Thupatna: Mi cidam lo ta dingin, lungnop nang haksa a, lungnuamtheilo, lungkim theilo ta dingin cidam nang haksa zel ding hi. Tua hi a, cidam ding ih deih leh lungnop nang zon kul a, lungnop nang ih deihleh cidam ding kisam leuleu hi. Gentehna in , mi khat peuh in lungkim na, lungnopna nei ngeilo, na khat peuhpeuh giklak den, tangzang ngaihsut lo, agina lo khat zong thupi lak den mawkleh, zan ciangin ihmut loh nan nei, ihmut ciim ngeilo, thazaw, in om leh cinatna khat peuh ngah baih thei hi ci-in mipil gam te ah kantel na pan kimu hi.Tuin lungnop na ngah theih nang thu lu 7 en dih ni:
1. Bangmah don vet lo in tawmvei sung om diidee ding
Atawm pen in ni khat in khatvei, minit 5 pan 10 dai diidee, tang vet lo in tut kisin ding. Tua bang hi leh lungtang kisan na, ol zaw, sikhang ding zong khang lo zaw ban ah paatauh na zong bei sak ci hi. Hih bang a bawl ding pen abaihlo khat hi. Ahi zong in kisin huai hi.
2. nui khia zuazua ding
Ong nuihza sak thei na khat peuh kep ding hoih hi. A ciamnuih hat mi khatpeuh tawh zong kiho zel ding; ahih kei leh anuih zak huai T.V ahi a, milim ahi zong in en zel ding. Nuih khiat ziahziah na in pumpi sung a lungsim a buaisak dat (Stress hormones) ki-ci kiam sak aa, tua hi leh cinat na adal immunity system khang sak aa, ki cidam sak ci hi. Kawlte’n (pyaupyauni tikhe) acih uh man hi.
3. azaknop late ngai ding
Lasaksiam aw ngaih azaknop te ahi zong in music angaih atuamtuam te in ih lung ong nuam sak aa, gum gega aa om sang in hoihzaw hi. Tua tham lo in, la ngaih te music ngaih te in sikhang ding zong kham thei hi ci in ki ciam teh hi.
4. lungnop nang thungaihsun ding
Na pahtak mikhat ahi zong in na khat peuh hoih nasak khat pen minit 5 sungbang ngaihsun le hang lungnopna hong pia thei hi ci in ki ciam teh hi. Mihing lunggim nate a tam pen in, mikhat peuh muhdah, hehna thangpaihna te pan kipan hi ci. Tua bang khat ihneih khak leh mi ih it, ih ngaih ih pahtak khat ih lungsim sungah koih in, ngaihsut in neile hang tua ahoihlo ngaihsut nate hong daisak aa, ih pumpi sunga om Stress hormone ki ci hong lunggim sak dat pen kiamsak ahih manin cidamna kingah ci hi.
Hih thu tawh kizom in ka neulai aa kanu hong thuhilh khat ka phawk kha hi. Ka nu in “ mikhat in hong ko gawp hong gensia hong hehsak khat na tuah ciang in pau se lo in na cil lum tawh valhsuk in, tua hileh nahehna na lungkim loh na bei lel ding hi” hong ci hi. Ka nupen laithei hi lo aa, ama pumpi aa asinkhak thute a ciapteh hi a, mite mawhna maisak nading tawh kituak mahmah aa Pasian deih nathu hi ci in ka phawk san hi.
5.Tutna khawlna pan dingkhia in lamsiau ding
Lungkim lohna lungham thangsiat na khat ihneih ciangin thakhat thu in ding khia lian in minit 10 sung bang lamsiau khia leng ih lungso na hong dai sak hi ci in ki mu khia hi. Mi atam zaw in nipi kal khat sungin a tawm pen 4 vei lamsiau le hang lungnop na bek tham lo ih mut ciim sak ahihmanin sikhang nei te bang khanbeh lo hi ci in ki ciamteh hi. Tua bangin hun nangah kei leh zong minit 5 pan 10 ciangbang lamsiau in paikhia le teh hoih veve hi ci in ki ciam teh hi.
6. Damdam in nak hiathiat ding
Hehna thangpaih na khat ih neih ciangin ui nak bang in kinawh nak daidai thei hi. Tua ci bangin nak laklak leng lungtang natna nangawn kingah baih thei ci hi. Damdam aa nak hiathiat ding thupi hi. Minit khat sung in 6 vei bang dai nak lo in thuk nak hiat hiat le hang hehna lungkim loh na thangpaih na te bei sak ci hi. Kisin huai hi.
7. Lungham sa in zingtho lo ding
Ih thawh tung mahin lungham sa in tho leng sun niloh kilung tom den, mi khat peuh tawh thu neuno hangin kitot kisel na om thei diak hi ci. Tua mahbang in zan in zong ih mut ciim lo Stress hormone khangsak ahih man in natna khat peuh kingah baih ci hi. Lupna ih zuat ciang in zong lungnop nang thu ngaih sun leng hoih pen hi. Hibang aa gamtat ding pen abaih hi lo ahih hang in hanciam leng ki ngeina seh ding a- ki zom zo den ding cih gen nuam hi hang.
Thukhupna: Hihthu nam 7 cidam na ding ih deih leh ih zuih zawh nang hong hanthawn ing.
Dr. Sian Za Kham (M.B.,B.S.,D.A.,M.A.(Theo)
Comment piaknop aomleh...