. Tapa taimang zong a cihmawhna panin a mawhna a kiphawk ciangin kisikkikin inn a zuat ziate a thu paipi a kibang ahihi. Israel mite zong Egypt gamah a kial sung uh oma tua panin agam, a inn uh ahi Abraham teen masakna Canaan gam hong zuatkiknate pen Pasian paizia ahihi.
Hih Jacob tangthu i etna sungpanin Thupha ngah zia nam nih kimu thei hi. Khatna ah, Pate’ thupha pen zuau thu (khemna) tawh zong kingah thei, kisutthei ahihlam kimu hi. Nulepate’ thupha pen leitung-thupha hidiak hi. Tua ban ah Pa’ thupha pen a kiciangtan ahih mah bangin khat bek in ngah hi (Esau in pa kei ading thupha om nawnlo maw a cihleh, na naupa’n ngah khin, om nawnlo ci hi). Nulepate’n thupha a piak theih teei hangin a mi tello-in, tua ban ah mite in thupha hong pia thei Pasian zong i tel kei-a, ahi zongin Pasian in thupha a piak ding mite a sungtawng dong pailet-in tel lua hi.
A nihna ah, Pasian’ thupha pen zuau tawh a kingah theilo ding ahih lam, Pasian mah tawh kilai a kul ahih lam hong phawksak hi. Pa’ thupha (leitung thupha) ngahna ciang bek in midang tawh buaina omlai a, Pasian thupha ngahna in midang tawh buainate vengthei hi. Pasian thupha pen kiciangtan lo ahih mah bangin mi khempeuh (thupha zawi a tawnte’) ngah theih ahihi. Thupha tawh kisai-in buaina a piangsak theilai Pa’ thupha sangin buaina a vengsak thei Pasian thupha i lunggulh tek ding leh i delh dingin tha kipia nuam hang.
Thukhupna
Pasian I tel nadingin Pasian in Pa hong pia hi (Pasian pen “Pa aw” hong cisak- Gal 4:6), 7-Tua ahih manin note pen sila hi nawnloin Pasian’ tate na hih manun Pasian in ama tate-a’ dingin a koih khempeuh, note tungah hong pia ding hi. Pasian in ei adingin hong geelsak thupha pate tungtawnin om hi. 1Jn 4:20- Mi khatpeuh in, “Pasian ka it hi,” ci napi-in a Khristian mipihte a muhdah leh a zuaupi a gen ahi hi. Bang hang hiam cih leh a muhtheih a Khristian mipih a itlo mi in a muhtheihloh Pasian it theilo ding hi.
Tua hi-a muh theih pa a itlo mi in muhtheihloh Pasian it lo ding cih Johan in a gennuam ahihi. Paunak 19:14a in Inn leh neihsate pen pate’ tung panin a kiluah hi, na ci hi. Pa hoih neite hampha a, pa hoihlo a neikhate hamsia pah tuanlo hi, Pasian’ geelna lianpi na omthei veve hi. Nuntakna ii a khupna pen thupi hi. Saul Kumpipa Pasian’ sathau nilh hinapi-in a tawpna ah Pasian zuan kiklo ahih manin amah leh amah kithat in si; Solomon in Pasian kiangah pilna ngen napi-in a nuntakna a khupna ah ‘Na khempeuh a mawknapi’ ci a, Pasian zuan kiklo ahih manin khansih hi.
Ahi zongin David pen kisikkikin Pasian a zuatna tawh a nunna khup a, a min zong mang nawnloin Jesuh nangawn David Tapa kici hi. Minmanglo Pa David bangin kiniamkhiat a Topa zuatna in tate ading thu tampi vat hi. Bangbang a piang zongin a tawpna ah kisik-a Pasian a zuankikte min mang nawnlo ding hi. Tua pen tate adingin gam hoih pen ahihi. Pate pen tate adingin tuinaak abang, thupha naak ahih banah tate gamh hoihpen a piathei Pate zong ahihi. Mi pawl khat in Pasian hong geelsak thupha kua man khaktan zolo ding ci-a, hihi, nang bek in na khaktan zo ding hi cih phawkhuai hi.
James 1:20 ah mihingte’ hehna in Pasian sepding na hoihte khaktan hi, na ci hi. Pate pen pahtawi tak ahih man-a a kipahtawi hi masa lo-a, pahtawi dinga Pasian in thupha hong piak nop mana hong pahtawisak, hong zahtaksak (Efe 6:2-3) hizaw hi. Na pa na zahtak/pahtawi zawh tantanin thupha leh gahm Topa’n hong geelsak ahihi. Tua mahbangin Pate’ in zong tate pattah ding phawk ni. A tate a pantah siamte in zong thupha a bawlbawlsak ahihi. TBCY thubulphuh thupha ngah nuntakna ah Pate I zahtak leh pahtawi ding a phamawh khat ahihi. (PATE’ Ni Sermon, Tedim Baptist Church-Yangon, 16-6-2019) Revd Mang Tungg Thang – Zomi Daily
Comment piaknop aomleh...